Stosunek pracy może ustać na skutek dobrowolnego odejścia pracownika do innego przedsiębiorstwa. Może się także zakończyć wraz z końcem kariery pracownika i przejściem na emeryturę. Coraz częściej jednak pracownicy opuszczają swoje miejsca pracy przymusowo. Organizacje stają się coraz bardziej oszczędne i „odchudzone”. Zwalniają pracowników, którzy nie są już potrzebni, i zaostrzają procedury dyscyplinarne, stosując je nie tylko w sytuacjach niewłaściwego zachowania, ale także w razie niespełniania przez pracownika określonych wymogów, ustalonych przez pracodawcę. Polityka dotycząca odchodzenia z organizacji musi też obejmować przypadki dobrowolnego odchodzenia oraz przechodzenia na emeryturę.[1]
Z wieloletnich badań Saratoga Institute wynika, że większość pracowników nie przenosi się do innych firm z powodów finansowych. Tylko 12% ankietowanych podaje ten powód. Większość pracowników podaje w organizacji inne powody. To sama firma – często nieświadomie – zmusza kluczowych pracowników do odejścia.
Najczęściej wśród powodów odchodzenia z pracy podawane są:
- poczucie niedocenienie przez pracodawcę,
- małe szanse awansu i szansy na rozwój zawodowy,
- stres, nadmiar pracy,
- utrata zaufania do kierownictwa,
- niedopasowanie pracownika do zespołu lub stanowiska,
- niespełnione oczekiwania,
- brak motywacji.
Odchodzenie z pracy jest jednym z bardziej złożonych procesów w życiu zawodowym każdej osoby. Z jednej strony może to być wynik chęci zmiany kariery, lepszych perspektyw zawodowych czy nawet poszukiwania bardziej satysfakcjonującej pracy, z drugiej zaś – bywa związane z negatywnymi doświadczeniami, które wynikają z nieodpowiedniego środowiska pracy, braku możliwości rozwoju czy niezadowolenia z wynagrodzenia. W każdym przypadku odchodzenie z pracy to wydarzenie, które ma dalekosiężne konsekwencje – zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy, dlatego warto przyjrzeć się temu procesowi z różnych perspektyw, by zrozumieć, jakie mechanizmy nim kierują i jak najlepiej poradzić sobie z tym przejściowym momentem.
Przyczyny odejścia z pracy mogą być różnorodne. Należy zacząć od analizy powodów, które skłaniają pracowników do szukania nowych wyzwań zawodowych. Często zmiana pracy jest efektem rozczarowania obecnym stanowiskiem. Pracownicy mogą odczuwać brak perspektyw rozwoju, stagnację zawodową, a także niesatysfakcjonujące warunki pracy. Może się zdarzyć, że firma, w której pracują, nie oferuje im możliwości awansu lub podnoszenia kwalifikacji, a pracownicy czują, że osiągnęli już szczyt swoich możliwości w danym miejscu. W takich sytuacjach naturalnym krokiem jest poszukiwanie nowych wyzwań, które pozwolą im na dalszy rozwój kariery.
Innym powodem odejścia z pracy może być kwestia finansowa. Chociaż pieniądze nie zawsze są głównym motywatorem, to często stanowią ważny czynnik, zwłaszcza gdy wynagrodzenie w obecnej pracy nie odpowiada wymaganiom pracownika lub jest niższe niż w innych firmach oferujących podobne stanowiska. Czasami pracownicy odchodzą z pracy, ponieważ dostają lepszą ofertę finansową, a innym razem decydują się na zmianę pracy, bo czują, że ich praca nie jest wystarczająco doceniana finansowo, mimo dużego zaangażowania i poświęcenia.
