W połowie lat siedemdziesiątych pojawiła się możliwość lokowania środków finansowych w nowym rodzaju papierów wartościowych – tzw. certyfikatach inwestycyjnych, zwanych inaczej certyfikatami lokacyjnymi albo świadectwami udziałowymi. W celu ich emisji tworzone były fundusze lokacyjne, najczęściej w formie spółek akcyjnych, głównie przez wyspecjalizowane instytucje finansowe lub banki. Poprzez zakup certyfikatów nabywcy lokowali swoje środki finansowe nie w jednym rodzaju papierów (np. tylko w akcjach), lecz w wielu różnych papierach wartościowych, które składają się na świadectwa udziałowe w funduszu inwestycyjnym.
Banki zajmują się rozprowadzaniem, przejmowaniem, przechowywaniem, codziennym rozliczaniem wartości świadectw udziałowych w zależności od cen giełdowych papierów wartościowych wchodzących w ich skład oraz wypłatą zysków osiągniętych z tytułu posiadania certyfikatów lokacyjnych.
Główna zaleta certyfikatów polega na tym, że ograniczone zostaje istotnie ryzyko straty przez posiadaczy tych papierów wartościowych wchodzących w skład certyfikatów. Ryzyko zostaje tu rozłożone na wiele różnych papierów, stąd spadek cen jednych z nich może być rekompensowany wzrostem notowań innych.
Na rynkach kapitałowych wykształciły się dwa rodzaje funduszów lokacyjnych:
- otwarte,
- zamknięte.
W przypadku funduszy otwartych mamy do czynienia ze zmienną liczbą uczestników, a więc także ze zmienną liczbą certyfikatów udziałowych. Ponadto uczestnicy takiego funduszu nie mogą zbywać na zewnątrz (poza nim) posiadanych certyfikatów. Spółki lub (banki) zarządzające funduszami emitują nowe świadectwa udziałowe i sprzedają je kolejnym chętnym do uczestnictwa w funduszu. Jednocześnie odkupują wyemitowane wcześniej świadectwa udziałowe od dotychczasowych uczestników, którzy pragną się ich pozbyć. Właścicielami funduszu są wszyscy, których wkłady tworzą w danym momencie globalną jego sumę. Cenę jednostki (świadectwa udziałowego) funduszu określa się dzieląc wartość wszystkich lokat przez liczbę wyemitowanych jednostek. Cechą charakterystyczną funduszy otwartych jest więc brak rynku wtórnego. Cena świadectw udziałowych publikowana jest w prasie finansowej każdego dnia i ustalana w transakcjach kupna – sprzedaży certyfikatów przez nabywców i zarządzających funduszem.
W przeciwieństwie do funduszów otwartych, fundusze zamknięte posiadają stałą liczbę świadectw udziałowych. Nie skupuje się tych świadectw od ich posiadaczy ani też nie emituje się nowych świadectw. Cena świadectw udziałowych kształtuje się tu na rynku papierów wartościowych (ponieważ to one składają się na wartość funduszu inwestycji zbiorowych) w zależności od popytu i podaży. Okres trwania funduszy lokacyjnych wynosi kilka lat (najczęściej nie przekracza 10).
W nowych uregulowaniach prawnych przewidziano w Polsce możliwość pojawienia się papierów wartościowych podobnych w swej konstrukcji do certyfikatów lokacyjnych. Założono bowiem, że tworzone będą tzw. fundusze powiernicze, służące do zbiorowego lokowania środków pieniężnych w papierach wartościowych. Funduszami tymi mogą zarządzać towarzystwa funduszy powierniczych zorganizowane w postaci spółek akcyjnych. Przedmiotem działania takich funduszy jest świadczenie usług polegających na lokowaniu powierzonych środków na odpowiednich funduszach oraz zarządzaniu nimi we własnym imieniu, ale na rachunek uczestników funduszu.