1. Charakterystyka leasingu.
Wyraz leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease, które w tłumaczeniu na język polski oznacza wydzierżawić, oddać w dzierżawę lub wypożyczyć. Należy podkreślić, iż leasing, z punktu widzenia ekonomiczno – prawnego, wyraźnie różni się od takich metod wejścia w posiadanie określonego przedmiotu, jak jego nabycie poprzez sprzedaż ratalną lub kupno na drodze dzierżawy, a także najmu. Można powiedzieć, iż w leasingu nie chodzi o nabycie prawa własności do wypożyczanej rzeczy, a jedynie o stworzenie możliwości jej użytkowania i uzyskaniu z jego tytułu określonych korzyści.
Leasing umożliwia realizację inwestycji na szczególnych warunkach, pozwala bowiem uniknąć nakładów kapitałowych, ponieważ koszty użytkowania maszyn lub urządzeń będących przedmiotem leasingu są pokrywane z bieżących dochodów firmy uzyskiwanych dzięki użytkowaniu tych rzeczy. Należy także zaznaczyć, iż od tradycyjnych metod finansowania danego przedsięwzięcia leasing różni się tym, iż firma korzystająca z niego nie otrzymuje do swojej dyspozycji środków pieniężnych w postaci gotówki, lecz ma w użytkowaniu środki produkcji lub inne dobra, które zaspokajają jej potrzeby w sposób bezpośredni.
Leasing jest również pewną metodą zbytu towarów. Spełnia on wówczas funkcję przyspieszania procesu wymiany towarów na pieniądz i zasilania kapitałem procesu reprodukcji. Leasing może obejmować dobra inwestycyjne, zarówno ruchome jak i nieruchome, a także dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Właściciele firm, korzystając z leasingu dóbr inwestycyjnych, mogą dzierżawić maszyny i urządzenia pozwalające na szybkie zbieranie i przetwarzanie informacji, maszyny produkcyjne, urządzenia biurowe, samochody dostawcze, itp. Leasing nieruchomości dotyczy natomiast budynków i budowli fabrycznych, magazynów oraz pomieszczeń sklepowych. Szczególnym przedmiotem leasingu mogą być kompletne linie produkcyjne lub kompletne obiekty wraz z elementami należącej do niej infrastruktury.
2. Rodzaje leasingu.
Istnieje wiele rodzajów i form leasingu. Jedne z nich są częściej stosowane, inne rzadziej. Wyróżnienie tych form następuje zgodnie z przyjętymi kryteriami, którymi mogą być:
* cel,
* sposób finansowania,
* specyfika,
* przedmiot umowy leasingu, itp.
2.1 Leasing finansowy i operacyjny.
Leasing finansowy to długoterminowe kontrakty bez możliwości wypowiedzenia w czasie określonym w umowie. W tym czasie ryzyko inwestycyjne ponosi biorca: raty leasingowe zsumowane za cały okres pokrywają koszty zakupu i instalacji obiektu leasingowego. W przypadku, gdy czas najmu jest krótszy niż przewidziany czas wykorzystania przedmiotu leasingu, proponuje się dawcy opcję zakupu lub przedłużonego najmu. Cena zakupu lub przedłużenia użytkowania jest ustalona z uwzględnieniem amortyzacji. Przy leasingu finansowym biorca traktowany jest jako inwestor. Zasadniczą funkcją tego rodzaju leasingu jest finansowanie inwestycji, tzn. maszyn, instalacji i pełnego wyposażenia zakładów.
W ramach leasingu finansowego, rozpatrując sumę przypadających rat w okresie najmu w relacji do kosztów dawcy, rozróżniamy leasing z pełną amortyzacją oraz leasing z niepełną amortyzacją.
Leasing operacyjny to umowy krótkoterminowe, z możliwością ich wypowiedzenia przez leasingobiorcę w trakcie trwania, z zachowaniem odpowiedniego terminu wypowiedzenia. Zawsze zostaje zastrzeżony okres minimalny (podstawowy) i dopiero po jego upływie leasingobiorca może skorzystać z tej możliwości. W ten sposób zabezpieczony jest zwrot określonej części nakładów i kosztów, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia kalkulacji całego przedsięwzięcia dla obu stron biorących w nim udział.
