Pojęcie i klasyfikacja produktów bankowych

5/5 - (6 votes)

Produkt – dobro powstałe w wyniku procesu produkcji, w warunkach panowania gospodarki towarowej. Produkty występują jako towary. Dobra (środki produkcji i środki konsumpcji) oraz usługi materialne, wytworzone przez społeczeństwo w ciągu określonego czasu[1].

Produktem bankowym nazywa się jednolity, wyraźnie wyodrębniony pod względem formalnym i cenowym, składnik oferty bankowej.

Produkt bankowy jest operacją bankową jak każda usługa, którą należy odrębnie analizować, ponieważ może ona być przedmiotem odrębnego zainteresowania klientów, odgrywać określoną rolę w kształtowaniu stosunków banku z klientami, przynosić określony dochód pieniężny lub inny liczący się efekt.

W warunkach konkurencji na rynku finansowym sukces banku zależy nie tylko od zdolności do zaspokajania potrzeb klientów, ale od zaspokajania ich lepiej, niż czyni to konkurencja. Wynika to z faktu, że większość ofert banku wykazuje duże podobieństwo pod względem zakresu i rodzaju oferowanych usług.

Produkt jest agregatem pewnych właściwości, które spełniają funkcje podstawowe i dodatkowe. Funkcje podstawowe odzwierciedlają relacje między produktem a celem, któremu on służy i który uzasadnia jego istnienie.

Funkcje dodatkowe odzwierciedlają relację między produktem a jego użytkownikiem.

W praktyce okazuje się, że funkcje dodatkowe w odniesieniu do niektórych produktów mogą mieć dla klienta większe znaczenie niż wybrane elementy ich funkcji podstawowych. Mogą też wpływać w większym stopniu na decyzje związane z zakupem danego produktu.

Asortyment jakości produktów bankowych zależy między innymi od obowiązujących w danym państwie przepisów, regulacji wewnętrznych banku, posiadanych przez bank technologii bankowych oraz kwalifikacji pracowników.

Produkty bankowe dzieli się na kilka podstawowych grup:

  • produkty kredytowe (np. kredyt lombardowy, kredyt na inkaso czeku potwierdzonego),
  • produkty depozytowe (np. rachunek walutowy lokaty terminowej, bon rentierski),
  • produkty parabankowe (np. oprocentowanie i opiniowanie biznesplanu, przygotowania związane z dopuszczeniem papieru wartościowego do obrotu publicznego),
  • produkty rozliczeniowe (np. polecenie przelewu, skup czeku zagranicznego),
  • inne produkty bankowe (np. skup i sprzedaż walut obcych, wynajmowanie skrytek sejfowych) [2].

Na rynku bankowym ma się do czynienia z określoną kategorią produktu marketingowego, tj. usługą bankową.

 Usługi są dobrami niematerialnymi konsumowanymi w momencie ich wytworzenia, występować mogą w postaci różnych świadczeń, niematerialnych korzyści oraz satysfakcji oferowanych na sprzedaż. Usługi bankowe są więc:

  1. niematerialne, nie można ich zobaczyć, dotknąć, posmakować,
  2. nierozdzielne, nie można oddzielić fazy produkcji od konsumpcji,
  3. niejednorodne, niejednorodność świadczenia w różnych placówkach i różny poziom satysfakcji klienta,
  4. nietrwałe, nie mogą być magazynowane, gdyż powstają w momencie zgłoszenia popytu,

Usługa bankowa jest produktem dynamicznym i obejmuje różnorodne korzyści oferowane nabywcom. W strukturze usług można wyróżnić trzy poziomy:

  1. poziom centralny, na który składają się podstawowe korzyści,
  2. usługa rzeczywista, która jest tworzona przez cechy i elementy, które decydują o tym jak dana usługa będzie postrzegana przez klientów oraz konkurencyjne banki,
  3. usługa poszerzona, są to dodatkowe korzyści, których klient się nie spodziewał, a które decydują o przewadze na rynku.

Prawo bankowe stanowi, że podstawową działalnością banków jest gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych oraz przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych[3].

Każdy bank w swojej ofercie posiada podobne usługi. Klasycznymi usługami bankowymi są:

  1. usługi depozytowe,
  2. usługi kredytowe,
  3. usługi rozliczeniowe,
  4. usługi związane z obsługą transakcji zagranicznych,
  5. usługi w zakresie rynku kapitałowego,
  6. usługi dodatkowe, np. doradztwo, wynajem skrytek, usługi ubezpieczeniowe.

Banki także dzielą swoje usługi na pakiety. Inny pakiet oferują dla klientów indywidualnych, inny dla przedsiębiorców, a inny dla samorządów terytorialnych.

Operacje bankowe to umowne stosunki między bankiem a klientem, polegające na tym, że bank oferuje swoje usługi, natomiast klient jest usługobiorcą. Operacje te są związane z określonymi świadczeniami na rzecz klienta (np. depozyt) lub na rzecz banku (np. kredyt). Przy dokonywaniu operacji bankowych wykorzystuje się rachunek bankowy.

Bankowa oferta usług finansowych jest specyficzna i charakteryzuje się tym, że:

  1. są to działania typowe dla usług bankowych, które polegają na proponowaniu przez bank wykonania danej czynności ( np. przyjęcia depozytu lub udzielenia kredytu);
  2. są one w dużej mierze przeprowadzane w drodze operacji pieniężnych (stąd określenie „handlowanie pieniędzmi”), a więc mają charakter pieniężny, a nie rzeczowy;
  3. usługi bankowe nie mogą być przechowywane, banki są zawsze gotowe na ich bieżące wykonywanie;
  4. usługi bankowe w znacznej mierze są określane przez kwotę pieniędzy (kredyt, depozyt), rzadziej przez ilość (zakup akcji);
  5. w stosunku do poszczególnych klientów usługi bankowe są kumulacją różnych czynności w zależności od potrzeb, co sprawia, że popyt na te usługi może ulegać znacznym wahaniom ( np. terminy wypłat płacowych);
  6. zakres i formy usług bankowych są znacznie uzależnione od ustaleń prawa bankowego oraz działania banku centralnego nadzoru bankowego[4].

Operacje bankowe podlegają kwalifikacji, która może być dokonywana według zastosowanych kryteriów. Tradycyjne czynności bankowe dzieli się na trzy, a ostatnio cztery grupy, pomimo całej kontrowersyjności wydzielania tych grup:

  1. operacje bierne lub pasywne (depozytowe) – polegają na pozyskiwaniu środków finansowych od klientów banku. W tym celu bank wykonuje takie czynności bankowe, jak na przykład przyjmowanie depozytów czy emitowanie bankowych papierów wartościowych
  2. operacje czynne lub aktywne (kredytowe) – polegają na wykorzystaniu przez bank zgromadzonych środków finansowych własnych i obcych w celu finansowania potrzeb kredytobiorców lub obciążeniu tych środków ryzykiem wynikającym z udostępnienia ich innym podmiotom. Cechą operacji aktywnych jest działanie banku na własny rachunek i ryzyko. Do operacji aktywnych zaliczane są między innymi następujące czynności bankowe:
  • udzielanie kredytów
  • udzielanie gwarancji bankowych
  • udzielanie poręczeń
  • udzielanie pożyczek pieniężnych
  1. operacje rozliczeniowe lub pośredniczące ( obsługa obrotu płatniczego) – polegają na realizacji zleceń płatniczych klientów. W tym celu bank wykonuje takie czynności bankowe, jak przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych.
  2. inne operacje ( różne) – obejmują, dozwolone prawem bankowym czynności bankowe i usługi dla klientów, jak na przykład przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych, udostępnianie skrytek sejfowych, świadczenie usług konsultacyjno – doradczych w sprawach finansowych.

Poza wyżej wymienionymi czynnościami bankowymi banki mogą:

  1. nabywać akcje i udziały innej osoby prawnej, a także dokonywać zmian swych wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
  2. zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych i dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
  3. nabywać i zbywać nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipoteką,
  4. świadczyć usługi konsultacyjno – doradcze i inne usługi[5],

Operacje bankowe można jeszcze podzielić na:

  1. usługi finansujące – są to wszystkie operacje, których wynikiem jest natychmiastowe ( lub w ustalonym terminie późniejszym) zwiększenie środków płatniczych klienta;
  2. usługi depozytowe – operacje umożliwiające klientowi przekazanie danemu bankowi czasowo niepotrzebnych mu środków celem ich wykorzystania na rzecz osób trzecich lub na inwestycje czy konsumpcję;
  3. usługi związane z obsługą obrotu płatniczego – polegają na realizacji zleceń klienta, wykonywaniu określonych operacji na rachunkach bankowych; są to też operacje płatnicze dokonywane z inicjatywy samego banku;
  4. usługi różne – obejmują wiele rozmaitych usług oferowanych klientom przez banki (np. doradztwo, pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi itp.)[6].

Obsługa klienta polega na zrozumieniu, co klient myśli czuje, co go zadowala, a co drażni, denerwuje oraz co należy robić, aby klient był usatysfakcjonowany.

Klient jest zainteresowany maksymalizowaniem swoich korzyści z usług i dlatego banki powinny   posiadać program zapewniający odpowiednią jakość obsługi klienta, który obejmuje:

  • rozpoznanie i wyliczenie cech usługi bankowej istotnych dla klienta (np. odsetki naliczane co miesiąc w rachunku bieżącym, określony limit kredytu w koncie osobistym, karta bankomatowa do konta osobistego),
  • podkreślenie korzyści wynikających dla klienta z konkretnych cech usługi bankowej (np. sposób naliczania odsetek – odsetki stają się częścią kapitału, limit kredytu – kontrola stanu zadłużenia w koncie, karta bankomatowa – można korzystać z konta poza godzinami otwarcia banku),
  • wprowadzenie i kontrolę standardów świadczenia usługi,
  • szkolenie pracowników w zakresie kulturalniej i sprawnej obsługi klienta banku[7].

[1] „Encyklopedia powszechna PWN”, tom trzeci M-R, Praca zbiorowa, Warszawa 1975 r., str. 700

[2] Dobosiewicz Z. „Podstawy bankowości”, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1997, str. 31

[3] Buschgen H.E. „Przedsiębiorstwo bankowe”, Warszawa: Poltext 1997, str. 184

[4] Kamba – Kibatshi M., „Podstawy bankowości”, Wrocław 1999 r., str. 121

[5] Głuchowski J., Szabelańczyk J., „Bankowość podręcznik dla studentów”, Poznań 1999 r., str. 239 – 241

[6] Kamba – Kibatshi M., „Podstawy bankowości”, Wrocław 1999 r., str. 122

[7] Pluta – Olearnik M. „Marketing usług bankowych”, Warszawa 1993 r., str. 77, 108,

Koszty czynności bankowych banku BGŻ

5/5 - (8 votes)

z części praktycznej pracy dyplomowej

Każda czynność bankowa związana jest z ponoszeniem określonych kosztów, o czym wspomniano już wcześniej[1].

Ich odpowiednie rozpoznanie i określenie wysokości rzutuje bezpośrednio na opłacalność danej czynności bankowej, a także często przesądza o powodzeniu oferty banku skierowanej do różnych grup klientów. W związku z tym w tej części pracy skupiono się na kosztach związanych ze świadczeniem usług bankowych. Analizie poddano tylko koszty z tytułu odsetek, ponieważ koszty z tytułu prowizji i opłat bankowych stanowią znikomą część kosztów ogółem[2].

Tabela 20. Koszty  z  tytułu  odsetek  BGŻ  S.A.  Oddział  w  Głogowie  w  latach 1997 – 2001

Lata 1997 1998 1999 2000 2001
      I  kwartał     642,91    883,58     483,07    607,92    644,39
    II  kwartał 1 308,89 1 589,62    952,59 1 231,67 1 256,15
   III kwartał 2 142,77 2 341,58 1 326,15 2 029,19 1 926,19
   IV kwartał 2 895,07 3 041,37 1 966,47 3 026,80 2 313,88
Wartość realna[3] 2 557,48 2800,52 1 790,96 2 789,68 2 233,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy przeprowadzonej na podstawie danych zawartych w tabeli 20. stwierdzono, że lata 1998 i 2000 charakteryzują się wzrostem kosztów z tytułu odsetek, 1999 i 2001 natomiast – spadkiem. W roku 1997 NBP, podobnie jak w latach poprzednich prowadził politykę hamowania ekspansji kredytowej oraz pobudzania skłonności do oszczędzania. Stopa redyskontowa weksli wzrosła z 22% do 24,5%, a stopa kredytu lombardowego z 25% do 27%.

W roku 1998 podstawowe stopy procentowe NBP obniżane były czterokrotnie – stopa redyskonta weksli zmniejszyła się z 24,5% do 18,25%, natomiast stopa kredytu lombardowego spadła aż o 7 pp. – z 27% do 20% w skali roku.

W styczniu 1999 zredukowano stopy procentowe o 2,5 – 3 pp. Z pewnością wywarło to wpływ na zmniejszenie wielkości depozytów, a w związku z tym i kosztów z tytułu odsetek. W listopadzie 1999 roku Rada Polityki Pieniężnej znacznie podwyższyła stopy procentowe, stopa kredytu redyskontowa wzrosła do 19%, lombardowego do 20,5%.

W roku 2000 Rada Polityki Pieniężnej podwyższała stopy procentowe dwukrotnie, w lutym i sierpniu, do poziomu: 20% i 21,5% w przypadku stopy redyskonta weksli, 21,5% i 23,0% w przypadku stopy lombardowej. Systematyczny wzrost stóp procentowych od listopada 1999 roku podniósł atrakcyjność lokat bankowych, co spowodowało systematyczny wzrost depozytów osób prywatnych. W związku z tym także koszty z tytułu odsetek w Oddziale uległy zwiększeniu.

Na zmniejszenie kosztów w roku 2001 z kolei wpływ wywarła zapowiedź wprowadzenia w 2002 roku opodatkowania przychodów z oszczędności oraz zniesienia ulgi budowlanej, w wyniku której w IV kwartale 2001 roku zmniejszył się stan depozytów osób prywatnych. Nie bez znaczenia była także sześciokrotna redukcja podstawowych stóp procentowych NBP, łącznie o 7,5 pp. Stopa redyskontowa weksli zmniejszyła się z 21,5% w styczniu 2001 roku do 14% w grudniu 2001 roku.

W celu wyraźniejszego zobrazowania tendencji w kształtowaniu się kosztów z tytułu odsetek sporządzono wykres 15.

Wykres 15. Dynamika  kosztów z tytułu odsetek  BGŻ S.A.  Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu 15. potwierdza wnioski wyciągnięte w trakcie interpretacji danych z tabeli 20. W celu stwierdzenia, z tytułu świadczenia jakich usług, i jakiej grupie podmiotów, Oddział ponosi najwyższe koszty sporządzono tabele 21. i 22.

Tabela 21. Struktura  kosztów  z  tytułu  odsetek  od  depozytów na rachunkach bieżących  w  BGŻ  S.A.  Oddział  w  Głogowie w latach 1997 – 2001 wg  kryterium  podmiotu

Rodzaj podmiotu 1997 1998 1999 2000 2001
Przedsiębiorstwa i spółki państwowe   18,44    18,31    18,00    47,73   11,18
Przedsiębiorstwa, spółdzielnie i spółki prywatne   25,42   21,14      9,38    30,53    53,74
Przedsiębiorcy indywidualni     4,61   13,77      8,46      1,10    13,81
Osoby prywatne   84,23 105,92  115,65  164,33  175,51
Jednostki budżetowe   23,29 171,08    62,36     2,02     1,05
Pozostałe     2,99     3,07      3,40     3,90     4,15
Razem 258,98 333,29 217,25 249,61 259,44

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli wynika, że w latach 1997 – 2001 udział kosztów z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach bieżących w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w kosztach z tytułu odsetek ogółem kształtował się następująco: w roku 1997 stanowił 8,95%, w roku 1998 – 10,96%, w roku 1999 – 11,05%, w roku 2000 – 8,25%, w roku 2001 – 11,21%. Można stąd wywnioskować, że koszty z tego tytułu nie wpływają w znaczący sposób na poziom kosztów ogółem z tytułu odsetek. Wiąże się to z niskim oprocentowaniem środków gromadzonych na rachunkach bieżących.

Najwyższe koszty z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach bieżących Oddział ponosi z tytułu odsetek na rachunkach osób prywatnych. W roku 2000 nastąpił wzrost o 42% kosztów z tego tytułu, co wynika ze znacznego przyrostu ilości rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Tabela 22. Struktura  kosztów  z  tytułu odsetek  od  depozytów  terminowych w BGŻ  S.A. Oddział  w  Głogowie  w  latach 1997 – 2001 wg kryterium podmiotu

Rodzaj podmiotu 1997 1998 1999 2000 2001
Przedsiębiorstwa i spółki państwowe   100,24       0,46 – – –
Przedsiębiorstwa, spółdzielnie i spółki prywatne     13,13     15,39     12,04     35,56     36,34
Przedsiębiorcy indywidualni       1,88       8,39       1,30       9,32 –
Osoby prywatne 2437,46 2642,49 1652,51 2280,22 1879,69
Jednostki budżetowe     60,00     20,20     64,11   419,35   123,15
Pozostałe     23,38     21,15     19,26     32,74     15,26
R  a  z  e  m 2636,09 2708,08 1749,22 2777,19 2054,44

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeprowadzeniu analizy danych zawartych w tabeli 22 wynika, że udział kosztów z tytułu odsetek od depozytów terminowych w Oddziale w latach 1997 – 2001 kształtował się następująco: w roku 1997 wynosił 91,05%, w roku 1998 – 89,04%, w roku 1999 – 88,95%, w roku 2000 – 91,75%, w roku 2001 – 88,78%. Należy więc stwierdzić, że koszty z tego tytułu wywierają największy wpływ na poziom kosztów ogółem z tytułu odsetek.

