Akcyza jest rodzajem selektywnego podatku pośredniego nakładanego na niektóre, ściśle określa ustawowo produkty konsumpcyjne. Akcyza, jak każdy podatek pośredni, ma wpływ na cenę wyrobu, a więc faktycznym podatnikiem tego podatku jest ostateczny nabywca (konsument) go dobra. Można wyróżnić dwa powody nałożenia na dane dobro podatku akcyzowego:
- fiskalny, co jest związane z chęcią zwiększenia dochodów budżetowych,
- pozafiskalny, co jest związane z chęcią zmniejszenia spożycia określonych produktów (np. tytoniu lub wódki).
Obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym został nałożony ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.
PRZEDMIOTOWY ZAKRES PODATKU
Obowiązek podatkowy w akcyzie ciąży na producencie i porterze wyrobów akcyzowych, którymi są:
- paliwa do silników,
- oleje smarowe i specjalne,
- broń palna i myśliwska,
- broń gazowa,
- urządzenia do prowadzenia gier losowych i zakładów wzajemnych,
- samochody osobowe,
- jachty pełnomorskie,
- sprzęt elektroniczny wysokiej klasy oraz kamery wideo, sól,
- środki upiększające i wyroby perfumeryjne, zapałki,
- karty do gry, z wyłączeniem kart dla dzieci, wyprawione skóry futrzane zwierząt szlachetnych oraz wyroby z tych skór,
- wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, z wyłączeniem drożdży, wyroby winiarskie, piwo,
- guma do żucia, wyroby tytoniowe, łodzie żaglowe, łodzie z silnikiem i łodzie dostosowane do silników, z wyłączeniem łodzi rybackich, roboczych.
Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podlegają również nadmierne ubytki lub zawinione niedobory powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu: spirytusu i wyrobów spirytusowych, wyrobów winiarskich, piwa.
POWSTANIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO]
Obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym powstaje niezależnie od obowiązku podatkowego w podatku od towarów usług, przy czym dla:
- paliw do silników,
- wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, z wyłączeniem drożdży,
- wyrobów winiarskich,
- piwa,
- wyrobów tytoniowych,
- pozostałych napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,
W produkcji krajowej, obowiązek podatkowy powstaje nie później niż w dniu opuszczenia przez wyrób pomieszczenia producenta. W sytuacji gdy wyrób akcyzowy oddawany jest w odpłatne użytkowanie, obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym powstaje nie później niż w dniu opuszczenia przez wyrób pomieszczenia producenta.
W przypadku wystąpienia nadmiernych ubytków lub zawinionych niedoborów obowiązek podatkowy powstaje, gdy stwierdzi się te ubytki i niedobory przed powstaniem obowiązku podatkowego w podatku akcyzowym.
PODMIOTOWY ZAKRES PODATKU
Podatnikami podatku akcyzowego są:
- producenci wyrobów akcyzowych,
- importerzy wyrobów akcyzowych,
- zleceniobiorcy, jeżeli podmiot gospodarczy zleca wykonanie; wyrobu akcyzowego innemu podmiotowi,
- podmioty, u których wystąpiły różnice cen, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów stawki podatku akcyzowego zostały ustalone w formie różnicy cen lub jej części,
- organy likwidacyjne wymienione w rozporządzeniu Rady j Ministrów w sprawie zbywania] ruchomości stanowiących własność Państwa lub podlegających sprzedaży przez organy administracji państwowej na! podstawie przepisów szczególnych.
PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawę opodatkowania podatkiem akcyzowym stanowi:
- obrót wyrobami akcyzowymi,
- wartość celna w imporcie towarów akcyzowych powiększona o cło obliczone według stawki podstawowej i podatek importowy, nawet w przypadku, gdy towary te na podstawie odrębnych przepisów albo zostały w całości lub w części zwolnione od cła, albo cło zostało zawieszone, albo zastosowano preferencyjną stawkę celną; w przypadku gdy podstawowa stawka cła nie jest określona, stosuje się stawkę autonomiczną,
- ilość wyrobów akcyzowych w przypadku, gdy stawki akcyzy są określone kwotowo.
STAWKI PODATKOWE
Ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym nie określa bezpośrednio stawek podatku akcyzowego dając ministrowi finansów delegację do ustalania ich wysokości
Ograniczony jest on jednak maksymalnymi stawkami, które wynoszą dla:
- wyrobów przemyski spirytusowego i drożdżowego — 95% u producenta i 1900% u importera,
- paliw do silników — 80% u producenta i 400% u importera,
- wyrobów winiarskich, piwa, pozostałych napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych – 70% u producenta i 230% u importera,
- samochodów osobowych — 40% u producenta i 65% u importera,
- pozostałych wyrobów akcyzowych — 25% u producenta i 40% u importera.
Stawki podatku akcyzowego mogą być wyrażone:
- w procencie ceny sprzedaży obniżonej o podatek od towarów] i usług,
- w procencie podstawy opodatkowania — w przypadku importu,
- w kwocie na jednostkę wyrobu,
- w formie różnicy cen.
Określając procentowe stawki podatku akcyzowego minister finansów może jednocześnie ustalić minimalne kwotowe stawki j akcyzy.
TERMINY PŁATNOŚCI
Podatek akcyzowy jest płacony:
- zaliczkowo znakami skarbowymi akcyzy (do znaków skarbowych akcyzy zalicza się: banderole, znaki cechowe oraz] odciski pieczęci, przy czym w Polsce stosuje się obecnie wyłącznie banderole),
- wstępnie za okresy dzienne, przy czym wpłaty te pomniejsza się o kwotę zaliczki na podatek akcyzowy zapłaconej za; nabycie banderol podatkowych (wpłata ta powinna nastąpić nie później niż po upływie dwudziestu pięciu dni od dnia; opuszczenia przez wyrób pomieszczenia producenta),
- za okresy miesięczne, przy czym rozliczenie to powinno być dokonane w terminie do dwudziestego piątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym.