We wrześniu 1996 r. została zawiązana grupa bankowa pod nazwą Grupa Pekao S.A., skupiająca Bank Polska Kasa Opieki S.A., jako bank dominujący oraz Bank Depozytowo – Kredytowy S.A. w Lublinie, Pomorski Bank Kredytowy S.A. z siedzibą w Szczecinie, Powszechny Bank Gospodarczy S.A. w Łodzi jako banki zależne. Celem zawarcia umowy o zawiązaniu grupy bankowej było zwiększenie możliwości rozwojowych banków. Banki te miały prowadzić uzgodnioną politykę finansową i operacyjną. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. W 1997 r. udział Grupy w rynku wynosił 21%, podczas gdy PKO bp – 19%, a Banku Handlowego – 7%.
przejmowało całość akcji mniejszych banków, ale jednocześnie pozostawiało im prawie nieograniczoną swobodę operacyjnego działania. Stąd też jeden z publicystów ekonomicznych uznał, że „była to rzeczywiście dość dziwna formuła”.[1] Sytuacja ta uległa zmianie po utworzeniu nowego rządu, któremu jak zauważył tenże publicysta „to bankowe połączenie na pół gwizdka wyraźnie jednak nie spodobało się”. Aktualny rząd na początku 1998 r. doszedł do wniosku o konieczności zmiany umowy z 1996 r. i utworzeniu jednego banku. Wymieniono zarząd Banku Pekao S.A., którego zadaniem stała się teraz zamiana grupy w jeden bank. Wywołało to protesty pozostałych banków wchodzących w skład Grupy. Poprzedni rząd, tworząc Grupę Pekao S.A. w 1996 r. pozostawił wolna rękę czterem prezesom, co do sposobu konsolidacji banków, którymi kierują. Zapisy umowy konsolidacyjnej gwarantowały bankom w Łodzi, Szczecinie i Lublinie znaczną autonomię. Obecny rząd uznał, że było to złe rozwiązanie. Banki nie dość, że nie współpracowały ze sobą tak, jak oczekiwano, to nawet w niektórych dziedzinach konkurowały np. zakładały odrębne firmy leasingowe. Przedsięwzięcia podjęte przez rząd na wiosnę 1998 r. wywołały jednak liczne protesty pracowników trzech pozostałych banków, którzy wyszli nawet na ulicę, aby zademonstrować swe niezadowolenie. Szczególnie aktywna była tu Łódź.[2] Odwołany prezes łódzkiego PBG S.A. Andrzej Szukalski w swych wystąpieniach podkreślał, że protestowali nie tylko bankowcy. Fuzja banków wywołała bowiem zaniepokojenie łódzkich biznesmenów i polityków. Z oświadczeniami wystąpiło siedmiu łódzkich posłów z głównych opcji politycznych -AWS, SLD i UW. Ich zdaniem nagła decyzja o fuzji uderza dotkliwie w interesy gospodarcze regionu łódzkiego i to w przeddzień reformy administracyjnej Polski.[3]
Od 1 stycznia 1999 r. Grupa Pekao S.A. rozpoczęła działalność jako jeden bank.[4] Dotychczasowe procesy konsolidacyjne w polskim sektorze bankowym, poza kilkoma wyjątkami, polegały na przejmowaniu banków w złej sytuacji finansowej przez inne banki. Z reguły przejmujące banki mogły liczyć na pomoc finansową Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i NBP. W dodatku programy naprawczerealizowane w niektórych z przejmowanych banków były wspierane zwolnieniem ich z rezerwy obowiązkowej, co oznaczało niższy koszty pozyskania depozytów. Do dziś zniknęło ze sceny około 40 prywatnych banków. Przetrwało tylko kilka, akumulując kapitał i przejmując banki słabsze. Rekordzistą w przejmowaniu innych banków okazał się Kredyt Bank PBI, którego grupa powstała z połączenia 9 banków komercyjnych, jednego spółdzielczego, jednego w fazie organizacji i jednego przedsiębiorstwa bankowego.[5]
Powszechnie uważa się, że przed przystąpieniem do Unii Europejskiej, Polska powinna sprywatyzować swój sektor bankowy. Temu procesowi będzie musiała towarzyszyć konsolidacja, ponieważ polskie banki są za małe, aby sprostać europejskiej konkurencji.[6] Jak do tej pory proces konsolidacji doprowadził do utworzenia tylko jednej grupy kapitałowej: do Banku Pekao S.A. przyłączono trzy inne, średniej wielkości banki, będące spółkami Skarbu Państwa. W tej sytuacji rację ma Witold Gadomski twierdząc, że ustawa konsolidacyjna z 1996 r. wyczerpała swe możliwości, co nie znaczy, że na polskim rynku nie dokonuje się w dalszym ciągu proces łączenia mniejszych banków w większe organizmy. „Konsolidacja – pisze W. Gadomski – zawsze wywołuje emocje wynikające choćby z faktu, że jej naturalną konsekwencją jest zwolnienie części pracowników, w tym członków kierownictwa. Jest jednak nieunikniona. W Polsce nie ma miejsca na funkcjonowanie ponad setki małych, słabych banków. Życie samo odpowiedziało na pytanie, czy konsolidować odgórnie czy poprzez mechanizmy rynkowe. Ta druga forma okazała się bardziej efektywna. Póki jednak w rękach państwa pozostaje połowa kapitałów banków, proces konsolidacji nie jest pozbawiony politycznego kontekstu. W naszych warunkach konsolidacja jest bowiem ściśle powiązana z prywatyzacją”.[7] Rok 1999 r. zapowiada się jako rok konsolidacji polskiego sektora bankowego. Kredyt Bank PBI SA nabył sieć placówek upadłego AGROBANK-u SA i wniósł je do PROSPER BANK-u SA.
Bank Współpracy Regionalnej S.A. włączył do swojej sieci 5 placówek BWR Banku Secesyjnego S.A. (jego akcje zamierza sprzedać), dzięki czemu zwiększyła się wartość jego aktywów i sieć placówek. Zarząd Banku Energetyki S.A. poinformował, że dokonał wyboru Banku Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych SA na swego strategicznego inwestora. Dodajmy, że Kredyt Bank PBI SA nabył pakiet akcji Banku Ochrony Środowiska SA, a BRE Bank SA i Deutsche Bank AG – pakiety akcji BIG Bank GDAŃSKI SA.
—
[1] P. Tarnowski, Cztery w jednym. Pekao S.A. połyka inne banki, „Polityka” 1998, nr 16.
[2] Por. Pekao S.A. Zlikwiduje i połączy, „Gazeta Wyborcza”, 10 kwietnia 1998 r.
[3] Por. Grupa Pekao S.A. Ludzki żal bankowca, „Gazeta Wyborcza”, 28 kwietnia 1998 r.
[4] Por. P. Zielewski, Pekao S.A. – wiele hałasu o nic. Rozczarowanie po połączeniu banków, „Puls biznesu”, 7 stycznia 1999 r.
[5] Por. W. Grzegorczyk, Banki. Plany po staremu, „Rzeczpospolita”, 13 maja 1999 r.
[6] Por. Otoczenie wymusza zmiany. Seminarium o prywatyzacji i konsolidacji sektora, „Rzeczpospolita”, 4 lutego 1999 r.
[7] W. Gadomski, Banki – druga terapia, „Gazeta Wyborcza”, 14 października 1998 r.