Największy udział w kosztach z tytułu odsetek od depozytów terminowych przypada na koszty depozytów osób prywatnych. W kolejnych latach udział ten wynosił: w roku 1997 – 92,46%, w roku 1998 – 97,58%, w roku 1999 – 94,47%, w roku 2000 – 82,11%, w roku 2001 – 91,49%. Należy stąd wnioskować, że koszty od depozytów terminowych tej grupy podmiotów przesądzają o wysokości kosztów ogółem od depozytów terminowych.

W tabeli 23. zestawiono przychody z tytułu odsetek i koszty ich uzyskania w celu określenia ich wzajemnych relacji.

Tabela 23. Przychody  z  tytułu  odsetek  a  koszty  z  tytułu  odsetek  BGŻ  S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

 Lata Przychody

z tytułu odsetek

 Koszty

z tytułu odsetek

 Relacja

przychody/koszty
1997 9 550,83 2 895,07 3,30
1998 8 607,09 3 041,37 2,83
1999 6 995,49 1 966,47 3,56
2000 7 171,69 3 026,80 2,37
2001 7 080,61 2 313,88 3,06

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli 23. można stwierdzić, że relacja przychodów z tytułu odsetek do kosztów ich uzyskania utrzymuje się na zadowalającym poziomie. W badanym okresie dla całego BGŻ S.A. i odpowiednio dla Oddziału relacja ta kształtowała się następująco: w roku 1997 – 1,46 dla Banku[4] i 3,30 dla Oddziału, w roku 1998 – 1,41 i 2,83, w roku 1999 – 1,58 i 3,56, w roku 2000 – 1,44 i 2,37, w roku 2001 – 1,47 i 3,06. Przyczyny wpływające na wysokość przychodów z tytułu odsetek i kosztów ich uzyskania scharakteryzowano już wcześniej. Relacje zachodzące między przychodami a kosztami z tytułu odsetek uwidoczniono także na wykresie.

Wykres 16. Relacja  przychodów  z  tytułu  odsetek  do  kosztów z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy kształtu wykresu 16. daje się zauważyć tendencja zmniejszania się różnicy między przychodami z tytułu odsetek a kosztami ponoszonymi w celu ich uzyskania. W kolejnych latach różnica ta kształtowała się następująco: w roku 1997 wynosiła 6 655,76 tys. zł, w roku 1998 – 5 565,72 tys. zł, w roku 1999 – 5 029,02 tys. zł, w roku 2000 – 4 144,89 tys. zł, w roku 2001 nastąpiło zwiększenie tej różnicy do 4 766,73 tys. zł.

W dalszej części opracowania przeprowadzona zostanie analiza czynników kształtujących wynik finansowy Banku.

[1] Patrz: Rozdział II, Polityka cenowa banków. [tej pracy dyplomowej]

[2] Patrz: Tabela 13., Rachunek zysków i strat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001.

[3] Stopa inflacji w latach 1997 – 2001 wynosiła: 1997 – 13,2%, 1998 – 8,6%, 1999 – 9,8%, 2000 – 8,5%, 2001 – 3,6%.

[4] Wyliczeń dotyczących całego BGŻ S.A. dokonano na podstawie danych z rachunków zysków i strat BGŻ S.A. zawartych w Raportach rocznych Banku z lat 1997 – 2001.

Historia wykorzystania Internetu w bankowości

5/5 - (4 votes)

praca magisterska z bankowości

Najnowsze – znajdujące się jeszcze w większości krajów w zaawansowanym stadium rozwoju – kanały dystrybucji produktów bankowych to komputer osobisty, Internet i bankowość mobilna. Wprawdzie pierwsze próby testowania opartej na PC bankowości domowej nastąpiły na początku lat 80.[1], jednak większość z tych prób zakończyła się porażką i dopiero od kilku lat usługa ta zaczyna cieszyć się zainteresowaniem klientów. Od strony technicznej możliwość połączenia klienta z bankiem może być realizowana za pomocą odbiornika telewizyjnego lub ekranu komputera, wyposażonych w modem i dekoder i/lub telefonu. Doświadczenia większości banków, zwłaszcza amerykańskich, pokazują, że największe szanse rozwoju mają systemy, w których telefon (ale tonowy, nie impulsowy) staje się właściwie komputerowym terminalem w rękach klienta, natomiast próby podłączenia komputerów osobistych do centralnego komputera banku zakończyły się całkowitym fiaskiem.

Oferowane przez większość banków systemy home bankingu umożliwiają obserwację obrotów na rachunku, realizację typowych operacji rozliczeniowych (przelewy, wpłaty i wypłaty w obrocie krajowym i zagranicznym), dokonywanie obrotu papierami wartościowymi (np. składanie zleceń kupna-sprzedaży akcji i obligacji, subskrypcja papierów wartościowych),  a czasami nawet realizację specjalnych zamówień, takich jak np. doradztwo w zakresie możliwości ulokowania nadwyżek finansowych, czy wyboru formy sfinansowania konkretnej inwestycji.

Użytkownik systemu może także korzystać z serwisu informacyjnego banku, obejmującego m.in. informacje o produktach banku, ich cenach, warunkach nabycia, notowania kursów walutowych, papierów rynku pieniężnego i kapitałowego. Może też przesłać dowolne informacje tekstowe do banku.

Ważnymi zaletami home banking dla klienta są: możliwość stałego kontrolowania płynności finansowej oraz zwiększenie efektywności zarządzania środkami pieniężnymi przy znacznym skróceniu czasu operacji i zwiększeniu ich bezpieczeństwa. Zasadniczym plusem tej usługi, a zarazem kanału dystrybucji, jest jednak możliwość uzyskania informacji i przeprowadzania operacji finansowych z domu (lub siedziby firmy) także w czasie, gdy bank jest już nieczynny lub gdy jego oddział znajduje się daleko od domu/siedziby klienta. Nie bez znaczenia jest również prawie całkowita eliminacja dokumentacji papierowej na rzecz zapisu elektronicznego.

Powoli rzeczywistością staje się również koncepcja “banku wirtualnego”, umożliwiającego nabywanie produktów finansowych via Internet. Pierwszym takim bankiem, nie mającym tradycyjnych oddziałów i obracającym wyłącznie pieniądzem elektronicznym, był Security First Network Bank (SFNB), który rozpoczął działalność 18 października 1995 r. Tylko w pierwszym tygodniu jego istnienia strony SFNB w Internecie “odwiedziło” około pół miliona osób, a 450 klientów otwarło w nim rachunki. Zakładając rachunek bieżący, klient “otrzymuje” 200 czeków  wolnych od opłat, bezpłatną kartę bankomatową lub debetową, może też drogą elektroniczną zrealizować gratisowo do 20 płatności miesięcznie.

Oprócz obsługi kont bieżących bank ma w swojej ofercie 6-, 12- i 24- miesięczne certyfikaty depozytowe, zakłada też rachunki umożliwiające inwestowanie na rynku pieniężnym. Od października 1996 r. wprowadził karty kredytowe oraz rozpoczął zakładanie rachunków oszczędnościowych. W dalszej kolejności oferta ma zostać poszerzona o rachunki dla firm, umożliwiające inwestowanie na rynku kapitałowym oraz usługi ubezpie­czeniowe i brokerskie. Bank zbiera zapytania klientów, nadchodzą­ce pocztą elektroniczną, odpowiadając na nie w ciągu 48 godzin. Uruchomił też bezpłatną linię telefoniczną, działającą – podobnie jak bank – przez całą dobę.

Klienci pierwszego banku w Internecie (dziennie przybywa ich od 60 do 90, z czego 23% trafia tam dzięki zasłyszanym opiniom znajomych) to głównie młodzi ludzie o średniej wieku 26-45 lat, zamieszkali w dużych, gęsto zaludnionych miastach Kalifornii, Georgii, Nowego Jorku, Florydy, Teksasu i Massachusetts. Są otwarci na innowacje techniczne i technologiczne, przeważają wśród nich osoby często podróżujące w intere­sach, personel wojskowy i studenci. Są dobrze wykształceni, zamożni, dysponują znacznymi nadwyżkami finansowymi. Ich oczekiwania wobec banku można określić krótko: efektywność i nieprzerwany dostęp do usług, powiązany z ich wysoką jakością.

