W skali międzynarodowej PODWÓJNE OPODATKOWANIE występuje wówczas, gdy osoba fizyczna lub prawna zobowiązana jest, na mocy przepisów, do uiszczenia podatków dotyczących tego samego podmiotu, w tym samym okresie, w co najmniej dwu krajach. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie spowodowane jest głównie uzyskiwaniem dochodów za granicą.
Podwójne opodatkowanie wiąże się najczęściej z podatkiem dochodowym i majątkowym, które to podatki obciążają wpływ z pracy lub kapitału. Podatnym gruntem dla podwójnego opodatkowania jest przepływ siły roboczej lub kapitału. Roszczenia podatkowe mogą być zgłaszane przez organy podatkowe krajów, które są miejscem zamieszkania osób fizycznych lub siedzibą osób prawnych, uzyskujących owe dochody. Zgodnie z normami międzynarodowymi, rządy powinny chronić własny rynek pracy przed nielegalnym zatrudnianiem cudzoziemców, a jednocześnie muszą zapewnić cudzoziemskim pracownikom maksimum praw i ochrony porównywalnej z sytuacją obywateli własnych krajów.
Niektóre kraje stosują zasadę terytorialności i nakładają podatki na dochody uzyskiwane na ich obszarze. Zwalniają natomiast od podatków dochody swych rezydentów pochodzące z zagranicy i to zarówno z pracy, jak i z kapitału. Inne państwa przestrzegają natomiast zasady kraju – siedziby lub miejsca zamieszkania i obciążają podatkiem cały dochód, a więc pochodzący zarówno z kraju, jak i z zagranicy. Ta druga grupa państw opodatkowuje ponadto dochody nie – rezydentów pochodzących z zagranicy.
Skutki podwójnego opodatkowania mogą wywierać wpływ na osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, budżet i gospodarkę narodową jako całość.
Podwójne opodatkowanie osób fizycznych i przedsiębiorstw zmniejsza ich zyski. Z punktu widzenia gospodarki budżetowej podwójne opodatkowanie jest źródłem dochodów każdego z krajów ściągających podatki. I wreszcie z punktu widzenia gospodarki narodowej podwójne opodatkowanie różnicuje zdolność konkurencyjną obciążonych podmiotów.
Z prawnego punktu widzenia podwójne opodatkowanie w skali międzynarodowej stanowi rezultat kolizji przepisów podatkowych dwu lub większej liczby krajów.
Istnieje kilka sposobów zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu. Można:
§ jednostronnie, częściowo lub w pełni zrzec się przysługujących praw do ściągania podatku;
§ zawrzeć umowy dwustronne w sprawie podwójnego opodatkowania, które w znacznym stopniu eliminują podwójne opodatkowanie o charakterze ekonomicznym i prawnym;
§ zawierać umowy wielostronne, które muszą uwzględniać skomplikowane różnice systemów podatkowych.
Wszystkie wymienione sposoby eliminowania podwójnego opodatkowania opierają się na technice podatkowej i obejmują formy zwolnień, ryczałtu, potrąceń oraz kredytu podatkowego. W praktyce dominują kredyt i zwolnienia.
Zwolnienia podatkowe dotyczą przede wszystkim dyplomatów i obejmują wszystkie podatki lokalne i państwowe. Od podatków zwolnione są też należności pobierane przez misje dyplomatyczne przy wykonywaniu ich funkcji.
Mimo podejmowania uwieńczonych częściowym sukcesem prób zawierania umów wielostronnych, nadal najbardziej przydatnym sposobem uniknięcia podwójnego opodatkowania w skali światowej pozostają umowy dwustronne.
Należy przy tym powiedzieć, że międzynarodowe umowy w sprawie zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu ograniczają prawa państwa – strony umowy do ściągania podatków od osób, które im podlegają na mocy wewnętrznego prawa podatkowego. Tym samym międzynarodowe umowy podatkowe zawężają stosowanie wewnętrznych przepisów prawa podatkowego.
DWUSTRONNE UMOWY O UNIKANIU PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA
Największa częstotliwość zawierana umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w Polsce nastąpiła w latach 70 – tych.
Treść umów dwustronnych o unikaniu podwójnego opodatkowania opiera się, w zdecydowanej części – od 1977 roku – na konwencji modelowej OECD. [1]
Wszystkie zawarte przez Polskę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (zwane umowami o UPO) znajdują zastosowanie do podatków od dochodu (i majątku), które pobiera się na rzecz każdego umawiającego się państwa, jego jednostki terytorialnej lub władzy lokalnej, bez względu na sposób ich poboru.
[1]„Oazy podatkowe a problem podwójnego opodatkowania”, Głuchowski, str. 89 – 93.