Okres najmu jest w tym przypadku krótszy od okresu eksploatacji przedmiotu leasingu. Ryzyko inwestycyjne ponosi dawca. Przedmiotem leasingu są tu np. samochody, kopiarki, urządzenia komputerowe i telekomunikacyjne, itp., a więc przedmioty, których wartość po roku lub dwóch latach użytkowania dość łatwo oszacować. Po upływie okresu najmu dawca odnajmuje przedmiot leasingu lub sprzedaje go dalej. Nakłady poczynione przez dawcę nie zwracają się w ramach jednej operacji – jednej umowy. Na przykład w Wielkiej Brytanii w przypadku operating lease spłaca się tylko 90% kosztów, albo jeszcze mniej. Leasingodawca osiągnie całkowicie pokrycie nakładów i kosztów dzięki następnym operacjom o charakterze second – hand leasing, dokonywanym z kolejnymi klientami.
2.2 Leasing bezpośredni i pośredni.
Leasing bezpośredni występuje wtedy, gdy producenci określonego towaru zwracają się bezpośrednio do potencjalnych użytkowników, proponując im leasing jako alternatywę w stosunku do kupna. Kontrakt leasingowy przebiega tu bez włączenia firmy leasingowej. Dawca – dostawca przy ustalaniu rat leasingowych bierze pod uwagę nakład inwestycyjny (tj. koszty własne + zysk) oraz koszty operacji leasingu (tj. odsetki + premie od ryzyka inwestycyjnego + koszty zarządzania operacją).
W leasingu pośrednim występują trzy podmioty:
* producent określonego towaru,
* firma leasingowa,
* użytkownik.
Może wystąpić także czwarty partner, czyli instytucja finansowa, która refinansuje firmę leasingową. Pomiędzy producentem i firmą zostaje zawarta umowa kupna – sprzedaży, a pomiędzy spółką leasingową i użytkownikiem umowa o użytkowaniu na zasadach leasingu. Firma leasingowa pełni trzy podstawowe funkcje:
* finansowanie,
* ponoszenie ryzyka,
* świadczenie usług.
Wydatkiem firmy leasingowej jest cena, jaką płaci dostawcy, nabywając rzecz, którą przekaże leasingobiorcy do użytkowania, przychody natomiast to raty czynszu za użytkowanie, które firma ta otrzymuje w czasie trwania umowy. Różnica w czasie między wydatkiem, a otrzymanymi przychodami sprawia, że firma leasingowa finansuje leasingobiorców, z czym połączone jest ryzyko finansowe.
3. Uczestnicy transakcji.
W każdej umowie występują dwie strony. Jedną jest właściciel rzeczy – leasingodawca, który pozwala użytkownikowi na swobodne ich użytkowanie w zamian za umówione płatności i na pewnych, określonych warunkach.
Druga strona to osoba lub firma, która jest gotowa za udostępnienie rzeczy zapłacić. Wynika z tego, iż w leasingu prawo własności rzeczy pozostaje przy leasingodawcy, a na leasingobiorcy spoczywa obowiązek właściwego ich wykorzystania w działalności gospodarczej, konserwacji, napraw, ubezpieczenia. W zamian za to leasingobiorca ma na ogół możliwość przedłużenia okresu wynajęcia rzeczy, odkupienia ich na określonych warunkach od właściciela po wygaśnięciu umowy leasingowej, skorzystania z prawa pierwokupu lub wręcz przejęcia środka na własność nieodpłatnie.
Ponadto w transakcji leasingu może uczestniczyć bank oraz towarzystwa ubezpieczeniowe.
Finansowanie działalności leasingowej przez bank może przejawiać się w następujących formach:
1. udzielanie przez bank kredytów dla firm leasingowych (kredyty udzielane są na ogólnie obowiązujących zasadach i procedurach) mogą dotyczyć:
a) nabywania przedmiotu leasingu,
b) nabywania od przedsiębiorstw leasingowych wierzytelności z tytułu opłat leasingowych, jest to skup wierzytelności leasingowych.
2. prowadzenie operacji leasingowych na rachunek własny banku lub bankowej instytucji leasingowej.
We wszystkich wariantach oferty leasingowej koszty ubezpieczenia wszystkich przedmiotów leasingu w całym okresie umowy są pokrywane przez leasingodawcę. Dotyczy to także środków transportu, które są ubezpieczane w pełnym zakresie (AC, OC, NW, KR). Przedmioty leasingu ubezpieczone są w najpoważniejszych i największych firmach ubezpieczeniowych działających w Polsce, dzięki czemu można zapewnić klientom bezpieczeństwo użytkowania środków trwałych i zaproponować korzystniejsze warunki ubezpieczenia ze względu na wynegocjowane składki i zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela.