Ostatnio – w odpowiedzi na życzenia klientów – SFNB zdecydował się na uruchomienie czterech stacjonarnych oddziałów w Atlancie, Palo Alto, Bostonie i Kalifornii. Oddziały są niewielkie (zatrudniają co najwyżej 4 osoby) i nasycone nowoczesną techniką. Oprócz wypełniania funkcji operacyjnych i doradczych promują usługi SFNB dostępne za pośrednictwem Internetu – personel demonstruje klientom ofertę banku i sposób skorzystania z niej przy użyciu własnego PC.

W ślady SFNB poszły inne banki. W czerwcu 1996 roku w Internecie pojawił się Huntington Web Bank – duży bank międzynarodowy, obsługujący w USA głównie okręgi rolnicze. W dwa miesiące później możliwość skorzystania z niektórych produktów via Internet zaczął oferować City National Bank z siedzibą w Teksasie. We wrześniu 1996 r.15 dużych banków ze Stanów Zjednoczonych i Kanady, obsługujących łącznie ponad 60 mln gospodarstw domowych, założyło wspólnie z firmą IBM Integrion Financial Network – organizację, której celem jest zaoferowanie, począwszy od 1997 r., możliwości nabywania różnorodnych usług bankowych “na odległość”, m.in. za pośrednictwem Internetu.

Banki europejskie na razie zachowują rezerwę wobec innowatorskich poczynań banków zza Oceanu, ograniczając się do wykorzystywania Internetu w celach promocyjno-informacyjnych (“swoje” strony w Internecie mają m.in. Bank Pekao SA i PKO-bp). Do grona organizacji finansowych, chcących wykorzystać Internet do dystrybucji usług finansowych, dołączyła w czerwcu 1996 r. organizacja VISA Interactive, oferując poprzez sieć ponad 100 swoich instytucji możliwość nabywania produktów finansowych via Internet.

Nadzieje wiązane z wykorzystaniem Internetu do prowadzenia sprzedaży towarów i usług (w tym finansowych) są bardzo duże, bo sieć obejmuje swym zasięgiem praktycznie cały świat, jej użytkownikami są już setki milionów osób (w samej Polsce liczba abonentów Internetu przekroczyła pół miliona), możliwości wykorzystania są praktycznie nieograniczone, a koszty niskie. Jednak wielu fachowców zwraca uwagę na zagrożenia wiążące się z handlem internetowym. Ich zdaniem, sieć stwarza olbrzymie możliwości nadużyć i przestępstw, wypływających z samych jej właściwości, którymi są m.in. anonimowość kontaktujących się stron, łatwość pojawiania się ich i znikania, trudność (a czasem nawet niemożliwość) ustalenia czyjegoś fizycznego miejsca działania, które zresztą można dowolnie zmieniać, różne systemy prawne, w których działają strony, możliwość przechwytywania przez osoby trzecie przeznaczonych dla kogoś innego komunikatów, możliwość dokonywania przez te osoby ingerencji z zamiarem osiągnięcia korzyści itd.

Największą wadą Internetu dla banków i innych instytucji finansowych jest więc – jak na razie – brak możliwości zagwarantowania bezpieczeństwa transakcji. Inna istotna wada to brak gwarancji dostępności konkretnego komputera, co oznacza po prostu, że w momencie, gdy bank zechce wyłączyć swój komputer, stanie się dla klientów, którzy powierzyli mu swoje pieniądze, praktycznie niedostępny. Niebezpieczeństwo to jest przy tym największe w odniesieniu do banków działających wyłącznie w Internecie, takich jak wspomniany SFNB, które nie podlegają ponadto nadzorowi i kontroli państwa lub banku centralnego, a więc nie mają przykładowo obowiązku posiadania odpowiednio wysokiego kapitału własnego ani nie są zobowiązane do publikowania informacji na ten temat (SFNB nie publikuje danych o wielkości swoich zasobów kapitałowych), co może okazać się zgubne dla klientów.

Zważywszy ponadto, że złe wieści w Internecie mogą rozchodzić się bardzo szybko, banki wirtualne są wyjątkowo podatne na wywołane celowo, spekulacyjne wycofywanie pieniędzy na skalę masową. Może to bardzo łatwo doprowadzić nie tylko do bankructwa konkretnego banku, ale wszystkich banków działających w sieci, nie wspominając już o dalej idących reperkusjach takiego bankructwa dla gospodarki światowej i światowego systemu finansowego.

Wiele organizacji prowadzi prace nad systemami zabezpieczenia transakcji via Internet (ostatnio porozumienie w sprawie współpracy nad problemami związanymi z handlem internetowym zawarły AT&T i Hewlett-Packard). Zasadniczą przeszkodą hamującą postęp tych prac jest jednak całkowite embargo rządu USA nałożone na eksport bardziej wyrafinowanych programów do szyfrowania, niezbędnych dla zapewnienia poufności wymiany komunikatów w sieciach teleinformatycznych, a także brak norm prawnych, które wprowadzałyby obowiązujące wymogi bezpieczeństwa. Wprawdzie ostatnio Stany Zjednoczone nieco złagodziły wspomniane embargo, dopuszczając sprzedaż za granicę prostych programów szyfrujących na użytek instytucji finansowych, jednak programy te są powszechnie uznawane za łatwe do złamania w bardzo krótkim czasie.

Zaletą ostatniego z wymienionych nowych kanałów dystrybucji usług bankowych – telewizji interaktywnej – jest możliwość wykorzystania do nawiązania kontaktów bank-klient odbiornika telewizyjnego, znajdującego się przecież prawie w każdym domu. Jednym z pionierów telewizji interaktywnej był brytyjski National Westminster Bank, którego 2.500 klientów, początkowo na zasadzie eksperymentu, mogło – poprzez pilota zdalnego sterowania – zlecać dokonanie prostych operacji finansowych, takich jak np. regulowanie rachunków, dokonywanie wypłat czy realizacja przelewów. [2]

[1] W Europie pionierem home banking był Nottingham Building Society, który w 1983 rokuzaoferował brytyjskim klientom Homelink, oparty na ogólnodostępnym serwisie wideo tekstu.

[2] J. Harasim: Nowe tendencje…, op. cit., s. 75-78

Procedura kredytowania podmiotów gospodarczych

5/5 - (4 votes)

W procedurze kredytowania podmiotów gospodarczych wyodrębnić można kilka etapów[1]:

  • wybór banku przez potencjalnego kredytobiorcę,
  • złożenie wniosku kredytowego,
  • ocena wniosku kredytowego,
  • negocjacje warunków kredytowania,
  • podpisanie umowy kredytowej,
  • monitorowanie kredytobiorcy.

Każdy z tych etapów wiąże się z ponoszeniem przez bank określonych kosztów. Pierwszy etap – wybór banku przez kredytobiorcę – łączy się z prowadzeniem akcji promocyjnej, będącej jednym z elementów pozyskania kredytobiorców. Działalność taką wymusza funkcjonowanie w określonych warunkach konkurencyjnych na lokalnym rynku. Bank ponosi na tym etapie koszty związane z wydrukowaniem folderów informujących o danym rodzaju kredytu, warunkach formalnych i ekonomicznych wymaganych do spełnienia przez kredytobiorcę. Możliwość uzyskania bezpośredniej informacji w siedzibie banku przez klienta zainteresowanego wybranym kredytem wiąże się z ponoszeniem kosztów w postaci obciążenia pracownika, czy też pracowników, odpowiedzialnych w banku za kontakt z klientami. Wymienionych w tym etapie kosztów nie można bezpośrednio łączyć z konkretnymi efektami w działalności kredytowej, ale z pewnością przyczyniają się one do poprawy wizerunku banku, tak istotnego w walce konkurencyjnej.

Drugiemu etapowi, w którym ma miejsce złożenie wniosku kredytowego przez potencjalnego kredytobiorcę, można przypisać wydatki związane z drukiem wniosków kredytowych i załączników do nich wręczanych klientowi, a także koszty konsultacji odnośnie ich wypełnienia. Koszty ponoszone na tym etapie są nieznaczne, ale również nie dają gwarancji uzyskania przychodów w przyszłości.

