Podatek od towarów i usług jest polską odmianą, występującego w większości krajów europejskich, podatku od wartości dodanej. Podatek ten obowiązuje u nas od 5 lipca 1993 r. Zastąpił on, obowiązujący do tego czasu podatek obrotowy. Cechą charakterystyczną podatku od towarów i usług jest system jego naliczania od wartości netto każdej transakcji, co w praktyce powoduje, że obciążenie podatkom ponosi w całości ostateczny nabywca (konsument) danego dobra Podatek ten, u podmiotu gospodarczego będącego podatnikiem podatku od towarów i usług, pozostaje jakby „poza” ceną oferowanego wyrobu lub usługi.
Rozliczenia z budżetem oparte są na prostej zasadzie: opodatkowanie-odliczenie, która oznacza że na każdym etapie sprzedał od podatku należnego jest potrącany podatek zapłacony w poprzednich fazach obrotu danym dobrem.
Z uwagi na to, że podatek ten pozostaje jakby poza ceną oferowanego towaru, nie zalicza się go (z małymi wyjątkami) u podmiotów, na których ciąży obowiązek podatkowy w tym podatku, do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Oznacza, to, że nie stanowi on, w odróżnieniu od podatku obrotowego, elementu kalkulacyjnego ceny.
Obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług został nałożony przepisami ustawy.
PODMIOTOWY ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PODATKU
- Opodatkowaniu na mocy tej ustawy podlega sprzedaż towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:
- mające siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu na mocy ustawy, w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności te polegają na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej,
- wykonujące czynności maklerskie, czynności wynikające z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikające z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych umów o podobnym charakterze,
- na których ciąży obowiązek zapłaty cła na podstawie odrębnych przepisów, niezależnie od tego, czy towar jest zwolniony od cła lub cło na towar zostało zawieszone,
- mające siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu za granicą, jeżeli wykonują czynności podlegające opodatkowaniu na mocy ustawy, albo osobiście, albo przez osobę upoważnioną, albo przy pomocy pracowników, albo przy wykorzystaniu zakładu lub urządzenia służącego działalności produkcyjnej lub usługowej, będące usługobiorcami usług pochodzących, z importu.
PRZEDMIOTOWY ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PODATKU
Opodatkowaniu na mocy ustawy, obok sprzedaży towarów oraz odpłatnego świadczenia usług, podlega również eksport i eksport towarów lub usług, jak również:
- przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby reprezentacji i reklamy,
- przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziałowe akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domownik członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników,
- zamiana towarów, zamiana usług, zamiana towaru na u i usługi na towar, darowizny towarów,
- świadczenie usług bez pobrania należności,
- wydanie towarów lub świadczenie usług w zamian za wierzytelności,
- wydanie towarów lub świadczenie usług zamiast świadczenia pieniężnego,
- sprzedaż polikwidacyjna.
Wszystkie te czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków form określonych przepisami prawa.
Istotne jest, aby dokonanie czynności było prawnie zabronione, gdyż opodatkowaniu nie podlegają czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega również:
- sprzedaż przedsiębiorstwa, zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans lub innej zorganizowanej części przedsiębiorstwa stanowiącej wyodrębniony organizacyjnie zakład (oddział),
- działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych, która podlega opodatkowaniu podatkiem od gier na mocy ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych i zakładach wzajemnych.
POWSTAWANIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO
Obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje, z pewnymi wyjątkami, z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi, podlegających opodatkowaniu na mocy ustawy z dnia 8 stycz-1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.
W przypadku eksportu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą potwierdzenia przez graniczny urząd celny wywozu towaru poza państwową granicę Rzeczypospolitej, a w imporcie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dopuszczenia towaru do obrotu na polskim obszarze celnym w rozumieniu przepisów o prawie celnym.
REJESTRACJA PODATKOWA PODATNIKÓW PODATKU! OD TOWARÓW l USŁUG
Na podatnikach podatku od towarów i usług ciąży obowiązek złożenia w urzędzie skarbowym zgłoszenia rejestracyjnego później niż na trzydzieści dni przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej pod przedmiotowy zakres obowiązywania ustawy.
Od obowiązku złożenia zgłoszenia rejestracyjnego zwolnieni są podatnicy.
1) opłacający podatek dochodowy w formie karty podatkowej, w zakresie działalności objętej tą formą opodatkowania,
2) u których wartość sprzedaży towarów, a także wartość eksportu towarów lub usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty określonej w ustawie4,
3) którzy rozpoczynają w ciągu roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu na mocy ustawy, jeżeli przewidywana przez nich wartość sprzedaży towarów określona w złożonym oświadczeniu nie przekroczy w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży kwoty określonej w ustawie5,
4) wykonujący działalność zwolnioną od podatku na podstawie art. 7 ust. l ustawy (np. wykonujący wyłącznie usługi w zakresie rolnictwa, leśnictwa, nauki, kultury, sztuki, oświaty, wychowania, sprzedający towary używane) oraz wykonujących działalność o charakterze podobnym do wolnych zawodów (np. świadczący usługi na podstawie umowy-zlecenia lub o dzieło).
Urząd skarbowy jest zobowiązany potwierdzić złożenie przez podatnika zgłoszenia rejestracyjnego oraz nadać mu numer identyfikacyjny.
Zarejestrowany podatnik jest zobowiązany posługiwać się numerem identyfikacyjnym w toku załatwiania wszelkich spraw z zakresu podatku od towarów i usług, a także umieszczać ten numer na rachunkach (fakturach) oraz ofertach.
Podatnicy podatku od towarów i usług są zobowiązani zgłosić do urzędu skarbowego zmiany zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym, nie później niż do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana.
Na podatnikach podatku od towaru i usług ciąży obowiązek wystawiania faktur .Powinny one zawierać w szczególności:
- nazwę sprzedanego towaru,
- jej datę,
- cenę jednostkową bez podatku,
- wartość sprzedaży,
- kwotę podatku,
- kwotę należności,
- dane dotyczące podatnika i nabywcy.
Od obowiązku wystawiania faktur zwolnieni są podatnicy świadczący usługi, w tym również w zakresie handlu i gastronomii, osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, z tym że na żądanie tych osób podatnicy ci zobowiązani są do wystawienia tzw. rachunku uproszczonego.
Na podatnikach podatku od towarów i usług ciąży również obowiązek prowadzenia ewidencji obrotu i podatku od towarów i usług oraz ewidencji zakupu i podatku od towarów i ewidencje obrotu i zakupu powinny zawierać co najmniej:
- kwoty podatku naliczonego, związane ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną od podatku,
- dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania (rodzaj, czynności, wielkość obrotu),
- wysokość podatku należnego,
- kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny
- kwoty podatku podlegające wpłacie do urzędu skarbom lub zwrotowi z urzędu,
- inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.
TERMINY PŁATNOŚCI
Terminy składania deklaracji do urzędu pokrywają się z terminami wpłaty tych podatków . Wpłata podatku (a więc również złożenie deklaracji) powinna nastąpić w terminie do dwudziestego piątego dnia mięsa następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku.
PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług jest obrót, a więc kwota należna z tytułu sprzedaży towarów, pomniejszona o kwotę podatku.
STAWKI PODATKOWE
Podstawowa stawka wynosi 23% i jest stosowana do tych wyrobów i usług, do których nie stosuje się stawki 8% lub 5%. Stawka 8% jest ustalona dla niektórych towarów i usług określonych w ustawie oraz rozporządzeniach wykonawczych do dej, a stawka 5% dla towarów eksportowanych oraz sprzedawanych w kraju i usług świadczonych w kraju, określonych w ustaje oraz rozporządzeniach wykonawczych.