Rada Polityki Pieniężnej jest organem nowym, powołanym dopiero na podstawie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o NBP. Art. 12, ust. 1 stwierdza, że Rada Polityki Pieniężnej „ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada ją do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego”. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:
- ustala wysokość stóp procentowych NBP,
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
- określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdania z działalności NBP,
- przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
- ustala zasady operacji otwartego rynku.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje ocen działalności NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej, jak również uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą:
- Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,
- 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów.
Członkowie Rady powoływani są na 6 lat. W okresie kadencji członek Rady nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską, a za zgodą Rady, wyrażoną w drodze uchwały, dopuszczalna jest działalność w organizacjach międzynarodowych. Członek Rady będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego obowiązany jest na okres kadencji w Radzie zawiesić działalność w tej partii lub tym związku, pod rygorem odwołania z Rady. Posiedzenie Rady zwołuje Przewodniczący co najmniej raz w miesiącu. Ustalenia Rady podejmowane są w formie uchwał większością głosów przy obecności co najmniej 5 członków, w tym Przewodniczącego Rady. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego Rady. Stanowiska zajęte przez członków Rady w głosowaniu podlegają ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Trzecim organem ustawowym NBP jest Zarząd, który kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzą: Prezes NBP – jako przewodniczący oraz 6 – 8 członków Zarządu w tym 2 wiceprezesów. Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Art. 17 stwierdza, że do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:
- podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,
- realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,
- okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,
- nadzorowanie operacji otwartego rynku,
- ocena funkcjonowania systemu bankowego,
- uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,
- uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,
- określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,
- określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP,
- określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP,
- uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,
- sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,
- opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,
- przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Członek Zarządu NBP nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską. Uchwały Zarządu NBP zapadają większością bezwzględną głosów, a w przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos Prezesa NBP.