Etap trzeci – ocena wniosku kredytowego – jest nie tylko najważniejszy w całej procedurze, ale też i najbardziej pracochłonny. Ma tu miejsce ocena rzeczywistych i potencjalnych możliwości spłaty kredytu przez zainteresowany podmiot gospodarczy. Bank, zgodnie z obowiązującymi unormowaniami prawnymi, uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy[2]. Jest ona uzależniona zarówno od podmiotu ubiegającego się o kredyt bankowy, jak również od przedmiotu tego kredytu i czasu kredytowania. Każdy bank ma prawo, w granicach swej samodzielności, do stosowania własnych procedur w celu ustalenia bieżącej i przyszłej, związanej z okresem kredytowania, zdolności kredytowej. Trudności z jej wyznaczeniem przekładają się na pracochłonność, a ta z kolei wpływa na koszty ocen podmiotów gospodarczych ubiegających się o kredyt. Inna jest pracochłonność w przypadku wyznaczania zdolności kredytowej gospodarstwa domowego, inna podmioty gospodarczego rozbudowanego organizacyjnie. Podobnie jest w przypadku przedmiotu kredytu. Znacznie mniej pracochłonne jest określenie zdolności kredytowej gospodarstwa domowego chcącego zakupić dobra trwałego użytku niż w przypadku inwestycji o długim horyzoncie zwrotu włożonych kapitałów. Przygotowanie wnikliwej analizy, przez dobrze wykształcone służby kredytowe, wiąże się w niektórych przypadkach z dużymi nakładami pracy. Konieczne staje się więc wykorzystywanie sprzętu ze specjalistycznym oprogramowaniem. Także i te elementy kosztów, oprócz kosztów osobowych, muszą być uwzględniane w cenie kredytu. Dane zawarte we wniosku kredytowym wymagają weryfikacji, co z kolei wiąże się często z koniecznością dokonania inspekcji w siedzibie klienta. Każdy taki wyjazd wiąże się z kosztami, które musi pokryć bank, delegując swego pracownika. Czasami również pracownicy opiniujący wniosek kredytowy korzystają z płatnych informacji ze źródeł pozabankowych.

Należy zwrócić uwagę, że zarówno w tym, jak i w poprzednich etapach procedury kredytowania koszty ponoszone przez bank mogą wpływać jedynie na ich poziom, bez jakichkolwiek oczekiwanych przychodów. Potencjalny kredytobiorca ma bowiem prawo zrezygnować z dalszych usług wybranego przez siebie banku. W celu zminimalizowania skutków takiego postępowania banki stosują opłaty w postaci prowizji za rozpatrzenie wniosku kredytowego. Pozwala to ograniczyć składanie przez klientów wniosków kredytowych w kilku bankach jednocześnie, poza tym wymusza staranniejsze przygotowanie wniosku. Często banki stosują zasadę, że w przypadku udzielenia kredytu prowizja od tego kredytu pomniejszana jest o zapłaconą już wcześniej prowizję za rozpatrzenie wniosku kredytowego.

Kolejny etap kosztowy – negocjacje warunków kredytowania – jest niezwykle ważny w przypadku jakichkolwiek rozbieżności w warunkach kredytowania zaproponowanych przez podmiot gospodarczy we wniosku o kredyt a warunkami ustalonymi przez komitety kredytowe. Etap ten jest w naszej praktyce niedoceniany, a przecież, poza dojściem do wspólnych, usankcjonowanych umową kredytową, warunków ekonomicznych i prawnych kredytowania, daje także bankowi możliwość poznania swego przyszłego partnera.

Po dojściu do porozumienia co do warunków przyznania i wykorzystania kredytu, następuje w kolejnym etapie zawarcie umowy kredytowej. Dopiero ten fakt powoduje skutki prawne, na które strony wyrażają zgodę. Z faktem tym wiążą się koszty wszelkich opinii prawnych i ekonomicznych, dotyczących skutków podpisania przez bank takiej umowy.

Ostatnim etapem w procedurze kredytowania podmiotów gospodarczych jest monitorowanie kredytobiorcy, a więc utrzymywanie z nim stałego kontaktu, co umożliwia dokonywanie oceny bieżących działań kredytobiorcy, jego bieżącej sytuacji, a także wspólne rozwiązywanie problemów, z którymi musi się uporać. Bank nie może biernie oczekiwać na termin płatności, by przekonać się, czy wykorzystany kredyt zostanie spłacony, czy też nie. Takie postępowanie pozwala bankowi uchronić się przed ponoszeniem kosztów związanych z brakiem zwrotności kredytu wraz z odsetkami. Kontakty z kredytobiorcą mogą przybierać różne formy, od rozmów telefonicznych przez kontakty osobiste. Wszystkie te formy łączą się jednak z ponoszeniem kosztów, mających wpływ na ostateczną cenę kredytu bankowego.

Należy zaznaczyć, że działalność kredytowa, jeżeli nie będzie prowadzona rzetelnie, może przynieść, poza kosztami wymienionymi wcześniej, dodatkowe koszty w wyniku braku terminowej spłaty kredytu wraz z odsetkami. Brak tej spłaty w określonych terminach powoduje wyłączenie z obrotu, a tym samym z zarobkowania, części zasobów pieniężnych będących w dyspozycji banku, ze względu na konieczność utworzenia rezerw na należności zagrożone. W wielu przypadkach może dojść do sytuacji, że bank mając czasowo wolne środki pieniężne nie może ich jednak wykorzystać w działalności przynoszącej określone przychody, gdyż musi przeznaczyć je na rezerwy, które są dla banku nieczynne i nie przynoszą jakichkolwiek przychodów.

Podsumowując, cena usług bankowych musi uwzględniać:

  • rzeczywiste koszty pozyskania zasobów pieniężnych,
  • koszty własne banku związane z obsługą kredytu,
  • marżę zysku.

[1] R. Mikołajczak, Metodyka …, op. cit., s. 126 i dalsze

[2] Zob. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz. 939, art. 70

Wpływ cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

5/5 - (4 votes)

Wynik finansowy jest miarą efektów działalności banku. Odzwierciedla wszystkie przejawy działalności banku w danym okresie, które znajdują wyraz zarówno w przychodach, jak i w kosztach ich uzyskania. Osiąganie korzystnego wyniku finansowego jest jednym z głównych celów działalności banku. Różnica pomiędzy przychodami i kosztami jest wygospodarowanym zyskiem lub stratą.

Wyniki finansowe działalności banku określane są przez następujące kategorie ekonomiczne:

  • wynik na działalności bankowej, obejmujący wynik odsetkowy i pozaodsetkowy, przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych, wynik na operacjach finansowych oraz wynik z pozycji wymiany walut,
  • wynik z działalności operacyjnej stanowiący wynik z działalności bankowej pomniejszony o koszty działania banku (wynagrodzenia z narzutami, koszty eksploatacyjne i pozostałe, amortyzacja oraz różnice wartości rezerw i aktualizacji wartości majątku finansowego),
  • wynik finansowy brutto, stanowiący wynik operacyjny po uwzględnieniu per saldo zysków i strat nadzwyczajnych,
  • wynik finansowy netto, stanowiący wynik finansowy brutto pomniejszony o podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia.

Celem tej pracy jest wykazanie wpływu cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001, w związku z tym przeprowadzono więc analizę czynników kształtujących wynik finansowy Oddziału. Analizę rozpoczęto od badania wyniku na działalności bankowej. W tym celu sporządzono tabelę 24. i wykres 17.

 Tabela 24. Wynik  na  działalności  bankowej  BGŻ S.A.  Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata 1997 1998 1999 2000 2001
      I  kwartał 2 113,36 1 584,57 1 172,41 1 479,23 1 374,39
     II  kwartał 3 640,54 3 177,80 2 493,28 2 534,96 2 771,35
   III  kwartał 5 430,21 4 686,35 3 005,67 3 284,89 4234,15
   IV  kwartał 7 003,38 5 996,39 5 530,53 4 772,89 5 854,37
Wartość realna[1] 6 186,73 5 521,54 5 036,91 4 398,98 5 650,94

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 17. Dynamika  wyniku  na  działalności bankowej  BGŻ S.A.  Oddział w  Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli 24. wynika, że w latach 1997 – 2000 wynik na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie wykazywał tendencję malejącą. W roku 1998 nastąpiło zmniejszenie tego wyniku w porównaniu do roku poprzedniego o 1 006,99 tys. zł, tj. o 14,38% (realnie o 10,75%), w roku 1999 o 465,86 tys. zł, tj. o 7,77% (realnie o 8,78%), w roku 2000 o 757,64 tys. zł, tj. o 13,70%. W roku 2001 tendencja zmieniła się – wynik na działalności bankowej wzrósł o 1 081,48 tys. zł, tj. o 22,66% (realnie o 28,46%).

Kształt wykresu 17. potwierdza wnioski wyciągnięte na podstawie tabeli 24. odnośnie tendencji kształtowania się wyniku na działalności bankowej w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001, a mianowicie tendencję spadkową w latach 1997 – 2000 i wzrost w roku 2001. Wpływ na taką sytuację wywarło wyraźne zmniejszanie się przychodów z tytułu odsetek w latach 1997- 1999 i niewielki wzrost w latach 2000 – 2001. Koszty z tego tytułu w latach 1998 i 2000 charakteryzowały się wzrostem, w 1999 i 2001 natomiast spadkiem[2]. Przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych natomiast wykazywały w latach 1997 – 2001 wyraźną tendencję wzrostową, szczególnie w roku 1999 – wzrosły realnie o 46,73% i w roku 2000 – wzrosły realnie o 52,59%[3].