4. Umowa leasingu.
Tak jak każda metoda finansowania danego przedsięwzięcia, leasing odbywa się na podstawie określonej umowy zwanej umową leasingową. Jednak należy zaznaczyć, iż w polskim ustawodawstwie nie wymienia się umowy leasingowej wśród umów nazwanych. Najbliższa temu pojęciu jest umowa najmu, w której „wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz”(art.659 kc.). Umowa najmu różni się jednak od umowy leasingowej (którą należy traktować jako umowę nie nazwaną) tym, iż w tej ostatniej dzierżawa rzeczy stanowi sposób finansowania przedsięwzięcia gospodarczego. Umowa leasingowa jest więc pewną formą kredytowania tego przedsięwzięcia. Zwykle umowy, dla których stosuje się pojęcie leasingu, charakteryzuje to, że zawierają poza regulacjami przekazania prawa do wykorzystania dobra jeszcze inne elementy, które nie są zawarte w typowych umowach najmu. Uwzględnienie tych uzupełniających klauzul umownych pozwala na podział umów leasingowych na umowy leasingu operacyjnego i umowy leasingu finansowego.
Umowy leasingu finansowego charakteryzują następujące cechy:
* umowy nie mogą być wypowiedziane przez żadną ze stron w ciągu dość długiego okresu, w praktyce ten tzw. okres bazowy stanowi 60 – 80% czasu zużycia przedmiotu umowy,
* umowy są tak skonstruowane, że koszty nabycia lub wytworzenia obiektu, koszty oprocentowania oraz bieżące koszty administracyjne leasingodawcy są pokryte w pełni przez raty leasingowe oraz jednokrotne opłaty wnoszone na początku i na końcu okresu leasingu; pojedyncza umowa leasingowa pozwala leasingodawcy na pełną amortyzację obiektu;
* ryzyko związane z wykorzystaniem obiektu jest na czas trwania umowy przeniesione odpowiednimi jej klauzulami, albo bezpośrednio, albo w zakresie skutków finansowych na leasingobiorcę;
* leasingodawca często świadczy uzupełniające usługi serwisowe.
5. Schemat klasycznej umowy leasingu operacyjnego BEL LEASING Sp. z o.o.
Poniżej przedstawiono schemat typowej umowy leasingu operacyjnego udzielanego przez BEL LEASING Sp. z o.o., której właścicielem jest Big Bank Gdańsk S.A. Podstawowymi elementami tej umowy są:
1. leasingodawca
2. leasingobiorca
3. szczegóły dotyczące przedmiotu leasingu
4. opłaty
5. warunki leasingu i szczegóły dotyczące płatności.
Umowy leasingu operacyjnego mają następujące cechy:
* umowy są zawierane na czas krótki w porównaniu z czasem trwania ekonomicznego życia obiektu lub jeśli umowa jest zawarta na czas nieokreślony – okres wypowiedzenia umowy przez którąkolwiek ze stron jest krótki; leasingodawca nie może więc zakładać, że pojedyncza umowa leasingowa pokryje amortyzację przedmiotu tej umowy, tzn. pokryje koszty jego nabycia lub wytworzenia, oprocentowania i odpowiednich bieżących kosztów administracyjnych; przedmiot jest zamortyzowany tylko w wyniku całego łańcucha kolejnych postępujących po sobie umów leasingowych;
* ryzyko jest przez cały czas ponoszone przez leasingodawcę, zwłaszcza ryzyko przypadkowego zniszczenia, kradzieży, defektów technicznych, itp.;
* obie powyższe okoliczności skłaniają leasingodawcę do oferowania przekazania obiektu w użytkowanie tylko pod warunkiem świadczenia również usług serwisowych (bieżące naprawy, konserwacja) albo bezpośrednio przez leasingodawcę, albo wybraną przezeń firmę.
6. Obowiązki stron
Ze względu na fakt, iż umowy leasingu finansowego mają wyłącznie charakter transakcji czysto finansowych, nie przewidują one zazwyczaj żadnych zobowiązań ze strony leasingodawcy. Stąd też na leasingobiorcy spoczywać będzie obowiązek właściwej konserwacji, ubezpieczenia, jak również przerzucone zostaje na niego wszelkie ryzyko związane z użytkowaniem przedmiotu. Leasingodawca przelewa na użytkownika wszelkie uprawnienia z tytułu gwarancji, umowy ubezpieczenia, rękojmi, itp.
W leasingu operatywnym leasingodawca przejmuje na siebie obowiązek obsługi i konserwacji przedmiotu umowy. Związane z tym koszty usług albo zostają rozliczone w ramach całej sumy finansowania (uwidacznia się to w dokonywanych spłatach), albo równocześnie z umową leasingową podpisuje się odrębną umowę na serwis.