I wojna światowa spowodowała poważne straty instytucji bankowych i kredytowych. Wpłynęło to ujemnie na cały już dobrze rozwinięty system bankowy na ziemiach polskich. Dotyczyło to zwłaszcza zaboru rosyjskiego. W lipcu 1915 r. Bank Państwowy Rosji ewakuował swe aktywa z Warszawy. Władze rosyjskie wywoziły też aktywa innych państwowych instytucji kredytowych. Do dezorganizacji obiegu pieniądza i kredytu doszło również na ziemiach zajętych przez Niemcy i Austro -Węgry. W tej sytuacji polskie sfery gospodarcze próbowały utworzyć nową instytucję emisyjną. Projekt ten jednak został przez władze okupacyjne odrzucony. Utworzyły one natomiast 9 grudnia 1916 r. w Warszawie podporządkowaną sobie Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Emitowała ona marki polskie i w ograniczonym zakresie udzielała pożyczek głównie pod zastaw papierów wartościowych, najczęściej dla samorządów. Doprowadziła emisję do 880 mln marek. 11 listopada 1918 r. została przejęta przez władze polskie i pełniła funkcje pierwszego w Polsce banku emisyjnego.
Wojna zdezorganizowała także działalność innych instytucji kredytowych w okupowanym Królestwie Polskim. W sytuacji załamania się obiegu pieniężnego, upadku przemysłu, trudności w ściąganiu należności i masowego wycofywania wkładów, banki ograniczyły do minimum podejmowanie nowych operacji. W mniejszym stopniu odczuły wojnę galicyjskie instytucje bankowe i kredytowe. W 1915 r. utworzono tu Galicyjski Wojenny Zakład Kredytowy, który m.in. finansował odbudowę terenów objętych działaniami wojennymi w latach 1914 -1915. Pomyślnie natomiast kształtowały się wyniki finansowe banków handlowych, co doprowadziło do rozwoju kredytu na rachunkach bieżących w latach 1918 – 1919 z 213 mln koron do 1.034 mln. W zaborze pruskim instytucje kredytowe funkcjonowały normalnie, a nawet koniunktura wojenna doprowadziła do zwiększania ich obrotów i zysków.
Po 1918 r. instytucje kredytowe napotykały duże trudności, bowiem spadek wartości marki polskiej w latach 1919 – 1923 doprowadził do skurczenia się zasobów instytucji bankowych. Emisję marek polskich wykorzystywano także do równoważenia budżetu, co doprowadziło do inflacji, która w drugiej w połowie 1923 r. przekształciła się w hiperinflację. Do czasu reformy walutowej z 1924 r. jednostką pieniężną w Polsce była marka polska, wprowadzona do obiegu w różnych nominałach w kwietniu 1917 r. przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Narastająca od początku lat dwudziestych inflacja spowodowała drukowanie coraz większych nominałów biletów markowych, a kolejne emisje roku 1922 (marzec, październik) i roku 1923 (kwiecień, sierpień, listopad) wprowadziły do obiegu bilety o nominałach od 10.000 do 5.000.000 i 10.000.000 marek polskich. Te ostatnie były najwyższymi jakie pojawiły się przed reformą walutową 1924 roku[1].
W okresie powojennym rozpoczęła się szybka rozbudowa sieci bankowej. Następowało to zarówno przez tworzenie nowych instytucji, jak i oddziałów. Liczba banków akcyjnych wzrosła w latach 1918 – 1923 z 28 do 111 z 665 oddziałami. W sytuacji deprecjacji pieniądza banki prywatne ograniczały udzielanie kredytów, zwłaszcza długoterminowych oraz podnosiły oprocentowanie. Spadła wartość realna wkładów bankowych. Na przykład na terenie dawnego Królestwa Polskiego w grudniu 1921 r. wynosiła zaledwie 10 % stanu z grudnia 1913 r. Wskutek inflacji podupadła rola towarzystw kredytowych. O skali tego problemu najlepiej świadczy to, że w 1923 r. realna wartość wszystkich pożyczek udzielonych przez towarzystwa kredytowe i zapisanych na hipotekach w Polsce stanowiła równowartość jedynie 4 tys. dolarów USA, podczas gdy w 1913 wynosiła 34 mln dolarów. Ciężkie straty poniosły także spółdzielnie kredytowe. W tej sytuacji wzrosła rola banków państwowych, które stały się głównym źródłem pożyczek. Stopniowo zaczęły powstawać nowe banki, często na bazie dawnych instytucji państwowych i samorządowych.[2] 5 lutego 1919 r. w Warszawie powstał Państwowy Bank Rolny (PBR). Do jego zadań, obok normalnych czynności bankowych, należało: popieranie rozwoju rolnictwa, przemysłu rolnego i gospodarczego rozwoju wsi za pomocą akcji kredytowej, opartej m.in. na emisji listów zastawnych i obligacji melioracyjnych; prowadzenie przedsiębiorstw związanych z rolnictwem; finansowanie i częściowe organizowanie parcelacji, osadnictwa i komasacji; zarządzanie funduszami państwowymi przeznaczonymi na specjalne akcje rolne. Kapitał PBR w 1923 r. wynosił 3 tys. zł, w 1924 – 3 mln, od 1928 – 130 mln i od 1935 – 100 mln zł. W grudniu 1919 r. utworzono w Warszawie Pocztową Kasę Oszczędności (PKO). Była to instytucja państwowa, której celem stało się gromadzenie oszczędności pieniężnych ludności, propagowanie ruchu oszczędnościowego i rozpowszechnianie obrotów
bezgotówkowych. PKO wystawiała książeczki oszczędnościowe i prowadziła rachunki czekowe. Zadania swe realizowała za pomocą urzędów pocztowych (w 1938 r. – 5.086 urzędów).
30 maja 1924 r. utworzono państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).[3] BGK powstał z połączenia trzech rządowych instytucji kredytowych: Polskiego Banku Krajowego, Państwowego Banku Odbudowy i Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich. Do jego zadań należało: udzielanie pożyczek długoterminowych na cele przemysłu, budownictwa, dla samorządu oraz na ich podstawie dokonywanie emisji listów zastawnych, obligacji komunalnych, kolejowych oraz bankowych. BGK dokonywał wszelkich czynności bankowych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb państwa i samorządów oraz ich przedsiębiorstw. Udział skarbu państwa zastrzeżono na co najmniej 60 %. Kapitał zakładowy BGK ustalony w 1924 r. na 35 mln zł, stopniowo wzrósł do 150 mln. Stale rosło jego znaczenie i po wielkim kryzysie lat 1930 – 1935 BGK wysunął się na czołowe, obok Banku Polskiego, miejsce w kraju. Jego suma bilansowa była w 1938 r. prawie 2,5 raza większa niż wszystkich banków prywatnych.
W końcu 1929 r. z inicjatywy Pocztowej Kasy Oszczędności, w celu roztoczenia opieki finansowej nad emigracją polską, utworzono Bank Polska Kasa Opieki S.A. (Bank Pekao). Popierał on rozwój polskiego handlu zagranicznego oraz subwencjonował działalność polskich, prorządowych organizacji emigracyjnych. Jego kapitał zakładowy wynosił początkowo 2,5 mln zł, a w 1937 r. podwyższono go do 5 mln zł. Powołano oddziały zagraniczne Banku Pekao w Paryżu, Buenos – Aires, Tel -Awiwie i Nowym Jorku.