Wprowadzenie
Planowanie struktury produkcji to kluczowy aspekt każdego gospodarującego społeczeństwa, odpowiadając na fundamentalne pytania: co i w jaki sposób produkować. Koncentruje się na określeniu odpowiedniej struktury dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, wybierając optymalne metody wytwarzania. W gospodarce planowej nie można przeoczyć, że te decyzje są podejmowane z góry, w sposób uprzednio zaplanowany.1
Planowanie struktury produkcji jest ściśle związane z mikroekonomicznymi wymiarami zarządzania. Jest ono kluczowym elementem, precyzującym ogólny plan wielkości produkcji. Chociaż wielkość produkcji wskazuje na ogólny poziom aktywności gospodarczej, struktura produkcji odzwierciedla szczegółowe działania, które do niej przyczyniają się. Z tego powodu planowanie ilości produkowanych dóbr musi być precyzyjnie sprecyzowane w planowaniu struktury produkcji. To konieczne, ponieważ makroekonomia i mikroekonomia są nierozerwalnie ze sobą związane. Aktywność gospodarcza, której dotyczy planowanie, jest z natury mikroekonomiczna, jako że opiera się na działaniach konkretnych jednostek – podstawowych składników gospodarki. Makroekonomiczna rzeczywistość to suma tych indywidualnych działań. Nie można jej rozpatrywać inaczej – w przeciwnym razie skupialibyśmy się na niezdefiniowanych agregatach i wartościach statystycznych, których źródła byłyby niejasne.2
Planowanie makroekonomiczne ma charakter długoterminowy, ze względu na inwestycje związane z rozbudową lub modernizacją zasobów produkcyjnych, które zazwyczaj charakteryzują się długimi cyklami. Z kolei planowanie struktury produkcji koncentruje się na optymalnym wykorzystaniu obecnych mocy produkcyjnych, co nie wymaga tak długotrwałej perspektywy. W praktyce można próbować rozróżniać je jako planowanie długofalowe i bieżące, ale w rzeczywistości obie formy planowania są ze sobą ściśle powiązane.
Długofalowe strategie muszą być stopniowo wdrażane poprzez szereg krótkoterminowych działań. W praktyce oznacza to, że długofalowe cele gospodarcze są niemożliwe do osiągnięcia bez bieżącej produkcji i konsumpcji, zwłaszcza w zakresie dóbr inwestycyjnych. Dlatego w planowaniu struktury produkcji musi znaleźć odzwierciedlenie ta ścisła zależność między obecnymi a przyszłymi zasobami produkcyjnymi.
Całkowita struktura gospodarki kraju to złożony system elementów, które są ze sobą ścisłe powiązane i wzajemnie się oddziałują. Dlatego efektywność całej gospodarki zależy od harmonijnej interakcji między makro- i mikroekonomią. Wydajność gospodarcza na makroskalę, reprezentowana przez całkowitą produkcję, jest niezbędna do sprawności poszczególnych segmentów tworzących tę całość. Równocześnie, aby cała gospodarka mogła działać na wysokim poziomie, kluczowe jest sprawne funkcjonowanie indywidualnych jednostek.
W przeciwieństwie do planowania globalnej wielkości produkcji, planowanie jej struktury nie pozwala na zdefiniowanie jednego, uniwersalnego celu. Podstawą planowania struktury jest z góry ustalone zakładanie produkcji poszczególnych dóbr konsumpcyjnych, bazujące na idei, że głównym celem gospodarowania jest zaspokajanie potrzeb konsumenta. Jeśli dobra konsumpcyjne mają na celu zaspokojenie tych potrzeb, można stwierdzić, że plan struktury produkcji w sektorze konsumpcyjnym określa cele związane z potrzebami konsumentów, które według założeń mają zostać zaspokojone w planowanym okresie.
Nie oznacza to jednak, że takie podejście jest sprzeczne z głównym makroekonomicznym celem planowania, jakim jest utrzymanie pełnego zatrudnienia. Planowanie struktury produkcji stanowi ważny składnik w dążeniu do tego celu. Efektywność jego realizacji w dużej mierze zależy od tego, jak dobrze struktura produkcji planowana z góry (ex ante) będzie odpowiadała rzeczywistym potrzebom konsumentów określonym po fakcie (ex post).
[To jest praca z okresu centralnego planowania, dzisiaj wygląda to zupełnie inaczej. Dzisiaj rozpoczynając proces planowania produkcji, kluczowa jest świadomość popytu w różnych perspektywach czasowych: długiej, średniej i krótkiej. Długoterminowy popyt zwykle obejmuje horyzont do dwunastu miesięcy i jest niezbędny do wypracowania strategii biznesowej przedsiębiorstwa. Popyt średnioterminowy, który zakłada okres od 3 do 6 miesięcy, pozwala dokładnie określić potrzeby związane z zasobami produkcyjnymi, zarówno pod kątem wyposażenia, jak i zasobów ludzkich. Krótkoterminowy popyt, obejmujący tygodnie czy nawet dni, skupia się na szczegółowym planowaniu działań w sektorze produkcji. Należy podkreślić, że to przedsiębiorstwa indywidualnie ustalają horyzonty popytu, a ich wybór często jest uwarunkowany specyfiką branży oraz charakterem działalności firmy.]
1 Por. J. Kornai, Anti-Eąuilibrium, Warszawa 1973, s. 67, 81 i in.
2 Por. P. Wiles, Cost Inflation andthe State of Economic Theory, Economic Journal, 1973, vol. 83, June, s. 390.
ciąg dalszy tej pracy z ekonomii za miesiąc