Niezadowolenie z warunków pracy, takich jak stosunki międzyludzkie w firmie, również może prowadzić do decyzji o odejściu. Złe relacje z przełożonymi, konflikty z kolegami z pracy czy brak wsparcia ze strony współpracowników mogą prowadzić do uczucia wypalenia zawodowego. W takim przypadku odejście z pracy staje się sposobem na uwolnienie się od negatywnego środowiska i próbą odzyskania równowagi emocjonalnej. Często też, szczególnie w przypadku menedżerów, decyzja o odejściu wiąże się z poczuciem, że nie mają wpływu na atmosferę w firmie lub nie są w stanie zarządzać w sposób efektywny, co może powodować frustrację.
Z drugiej strony, odchodzenie z pracy może być wynikiem pragnienia zmiany branży, pracy w nowym środowisku lub realizowania pasji zawodowych. Czasami osoby decydują się na odejście z pracy, aby spróbować sił w zupełnie innej dziedzinie. Może to być krok w stronę samodzielnej działalności gospodarczej, zmiany kariery, realizowania osobistych marzeń lub wyzwań, które wcześniej były niemożliwe do osiągnięcia w danej roli. Zmiana ścieżki kariery jest szczególnie popularna wśród osób, które przez długi czas pracowały w jednej branży, ale w pewnym momencie poczuły, że nie odpowiadają im już obowiązki i wyzwania związane z ich zawodem.
Proces odejścia z pracy nie jest tylko kwestią podjęcia decyzji i jej realizacji. Pracownicy, którzy decydują się na taki krok, muszą przejść przez etap planowania. Wymaga to odpowiedniego zaplanowania tego, co będzie się działo po zakończeniu pracy w danej firmie. Często wiąże się to z obawy o przyszłość zawodową i znalezienie nowej pracy. W takiej sytuacji ważne jest, by pracownik miał przygotowany plan działania i wiedział, jak będzie wyglądał jego kolejny krok. Pracodawcy z kolei muszą pamiętać, że proces odejścia nie kończy się tylko na podpisaniu wypowiedzenia. Ważnym aspektem jest odpowiednia organizacja tego momentu – zarówno pod względem formalnym, jak i emocjonalnym.
Z perspektywy pracodawcy odchodzenie z pracy jest wyzwaniem, które może mieć różne konsekwencje. Z jednej strony jest to naturalny proces, który należy traktować jako część cyklu życiowego organizacji, z drugiej jednak – może to prowadzić do czasowych trudności w firmie, zwłaszcza jeśli osoba odchodząca pełniła kluczową rolę w zespole. Dlatego też pracodawcy często starają się zatrzymać pracowników, oferując im lepsze warunki pracy, wyższe wynagrodzenie czy inne benefity. Istnieje jednak ryzyko, że decyzja o odejściu jest wynikiem głębszych problemów w firmie, które nie będą mogły zostać rozwiązane jedynie przez poprawę warunków finansowych.
Dla wielu pracowników odejście z pracy to także czas na refleksję nad całokształtem swojej kariery zawodowej. Często związane jest to z okresem przejściowym, w którym pracownicy muszą podjąć decyzję o tym, jak będą kontynuować swoją ścieżkę zawodową. Może to oznaczać podjęcie decyzji o dalszym kształceniu, przejściu na inne stanowisko, rozpoczęciu własnej działalności czy poszukiwaniach pracy w innej firmie. To czas na przemyślenie dotychczasowych wyborów, co pozwala często na nowo zdefiniować cele zawodowe i kierunek, w którym ma podążać ich kariera.
W każdym przypadku odchodzenie z pracy, niezależnie od powodów, wymaga odpowiedniego podejścia. Decyzja ta nie jest łatwa, ponieważ wiąże się z wieloma emocjami, obawami i pytaniami dotyczącymi przyszłości. Warto pamiętać, że zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy jest to moment transformacji, który – przy odpowiednim zarządzaniu – może prowadzić do pozytywnych zmian w życiu zawodowym każdej ze stron. Pracownicy, którzy odchodzą z pracy w sposób odpowiedzialny i zgodny z planem, mają szansę na lepszą przyszłość zawodową, a pracodawcy, którzy mądrze zarządzają tym procesem, mogą zyskać nie tylko wizerunkowe korzyści, ale także poprawić organizację pracy w swojej firmie.
[1] Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003, s. 421