W celu dokładniejszego ustalenia czynników wpływających na wynik na działalności bankowej sporządzono tabelę 25. zawierającą strukturę tego wyniku.

Tabela 25. Struktura  wyniku  na  działalności  bankowej  BGŻ S.A.  Oddział  w Głogowie w latach 1997 – 2001

Rodzaj wyniku 1997 1998 1999 2000 2001
Z tytułu odsetek 6 655,76 5 565,72 5 029,02 4 144,89 4 766,73
Z tytułu prowizji i opłat    327,19    315,21    469,95    710,21    819,63
Na operacjach finansowych        4,91        2,37        4,95  – 134,57    – 72,14
Z pozycji wymiany      15,22    113,09      26,61      52,36    268,01
Na działalności bankowej 7003,38 5 996,39 5 530,53 4 772,89 5 854,37

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

 W wyniku analizy danych zawartych w tabeli 25. stwierdzono, że największe znaczenie dla wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 -2001 miał wynik z tytułu odsetek, pomimo systematycznego zmniejszania się tego wyniku w latach 1997 – 2000. Mniejszy wpływ wywierał wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych, jednak wyraźna tendencja wzrostowa tego wyniku powoduje, że przypisuje się coraz większe znaczenie przychodom uzyskiwanym z tego tytułu, o czym już wcześniej wspomniano.

W celu ustalenia udziału poszczególnych źródeł wyniku na działalności bankowej w jego kształtowaniu sporządzono tabelę 26.

Tabela 26. Udział  odsetek  oraz  prowizji  i  opłat  w  wyniku  na  działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata Wynik

na działalności

bankowej

 Wynik

z odsetek

  

Udział %

 Wynik

z prowizji

i opłat

  

Udział %

 
1997 7 003,38 6 655,76 95,04 327,19   4,67
1998 5 996,39 5 565,72 92,82 315,21   5,26
1999 5 530,53 5 029,02 90,93 469,95   8,50
2000 4 772,89 4 144,89 86,84 710,21 14,88
2001 5 854,37 4 766,73 81,42 819,63 14,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeanalizowaniu danych zawartych w tabeli 26 stwierdzono, że w latach 1997 – 2001 największy udział w wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001 wykazywał wynik z tytułu odsetek. Systematycznej zmianie ulega struktura wyniku na działalności bankowej. Podstawowym jego źródłem pozostawały nadal odsetki, jednak udział wyniku z tytułu odsetek systematycznie zmniejszał się – od 95,04% w roku 1997 do 81,42% w roku 2001. Powodem tych zmian w strukturze był systematycznie rosnący w latach 1997 – 2000 wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych – od 4,67% w roku 1997 do 14,88% w roku 2000. W roku 2001 udział prowizji i opłat nieznacznie zmniejszył się – z 14,88% do 14,00%, co spowodowane zostało ponad pięciokrotnym wzrostem wyniku z pozycji wymiany.

W okresie objętym tą pracą udział odsetek w wyniku na działalności bankowej banków komercyjnych wynosił: w roku 1998 69,7%, w roku 1999 63,0%, w roku 2000 60,8%, w roku 2001 53,7%[4], co potwierdza wcześniejsze wnioski o systematycznie malejących przychodach z tytułu odsetek. Udział wyniku z tytułu prowizji i opłat banków komercyjnych z kolei systematycznie wzrastał[5].

Kolejnym elementem wpływającym na wynik finansowy banku są koszty działania, ich dynamikę charakteryzują tabela 27. oraz wykres 18.

Tabela 27. Koszty działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Wyszczególnienie 1997 1998 1999 2000 2001
Koszty działania 1 063,23 1 490,13 1 496,93 1 809,26 1 795,87
Wartość realna   829,73 1 372,13 1 363,32 1 667,52 1 733,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 18. Dynamika  kosztów  działania  BGŻ S.A.  Oddział  w  Głogowie  w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z analizy danych zawartych w tabeli 27. i przedstawionych na wykresie 18. wynika, że koszty działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2000 charakteryzowały się tendencją wzrostową. W kolejnych latach wzrost tych kosztów wynosił: w roku 1998 – 40,15% (realnie 65,37%) w stosunku do roku poprzedniego, w roku 1999 – 0,46% (realnie 0,64%), w roku 2000 – 20,86% (realnie 22,31%). W roku 2001 nastąpił ich minimalny spadek – o 0,74%, realnie jednak wzrosły o 3,95%.

Podobnie koszty działania banków komercyjnych w latach 1997 – 2001 wykazywały tendencję wzrostową, jednakże w roku 2001 nastąpiło spowolnienie dynamiki tych kosztów (ze 124,2% w roku 2000 do 102,0%), będące przede wszystkim konsekwencją zmniejszenia o 78,9% obciążenia banków wpłatami na Bankowy Fundusz Gwarancyjny (w stosunku do wysokich kwot wniesionych w 2000 roku w związku z upadłością Banku Staropolskiego S.A.), a także zredukowania o przeszło 5 288 osób (o 3,6%) średniego stanu zatrudnienia i utrzymania relatywnie niskiego tempa wzrostu średniego wynagrodzenia (6,9%, realnie 1,3%).

W celu scharakteryzowania czynników wpływających na koszty działania Oddziału sporządzono tabelę 28., zawierającą strukturę tych kosztów.

Tabela 28. Struktura kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Rodzaj kosztu 1997 1998 1999 2000 2001
Wynagrodzenia    589,34    687,95    814,86    962,53    916,15
Narzuty na wynagrodzenia    277,51    325,78    177,74    204,83    186,75
Pozostałe    196,38    476,40    504,33    641,90    692,97
R a z e m koszty działania 1 063,23 1 490,13 1 496,93 1 809,26 1 795,87
Wartość realna   829,73 1 372,13 1 363,32 1 667,52 1 733,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy danych zawartych w tabeli 28. stwierdzono, że w latach 1997 – 2001 zasadniczą pozycję kosztów działania Oddziału stanowiły wynagrodzenia. Ich udział w kosztach działania w kolejnych latach kształtował się następująco: w roku 1997 – 55,43%, w roku 1998 – 46,17%, w roku 1999 – 54,44%, w roku 2000 – 53,20%, w roku 2001 – 51,01%. Począwszy od roku 2000 następował powolny spadek udziału wynagrodzeń w kosztach działania Oddziału.

Wartość realna wynagrodzeń w latach 1997 – 2001 wynosiła odpowiednio: w roku 1997 – 520,62 tys. zł, w roku 1998 – 633,47 tys. zł, w roku 1999 – 742,22 tys. zł, w roku 2000 – 887,12 tys. zł, w roku 2001 – 884,31 tys. zł.

W latach 1997 – 2000 daje się zauważyć tendencja wzrostowa wynagrodzeń. W roku 1998 wynagrodzenia wzrosły o 16,73% (realnie o 21,68%) w porównaniu do roku poprzedniego, w roku 1999 o 18,45% (realnie o 17,7%), w roku 2000 o 18,12% (realnie o 19,52%). W roku 2001 nastąpiło zmniejszenie wynagrodzeń o 4,82% (realnie o 0,32%), które było wynikiem zmiany stanu zatrudnienia w Oddziale spowodowanego przeniesieniem Wydziału Windykacji, a także kadr, wraz z zatrudnionymi osobami do Oddziału w Legnicy.

Należy także stwierdzić, że w badanym okresie nastąpił wzrost kosztów eksploatacyjnych Oddziału, ze 196,38 tys. zł w roku 1997 do 692,97 tys. zł w roku 2001. Największy wzrost wystąpił w roku 1998 – o 142,59%, spowodowany został wymianą sprzętu komputerowego na urządzenia nowocześniejsze, a w związku z tym i znacznie szybsze. Kolejny większy wzrost – o 27,28% – nastąpił w roku 2000 w wyniku połączenia Oddziału z Oddziałem w Legnicy. W związku z utworzeniem wspólnej bazy, a więc i korzystaniem ze wspólnego serwera zaszła konieczność wymiany części urządzeń komputerowych (szczególnie tych wykorzystywanych w trakcie bezpośredniej obsługi klientów) na szybsze. W wyniku korzystania ze wspólnej bazy wzrosły też koszty łączy.

Systematycznie wzrastał też udział kosztów eksploatacyjnych w kosztach działania Oddziału i w kolejnych latach wynosił: w roku 1997 – 18,47%, w roku 1998 – 31,97%, w roku 1999 – 33,69%, w roku 2000 – 35,48%, w roku 2001 – 38,59%.

W celu scharakteryzowania relacji kosztów działania Oddziału do wyniku na działalności bankowej sporządzono tabelę 29.

