Poprzednikami współczesnych banków byli średniowieczni handlarze trudniący się wymianą pieniędzy. Nazwa bank pochodzi od nazwy ławki (kontuaru – banco), przy którym pracowali włoscy handlarze pieniędzy. Bankierzy ci zajmowali się przede wszystkim przekazywaniem pieniędzy (wkładów) od jednego klienta do drugiego, także w innych miejscowościach.
W tym celu klienci deponowali pieniądz kruszcowy u bankierów, a ci w zamian wystawiali zaświadczenie – banknot – weksel na bankiera w innym mieście.
Pośredniczenie w płatnościach swoich wkładów (przez wyrównanie ich należności i zobowiązań) następowało przez przenoszenie wkładów z konta na konto. Stąd nazwa – banki żyrowe (giro- krag).
Bank jest instytucją służącą centralizacji tych, co wypożyczają pieniądze, i tych co je pożyczają.
Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez prezentację trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku; są to:
- udział w kreacji pieniądza,
- udział w społecznym podziale pracy,
- dokonywanie alokacji i transformacji środków.
Banki komercyjne mogą w ograniczonym stopniu tworzyć pieniądz bankowy ponad pozostawione mu sumy wkładów za pomocą kreacji dodatkowych kredytów.
Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych. Obie te operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku, na którego konto zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu.
Bank jest przedsiębiorstwem, które prowadzi działalność mającą na celu przejęcie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych. Banki przede wszystkim przyjmują wkłady i udzielają kredytów, co sprawia, że przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe nie muszą same szukać kredytodawcy czy kredytobiorcy. Banki występują również w zastępstwie podmiotów gospodarczych w handlu papierami wartościowymi. Kupują i sprzedają w imieniu swoich klientów na giełdzie określone akcje i obligacje.
Banki spełniają istotną rolę jako instytucje transformacyjne, pośredniczące w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu. Odnosi się to zwłaszcza do transformacji informacji, wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza, transformacji terminu i transformacji ryzyka.
Rolę banku można określić następująco:
* rola płatnika – dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów,
* rola agenta – działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania własnością klientów,
* rola gwaranta – poparcie udzielane klientom w spłacie zobowiązań,
* rola pośrednika – dokonywanie transformacji otrzymanych depozytów w kredyty,
* rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju – regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.