Miesiąc: kwiecień 2018

Seminarium L. von Misesa w Nowym Jorku wykształciło „czwarte pokolenie ekonomistów austriackich”, takich jak M.N. Rothbard i H. Hazlitt. Ci ekonomiści zyskali miano „Austriaków” nie ze względu na ich obywatelstwo, ale na ich poglądy i metodologię zgodne z naukami C. Mengera. H. Hazlitt przyczynił się do popularyzacji idei szkoły austriackiej poprzez publikacje w „New York Times” i „Newsweek”, gdzie recenzował dzieła swojego mentora i popularyzował jego poglądy w „Ekonomia w jednej lekcji”. W tej książce autor w przystępny sposób ukazał, że działania rządu, które wydają się korzystne w krótkim okresie, mogą mieć negatywne długofalowe konsekwencje. Ponadto, H. Hazlitt dokonał szczegółowej krytyki dzieła J.M. Keynesa „Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza”.

M.N. Rothbard był jednym z wybitnych ekonomistów, który kontynuował dzieło swych poprzedników, takich jak L. von Mises i F.A. von Hayek. Jego dzieło „Człowiek, gospodarka i państwo” opublikowane w 1963 roku, było inspiracją dla wielu innych tekstów ekonomicznych. M.N. Rothbard uzupełnił i rozwinął teorie, takie jak teoria monopolu, ekonomia użyteczności i dobrobytu oraz teoria państwa.

M.N. Rothbard był zdecydowanym przeciwnikiem państwowego monopolu na drukowanie pieniądza. W swoich pracach ukazywał negatywne skutki pozostawienia polityki monetarnej w rękach banków centralnych i państwa. W jego opinii, współpraca między rządem a bankiem centralnym prowadzi do zwiększenia władzy i zamożności rządu poprzez dewaluację pieniądza. Aby zapobiec tym niekorzystnym zjawiskom, M.N. Rothbard proponował powrót do standardu złota, likwidację banku centralnego i umożliwienie emitowania pieniądza prywatnym mennicom. Ponadto, aby zabezpieczyć się przed inflacją, postulował wprowadzenie stuprocentowej rezerwy depozytów, co uniemożliwiłoby kreację pieniądza.

M.N. Rothbard był gorliwym zwolennikiem libertariańskiej filozofii. W swojej książce „O nową wolność. Manifest libertariański.” zaprezentował wizję społeczeństwa i gospodarki funkcjonujących bez udziału rządu. Rothbard twierdził, że opodatkowanie jest formą niesprawiedliwości, tak samo jak kradzież, i uważał, że wszystkie funkcje państwa, w tym policję, armię, sądy i politykę monetarną, powinny zostać całkowicie sprywatyzowane.

Jednym z jego kontrowersyjnych twierdzeń było twierdzenie, że pobór do wojska, obowiązek szkolny i obowiązek zasiadania w ławie przysięgłych to współczesne formy niewolnictwa.

Chociaż Rothbard był wybitnym ekonomistą i jego wizja społeczeństwa bez rządu była szczegółowo opracowana, jego radykalne podejście do sprywatyzowania funkcji państwa nie znalazło szerokiego uznania wśród ekonomistów i wyborców.

Szkoła austriacka ekonomii, reprezentowana przez takich myślicieli jak L. von Mises i F.A. Hayek, jest dziś popularyzowana przez współczesnych ekonomistów. W 1982 roku powstał Instytut imienia L. von Misesa w Auburn w stanie Alabama, aby wspierać tę tradycję. M. von Mises pełnił funkcję prezydenta instytutu aż do swojej śmierci w 1993 roku, po czym funkcję tę objął L.H. Rockwell Jr. Instytut zajmuje się publikowaniem dzieł najważniejszych ekonomistów szkoły austriackiej, organizowaniem konferencji i kształceniem następnych pokoleń ekonomistów. Podobne instytuty działają w Polsce i innych krajach, w tym w Argentynie, Belgii, Meksyku, Rumunii i Rosji. W Polsce Instytut Ludwiga von Misesa powstał w 2003 roku jako niezależne, non-profitowe centrum badawcze, którego celem jest zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat natury procesów ekonomicznych i znaczenia instytucji gospodarki wolnorynkowej.
Ze względu na swoją unikalną metodologię, szkoła austriacka pozostaje poza głównym nurtem ekonomii.

Różnice pomiędzy szkołą austriacką i nurtem neoklasycznym przedstawia tabela numer 3:

Tabela 3 Różnice metodologiczne pomiędzy szkołą austriacką a nurtem neoklasycznym.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie de Soto J.H., Spór metodologiczny (Methodenstreit) Szkoły Austriackiej, mises.pl/280 z dnia 01.12.2006.