Tabela 29. Koszty  działania  a  wynik  na  działalności  bankowej  BGŻ  S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata Wynik

na działalności

bankowej

 Koszty działania Relacja

koszty / wynik

w %
1997 7 003,38 1 063,23 15,18
1998 5 996,39 1 490,13 24,85
1999 5 530,53 1 496,93 27,07
2000 4 772,89 1 809,26 37,91
2001 5 854,37 1 795,87 30,68

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 19. Relacja  kosztów  działania  do  wyniku  na  działalności  bankowej BGŻ  S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych ujętych w tabeli 29. należy stwierdzić, że w latach 1997 – 2000 relacja kosztów działania do wyniku na działalności bankowej wykazywała wyraźną tendencję rosnącą. W roku 2001 nastąpiła zmiana – z 37,91% na 30,68%. W roku 1997 15,18% wyniku na działalności bankowej przeznaczono na zrównoważenie kosztów działania Oddziału, w roku 1998 o 9,67 pp. więcej, w roku 1999 o 2,22 pp., w roku 2000 już o 10,84 pp. więcej. Zmiana tendencji nastąpiła w roku 2001, kiedy zrównoważenie kosztów działania wymagało o 7,23 pp. mniej wyniku na działalności bankowej.

Z układu danych na wykresie 19. wynika, że coraz większą część wyniku na działalności bankowej w latach 1997 – 2000 Oddział musiał przeznaczać na pokrycie kosztów działania Oddziału. W roku 1997 było to 15,18%, w roku 1998 – 24,85%, w roku 1999 – 27,07%, w roku 2000 – 37,91%. W latach 1997 – 2000 wynik na działalności bankowej systematycznie zmniejszał się, natomiast koszty działania wykazywały tendencję wzrostową. W roku 2001 natomiast w wyniku znacznego zwiększenia wyniku na działalności bankowej – o 22,66% – i nieznacznego spadku kosztów działania, na pokrycie tych ostatnich potrzeba było 30,68% wyniku na działalności bankowej, a więc mniej niż w roku poprzednim o 7,23 pp.

Na podstawie następnej tabeli – 30. zbadano relacje kosztów działania i wyniku z tytułu odsetek.

Tabela 30. Koszty  działania  a  wynik  z  tytułu  odsetek  BGŻ  S.A. Oddział  w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata Wynik

z tytułu odsetek

 Koszty działania Relacja

koszty / wynik w %
1997 6 655,76 1 063,23 15,97
1998 5 565,72 1 490,13 26,77
1999 5 029,02 1 496,93 29,77
2000 4 144,89 1 809,26 43,65
2001 4 766,73 1 795,87 37,68

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli 30. wynika, że w latach 1997 – 2000 coraz większą część wyniku z tytułu odsetek Oddział musiał przeznaczać na pokrycie kosztów działania. W roku 1997 było to 15,97%, w roku 1998 – 26,77% (o 10,8 pp. więcej niż w roku poprzednim), w roku 1999 – 29,77% (o 3,0 pp. więcej), w roku 2000 – 43,65% (o 13,88 pp. więcej). W roku 2001, w rezultacie zwiększenia wyniku z tytułu odsetek i nieznacznego spadku kosztów działania, na zrównoważenie tych ostatnich należało przeznaczyć 37,68% wyniku z tytułu odsetek, tj. o 5,97 pp. mniej niż w roku poprzednim. Relację kosztów działania i wyniku finansowego przedstawiono na wykresie 20.

Wykres 20. Relacja kosztów  działania  do  wyniku  z  tytułu  odsetek  BGŻ  S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu potwierdza wnioski wyciągnięte w wyniku analizy danych zawartych w tabeli 30., tzn. systematyczne zmniejszanie się różnicy między wynikiem z tytułu odsetek a kosztami działania Oddziału w latach 1997- 2000.

W celu stwierdzenia relacji zachodzących między wynikiem z tytułu prowizji i opłata kosztami działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie sporządzono tabele 31. oraz wykres 21.

Tabela 31. Koszty działania a wynik z tytułu prowizji i opłat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata Wynik

z tytułu prowizji

i opłat

 Koszty działania Relacja

wynik / koszty

w %
1997   327,19 1 063,23 30,77
1998   315,21 1 490,13 21,15
1999   469,95 1 496,93 31,39
2000   710,21 1 809,26 39,25
2001   819,63 1 795,87 45,64

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 21. Relacja  kosztów  działania do  wyniku z tytułu prowizji i opłat BGŻ  S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeprowadzeniu analizy zawartych w tabeli 31. i przedstawionych na wykresie 21. należy stwierdzić, że począwszy od roku 1999 wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych pokrywał coraz większą część kosztów działania Oddziału. W kolejnych latach relacje tych wielkości kształtowały się następująco: w roku 1997 wynik z tytułu prowizji i opłat pokrywał 30,77% kosztów działania Oddziału, w roku 1998 – 21,15% (o 9,62 pp. mniej), w roku 1999 – 31,39% (o 10,24 pp. więcej), w roku 2000 – 39,25% (o 7,86 pp. więcej), w roku 2001 – 45,64% (o 6,39 pp. więcej)

Wobec coraz częstszych opinii, że wynik z tytułu prowizji i opłat powinien pokrywać koszty wynagrodzeń, zbadano relacje zachodzące między tymi wielkościami w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie. W tym celu sporządzono tabelę 32.

Tabela 32. Wynik  z  tytułu  prowizji i opłat  a  koszty z tytułu  wynagrodzeń  w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Lata Wynik

z tytułu prowizji

i opłat

 Koszty

wynagrodzeń

 Relacja

wynik / koszty

w %
1997   327,19 589,34 55,52
1998   315,21 687,95 45,82
1999   469,95 814,86 57,67
2000   710,21 962,53 73,79
2001   819,63 916,15 89,46

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli 32. stwierdzono, że w latach 1997 – 2001 wynik z tytułu prowizji i opłat pokrywał coraz większą część kosztów wynagrodzeń. Relacje te w kolejnych latach kształtowały się następująco: w roku 1997 wynik z tytułu wynagrodzeń równoważył 55,52% kosztów wynagrodzeń, w roku 1998 – 45,82%, w roku 1999 – 57,67%, w roku 2000 – 73,79%, w roku 2001 89,46%. W latach 1999 – 2001 wynik z tytułu prowizji i opłat rósł znacznie szybciej niż rosły koszty wynagrodzeń, wzrosty tych wielkości kształtowały się w kolejnych latach następująco: w roku 1999 wynik z prowizji i opłat wzrósł o 49,09%, podczas gdy koszty wynagrodzeń o 16,73%, w roku 2000 odpowiednio – 51,12% i 18,12%, w roku 2001 wynik z prowizji i opłat wzrósł o 15,41%, koszty wynagrodzeń natomiast zmalały o 4,82%. W celu lepszego zobrazowania zachodzących relacji na podstawie danych z tabeli 32 sporządzono wykres 22.

Wykres 22. Wynik  z  tytułu  prowizji i opłat  a  koszty z tytułu wynagrodzeń  w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu 22. wyraźnie charakteryzuje relacje zachodzące między wynikiem z tytułu prowizji i opłat bankowych a kosztami z tytułu wynagrodzeń BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001 – systematyczne zmniejszanie się różnicy między tymi wielkościami. W roku 2001 jeszcze tylko 10,54% kosztów wynagrodzeń nie znalazło pokrycia w wyniku z prowizji i opłat.

Na wynik finansowy banku, oprócz wcześniej scharakteryzowanych: wyniku na działalności bankowej i kosztów działania wpływają także: koszty amortyzacji, różnica wartości rezerw i aktualizacji oraz wynik na operacjach nadzwyczajnych. Ich wpływ na wynik finansowy banku przedstawiony zostanie w trakcie badania struktury tego wyniku. W związku z faktem, że rozliczenia podatku za wszystkie jednostki organizacyjne dokonuje Centrala Banku, w trakcie przeprowadzania analiz używane jest pojęcie wynik finansowy.

W celu określenia dynamiki wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001 sporządzono tabelę 33. i wykres 23.

Tabela 33. Wynik  finansowy  BGŻ  S.A.  Oddział  w  Głogowie  w  latach 1997 – 2001

Lata 1997 1998 1999 2000 2001
 

Wynik

  

3 336,11

  

5 810,13

  

13 907,95

  

9 193,29

  

1 657,19
Wartość

realna

  

2 947,09

  

5 350,03

 

  

12 666,62

  

8 473,08

  

1 599,60

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 23. Dynamika  wyniku  finansowego  BGŻ  S.A.  Oddział w Głogowie  w latach 1997 – 2001

 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli stwierdzono, że wynik finansowy Oddziału w latach 1997 – 1999 charakteryzował się wyraźną tendencją wzrostową, począwszy od roku 2000 następował jego spadek. Dynamika tego wyniku w kolejnych latach przedstawiała się następująco: w roku 1998 wynik finansowy Oddziału wzrósł o 74,16% (realnie o 81,54%), w roku 1999 wzrósł o 139,37% (realnie o 136,75%), w roku 2000 zmalał o 33,90% (realnie o 33,11%), w roku 2001 ponownie uległ zmniejszeniu – o 81,97% (realnie o 81,12%). Tendencje kształtowania się wyniku finansowego Oddziału odzwierciedla kształt wykresu 23.

