Przemiany gospodarcze i polityczne dokonujące się w Polsce od końca lat osiemdziesiątych doprowadziły do gruntownych przeobrażeń polskiego systemu bankowego. Ukazanie ich zasięgu, tempa i wyników stało się głównym zadaniem prezentowanej pracy. Autor wyszedł z założenia, że proces kształtowania się nowego systemu bankowego w naszym kraju nie został jeszcze zakończony, choć dokonano już tu wielu zmian o ogromnym i przełomowym znaczeniu. Sprawiły one, że polski system bankowy stał się systemem typowym dla gospodarki rynkowej. Inspiracją do napisania tej pracy stały się moje zainteresowania zawodowe. Z racji charakteru swej pracy, najpierw w oddziale, potem w Centrali Banku Pekao S.A., a obecnie w Centrali BRE Banku (dawny Bank Rozwoju Eksportu), stykam się na co dzień ze skomplikowanymi problemami i procesami transformacji polskiego systemu bankowego. Podjęcie tematyki przemian w bankowości, wraz z odchodzeniem od gospodarki scentralizowanej i przechodzeniem do gospodarki rynkowej, pozwoliło mi lepiej zrozumieć procesy, które obserwuję w swej pracy bankowej. W ten sposób uzyskałem ich teoretyczne uzasadnienie i wyjaśnienie.
Prezentowana praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym podjąłem próbę ukazania kształtowania się systemu bankowego na ziemiach polskich. Punktem wyjściowym moich rozważań było stwierdzenie, że systemy bankowe ukształtowały się w różnych krajach zależnie od tradycji i rozwiązań prawnych. Różnorodność banków i instytucji finansowych, ich struktura oraz zakres i sposób działania nadają specyficzny charakter systemom bankowym poszczególnych państw. Starałem się w miarę szczegółowo ukazać zalążki polskiego systemu bankowego, a następnie przejść do omówienia sytuacji banków w okresie porozbiorowym. Próbowałem również uchwycić różnice w warunkach funkcjonowania i roli banków w poszczególnych zaborach. Rozdział ten kończą rozważania na temat systemu bankowego Polski międzywojennej. Ambicją moją było wyjście tu poza podstawowe fakty historyczne z reguły prezentowane dość ogólnikowo w większości opracowań o polskim systemie bankowym. Szczególnie pomocne okazały się tu bogate zbiory biblioteki w Centrali Banku Pekao S.A.
Rozdział II podejmuje próbę ukazania ewolucji polskiego systemu bankowego po II wojnie światowej. Po omówieniu ograniczonej roli banków w gospodarce socjalistycznej przeszedłem do scharakteryzowania przemian polskiego systemu bankowego w latach osiemdziesiątych. Przypomniałem, że pierwsze próby dostosowania działalności systemu bankowego do deklarowanej przez ówczesne władze chęci uwzględniania zasad gospodarki rynkowej, podjęto jeszcze na początku 1982 r. Zmiany te miały jednak ograniczony charakter i odbywały się etapami. W sferze bankowości były to przede wszystkim nieśmiałe próby odejścia od koncepcji monobanku.
Rozdział III przedstawia organizację nowego systemu bankowego w Polsce. Rozpoczyna się od omówienia elementów i funkcji systemu bankowego. Ponieważ system bankowy danego kraju określa prawo bankowe, wiele miejsca zajmuje tu charakterystyka nowego prawa bankowego w Polsce, omówienie procesu jego tworzenia i towarzyszące mu zmiany organizacyjne. W rozdziale tym rozwinięte zostały niektóre wątki zasygnalizowane jedynie w rozdziale poprzednim. Wiele tendencji rozwojowych ujawniło się teraz z całą mocą, tak było na przykład z ewolucją polskiego systemu bankowego od monobanku do dwustopniowego systemu bankowego. Zasadniczej zmianie w nowej rzeczywistości uległa rola Narodowego Banku Polskiego. Scharakteryzowano tu również zadania nadzoru bankowego oraz omówiono inne instytucje polskiego systemu bankowego, takie jak: Krajowa Izba Rozliczeniowa, Bankowy Fundusz Gwarancyjny i Związek Banków Polskich.
Rozdział IV analizuje kierunki rozwoju polskiego systemu bankowego w latach dziewięćdziesiątych. Rozpoczyna się od ukazania programu restrukturyzacji gospodarki i na tym tle omawia kwestie restrukturyzacji sektora bankowego. Kluczowym elementem restrukturyzacji stała się prywatyzacja. Dokonujące się po 1989 r. szybkie zmiany gospodarki doprowadziły również do szybkiego wprowadzania nowych rozwiązań w bankowości. Ważnym krokiem było tu przekształcenie 9 banków komercyjnych, wydzielonych kiedyś ze struktury NBP, w jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa i poddanie ich dalszej prywatyzacji. O tym, że prywatyzacja banków nie jest procesem łatwym najlepiej świadczą, co ukazałem, losy prywatyzacji Banku Pekao S.A. Od początku przemian pojawiły się również kontrowersje co do tego, czy najpierw należy banki prywatyzować, czy też konsolidować. Okazało się, że zarówno proces prywatyzacji sektora bankowego, jak i jego konsolidacji jest zadaniem trudnym, wywołującym wiele dyskusji. Starałem się również pokazać, że inną kwestią sporną, która pojawiła się w ostatnich latach wraz z postępami prywatyzacji polskich banków stała się kwestia udziału kapitału zagranicznego w tym procesie. Zaczęto teraz zwracać uwagę na to, że aktywność kapitału obcego w bankowości nie stanowi remedium na powstałe trudności i nie gwarantuje automatycznego zwiększenia funkcjonalności i sprawności systemu bankowego. W rozdziale tym wiele miejsca poświęciłem problemom rozwoju banków komercyjnych i spółdzielczych oraz kwestiom związanym z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w kontekście dostosowań polskiego systemu bankowego do obowiązujących tam standardów.
Literatura na temat polskiego systemu bankowego jest niezwykle obszerna. Dotyczy to zarówno aspektu historycznego, jak i kształtu współczesnych przemian. Zdaję sobie sprawę, ze wykorzystałem jedynie niektóre prace o fundamentalnym znaczeniu. Część z nich znacznie się już zdezaktualizowała. Dotyczy to zwłaszcza prac podejmujących kwestie prawne funkcjonowania systemu bankowego w Polsce. Przemiany w tej materii są niezwykle dynamiczne, stąd też starałem się śledzić liczne doniesienia prasowe na temat przemian w polskim systemie bankowym. W znacznym stopniu wzbogaciły one wiedzę o tempie i kierunkach przemian naszej bankowości. Ich lektura uzmysławia, że przemiany są w pełnym toku i każdy dzień przynosi nowe informacje, dokumentuje dynamikę zmian w polskiej bankowości. Istotną kwestią stała się także analiza licznych aktów prawnych regulujących działalność sektora bankowego. W prezentowanej pracy zastosowałem metodę problemowo -chronologiczną. Starałem się analizowane problemy ukazać w procesie ich historycznej ewolucji. Nie stroniłem również od ukazania kontekstu społecznego, gospodarczego i politycznego przemian dokonujących się w polskim systemie bankowym.