Ekonomiści neoklasyczni traktują działania ludzkie jako alokację zasobów, z założeniem, że osoba podejmująca decyzje posiada pełną wiedzę na temat dostępnych opcji i ich konsekwencji. Zdaniem austriackich ekonomistów, takie podejście zbyt mocno skupia się na aspekcie technicznym, redukując procesy ekonomiczne do kwestii alokacji zasobów.

Austriaccy ekonomiści kładą duży nacisk na metodologiczny indywidualizm, co oznacza, że każdy z nich powinien analizować wszystkie zjawiska gospodarcze aż do poziomu działań jednostek. Według nich, gospodarka jest skomplikowanym systemem, który nie może być ujęty w kategoriach matematycznych, ponieważ nie jest determinowana przez czynniki ilościowe i nie składa się z prostych modeli ekonometrycznych. Gospodarka jest bowiem systemem relacji i zależności międzyludzkich, wpływających na nią indywidualne działania jednostek, a nie jedynie „krzywe i funkcje użyteczności”[2].

Szkoła austriacka w ekonomii, za sprawą L. von Misesa, uważa, że ekonomia jest przede wszystkim nauką o ludzkim działaniu i że każda instytucja społeczno-gospodarcza jest wynikiem świadomych działań jednostki. Ekonomiści z tej szkoły twierdzą, że należy uwzględnić indywidualizm i subiektywizm jednostki w procesie gospodarczym. Według nich, ekonomia powinna koncentrować się na skutkach faktu, że człowiek jest istotą wolną, która samodzielnie wybiera swoje cele i sposoby ich realizacji. W odróżnieniu od ekonomii neoklasycznej, szkoła austriacka uwzględnia fakt, że informacja jest zawsze subiektywna i że subiektywne postrzeganie informacji jest fundamentalne dla ich metodologii.

Ekonomiści związani z szkołą psychologiczną uważają, że każdy uczestnik rynku posiada inną wiedzę, co wynika z braku jednolitej interpretacji informacji. C. Menger i jego następcy dopuszczają „czyste błędy” popełniane przez przedsiębiorców. Natomiast ekonomiści neoklasyczni uważają, że wszystkie decyzje są podejmowane na podstawie pełnej, obiektywnej informacji i analizy kosztów i korzyści.[3]

Ekonomiści neoklasyczni zajmują się badaniem statycznych modeli równowagi, takich jak doskonała konkurencja, monopol i konkurencja monopolistyczna. Z kolei ekonomiści austriaccy podkreślają znaczenie dynamicznej koncepcji równowagi, uwzględniającej procesy koordynacji, które wymuszają reakcję uczestników rynku na zmiany.

Subiektywna koncepcja kosztów jest kolejnym aspektem, który odróżnia metodologię austriacką. Koncepcja ta zakłada, że nie ma obiektywnych kosztów, ale są one zależne od subiektywnego wartościowania dóbr niższego rzędu, które są potrzebne do wytworzenia dóbr wyższego rzędu.[4]

Przedstawiciele szkoły austriackiej krytykują silnie podejście formalistyczne, które jest często stosowane przez neoklasyków do opisu zjawisk gospodarczych. Zdaniem szkoły austriackiej, takie podejście nie uwzględnia w pełni kreatywności przedsiębiorców, indywidualnego wartościowania i innych subiektywnych czynników.

Analiza matematyczna pozwala na opisanie poszczególnych stanów równowagi gospodarki, ale nie umożliwia przedstawienia procesów, które prowadzą do przejścia z jednego punktu równowagi do drugiego.

Szkoła austriacka nie jest jednorodna metodologicznie. Część jej przedstawicieli, takich jak Menger, Bohm-Bawerk, Mises i Rothbard, identyfikuje się z racjonalistyczną tradycją i skupia się na realnych działaniach jednostek. Inny nurt, reprezentowany przez Mengera, Wisera, Hayeka i Kriznera, koncentruje się na stanach wiedzy i procesach równowagowych.[5]

[1] O Fundacji, mises.pl/o-fundacji z dnia 28.08.2007.

[2] Rothbard M.N., Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza, Fijor Publishing, Warszawa 2005, s. 5.

[3] Mises L. von, Human action: a treatise on economics, The Foundation of Economic Education, Nowy Jork 1996, str. 92.

[4] de Soto J.H., Spór metodologiczny (Methodenstreit) Szkoły Austriackiej, mises.pl/280 z dnia 01.12.2006.

[5] Machaj M., W obronie austriackiej metody, mises.pl/103 z dnia 28.08.2007.