W celu ustalenia przyczyn tych tendencji sporządzono tabelę 34., zawierającą strukturę wyniku finansowego Oddziału.

Tabela 34. Struktura  wyniku  finansowego  BGŻ  S.A.  Oddział  w  Głogowie w latach 1997 – 2001

Wyszczególnienie 1997 1998 1999 2000 2001
Wynik z odsetek  6 655,76  5 565,72    5 029,02  4 144,89 4 766,73
Wynik z prowizji   327,19     315,21      469,95     710,21   819,63
Wynik na operacjach

finansowych

  

4,91

  

2,37

  

4,95

  

-134,57

  

-72,14
Wynik z pozycji

wymiany

  

15,22

  

113,09

  

26,61

  

52,36

  

268,01
Pozostałe przychody

operacyjne

  

16,04

  

4,63

  

9,17

  

113,98

  

81,23
Pozostałe koszty

operacyjne

  

29,53

  

0,53

  

11,65

  

136,30

  

62,11
Koszty działania

banku

  

1 063,23

  

1 490,13

  

1 496,93

  

1 809,26

  

1 795,87
Amortyzacja     84,29       96,97       145,16    226,64   281,60
Różnica wartości

rezerw i aktualizacji

  

2 506,20

  

-1 396,74

  

-10 021,99

  

-6 478,62

  

2 138,83
 

Wynik finansowy

  

3 336,11

  

5 810,13

  

13 907,95

  

9 193,29

  

1 657,19

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Analizując strukturę wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie należy stwierdzić, że o jego poziomie decydował wynik na działalności bankowej. Głównym źródłem przychodów Oddziału były przychody z tytułu odsetek, a w następnej kolejności przychody z tytułu prowizji. Podstawową pozycja kosztów były koszty z tytułu odsetek[6].

W latach 1997 – 2001 przychody z tytułu odsetek wykazywały tendencję spadkową, przychody z tytułu prowizji i opłat natomiast – wzrostową. Analizując jednak wzajemne relacje tych wielkości należy stwierdzić, że przychody z tytułu odsetek SA kilkakrotnie wyższe niż przychody z tytułu prowizji.

Każda czynność bankowa związana jest z ponoszeniem określonych kosztów. Ich odpowiednie rozpoznanie i określenie wysokości rzutuje bezpośrednio na opłacalność danej czynności bankowej, a także często przesądza o powodzeniu oferty banku skierowanej do różnych grup klientów. Dużą wagę należy także przypisać kosztom z tytułu odsetek. Im mniej bowiem Bank będzie płacił klientom za przyjęte depozyty, tym wynik z tytułu odsetek będzie wyższy, a co za tym idzie, także i wynik finansowy.

Koszty działania Oddziału w latach 1997 – 2001 systematycznie rosły. Największy wpływ na ich zwiększenie wywarł wzrost kosztów wynagrodzeń oraz stale rosnące koszty eksploatacyjne. Coraz częściej mówi się o konieczności pokrycia wynagrodzeń dochodami z tytułu prowizji. Wymaga to znacznego zintensyfikowania działań ze strony nie tylko kierownictwa Banku, ale także pozostałych pracowników, w celu przyciągnięcia do Banku nowych klientów, którzy mogliby przysłużyć się zwiększeniu przychodów Banku. Często w trosce o wynik finansowy dokonuje się w bankach redukcji zatrudnienia, co wpływa z kolei na pogorszenie jakości usług.

Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych charakteryzowała się systematycznym wzrostem, na który wpłynęły wydatki wynikające głównie z konieczności wymiany lub zabezpieczenia istniejących systemów informatycznych przed problemem roku 2000, a także przygotowywaniem się do wprowadzenia Centralnego Systemu Informatycznego w Banku. Oddział w Głogowie jako drugi z kolei zostanie włączony do tego Systemu w roku 2002.

Poza wymienionymi wcześniej czynnikami, znaczący wpływ na wynik finansowy Oddziału wywarły różnice wartości rezerw. Tworzenie odpisów na rezerwy na należności zagrożone, poniżej standardu, wątpliwe lub stracone powoduje zmniejszenie wyniku finansowego, natomiast rozwiązanie tych rezerw – jego zwiększenie. W roku 1997 różnica wartości rezerw wynosiła 2 506,20 tys. zł (więcej rezerw utworzono niż rozwiązano), co spowodowało zmniejszenie wyniku finansowego o tę kwotę. W roku 1998 z kolei w wyniku rozwiązania rezerw wynik finansowy zwiększył się o 1 396,74 tys. zł. W roku 1999 wskutek rozwiązania rezerw wynik finansowy zwiększył się o 10 021,99 tys. zł i osiągnął najwyższy poziom w badanym okresie. W roku 2000 kolejne rozwiązanie rezerw przyczyniło się do zwiększenia wyniku finansowego o 6 478,62 tys. zł. W roku 2001 natomiast należało te rezerwy dotworzyć, w następstwie czego wynik finansowy zmniejszył się o 2 138,83 tys. zł. Jak już wcześniej wspomniano, rok 2001 był okresem pogorszenia sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw oraz słabszych perspektyw dochodowych gospodarstw domowych, w związku z rosnącym udziałem należności zagrożonych Centrala Banku wprowadziła bardziej rygorystyczne procedury udzielania kredytów.

Reasumując, podstawowym czynnikiem determinującym wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 – 2001 były ceny świadczonych usług. Głównym źródłem przychodów Oddziału były przychody z tytułu odsetek oraz przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych, natomiast główna pozycję kosztów stanowiły koszty z tytułu odsetek. Wpływ na ich wysokość wywiera cena – stopa oprocentowania lokat oraz kredytów, a także prowizje i opłaty pobierane za świadczone usługi. Cena jest źródłem dochodów instytucji finansowej – musi być zgodna z oferowaną wartością i powinna gwarantować zyski. Różnica między stopą procentową kredytów a stopą procentową lokat stanowi zysk banku. W gospodarce rynkowej koszty pozyskania funduszy przez bank decydują o kosztach kredytowania. Oznacza to, że w miarę zawężania na rynku marginesu płynności, z reguły w konsekwencji starań banku centralnego o spowolnienie tempa inflacji, wzrasta oprocentowanie lokat, a to zwiększa koszt funduszy. Banki reagują na takie ograniczenie rentowności podwyższeniem oprocentowania kredytów, bądź ponownym ustaleniem poprzedniej marży odsetkowej. W miarę obniżenia oprocentowania na skutek rozluźnienia rygorów płynności na rynku obniży się przede wszystkim oprocentowanie lokat, a następnie oprocentowanie kredytów, kiedy tendencja zniżkowa już wyraźnie zaznaczy się na rynku. W związku z tym zyski banku SA raczej ograniczone w okresie wzrostu stóp procentowych, a zwiększają się wtedy, gdy stopy maleją.

Elementem rozwoju banku jest wybór – dążyć do osiągania zysku przez ustanowienie możliwie wysokich marż banku i stawek prowizji czy może starać się osiągnąć dobry wynik dzięki konkurencyjnym stawkom oprocentowania oraz prowizji i równocześnie dużym obrotom. Lepszym wyborem nie tylko dla zysku, ale i dla imane banku wydaje się maksymalizowanie obrotów przy umiarkowanych stawkach odsetek i prowizji. Jednak swoboda decyzji w tej sprawie jest zawsze ograniczona realiami. Trzeba uwzględnić między innymi jakość bazy technicznej banku, sytuację rynkową i działania konkurencji.

Każdy podmiot gospodarczy, który pragnie utrzymać i(lub) umacniać swoją pozycje na rynku, musi dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych oraz wymagań i potrzeb swoich odbiorców. Odnosi się to do wszystkich sektorów gospodarki, a więc także do sektora usług finansowych, w tym szczególnie do banków.

[1] Stopa inflacji w latach 1997 – 2001 wynosiła: 1997 – 13,2%, 1998 – 8,6%, 1999 – 9,8%, 2000 – 8,5%, 2001 – 3,6%.

[2] Patrz: tabele 14. i 20.

[3] Patrz: tabela 15.

[4] Sytuacja finansowa banków, op. cit., syntezy z lat 1999 – 2001

[5] Ibidem

[6] Patrz: Tabela 23.