- Porównanie rozwoju psychicznego do procesu organicznego wzrostu – dążenie do równowagi – ciało rozwija się do osiągnięcia względnie stałego poziomu, tj. zakończeniem wzrostu i dojrzałością narządów, a życie umysłowe ewoluuje w kierunku ostatecznej równowagi osiąganej przez dorosły umysł :>
Rozwój:
- postępujące zdobywanie równowagi
- przechodzenie od słabej do wyższej równowagi
- inteligencja – niestałość i niekoherencja myślenia dziecka vs. systematyzacja rozumu dorosłego
- wzrost równowagi uczuć wraz z wiekiem
- stopniowa stabilizacja stosunków społecznych
Organiczny proces wzrostu
|
Proces wzrostu psychicznego |
ostateczna forma równowagi jest bardziej statyczna i mniej trwała (po zakończeniu ewolucji wstępującej rozpoczyna się ewolucja wsteczna -> starość) | § Czynności psychiczne ściśle uzależnione od narządów też są mało trwałe (np. maksimum ostrości wzroku w dzieciństwie, potem maleje)
§ Wyższe funkcje inteligencji i uczuciowości zmierzają ku „równowadze zmiennej” (im bardziej stała, tym bardziej zmienna – koniec procesu wzrostu umożliwia duchowy postęp, który nie stoi w sprzeczności z wewnętrzną równowagą |
- Opis ewolucji dziecka i dorastającej młodzieży w kategoriach równowagi :
– rozwój umysłowy jest konstrukcją ciągłą (metafora coraz to solidniejszej budowli lub mechanizmu, którego części coraz lepiej się dopasowują)
Struktury zmienne – określają kolejne formy/stany równowagi:
interesy (przeciwieństwo zainteresowania) zmieniają się w zależności od poziomu umysłowego; wyjaśnienia przyjmują różne postacie w zależności od stopnia intelektualnego rozwoju
Mechanizm stały – zapewnia przejście z każdego stanu na poziom następny:
na każdym poziomie działanie zakłada zawsze zainteresowanie, które je wywołuje (np. potrzeba fizjologiczna, afektywna, intelektualna); inteligencja zawsze dąży do zrozumienia/wytłumaczenia
- Struktury zmienne – wykazują różnice/przeciwności jednego poziomu zachowania wobec drugiego:
Formy organizacji czynności umysłowej:
- dwa aspekty: motoryczny/intelektualny i afektywny
- dwa wymiary: indywidualny i społeczny (międzyosobniczy)
- Okresy/fazy rozwoju (6):
Pierwsze trzy fazy – okres niemowlęctwa (do wieku 1,5 – 2 r.ż., tj. przed rozwojem mowy i myślenia w ścisłym sensie)
- odruchów albo konstruktów dziedzicznych oraz pierwszych tendencji instynktowych (pokarmowych) i pierwszych emocji
- pierwszych nawyków ruchowych i pierwszych zorganizowanych spostrzeżeń oraz pierwszych zróżnicowanych uczuć
- inteligencji sensoryczno-motorycznej – praktycznej (poprzedzających mowę), elementarnych regulacji afektywnych i pierwszych zewnętrznych fiksacji afektywnych
- intuicyjnej inteligencji, spontanicznych uczuć międzyosobniczych i społecznych stosunków podporządkowania się dorosłemu (2 – 7 r.ż.)
- konkretnych operacji intelektualnych (początki logiki) oraz moralnych i społecznych uczuć współdziałania (7 – 11/12 r.ż.)
- abstrakcyjnych operacji intelektualnych, kształtowania się osobowości oraz afektywnego i intelektualnego wchodzenia społeczeństwo dorosłych (okres młodzieńczy)
Charakterystyka:
- w każdej z faz pojawiają się specyficzne struktury, co pozwala odróżnić jedną od drugiej (stanowi szczególną formę równowagi)
- pozostaje jednak istota faz poprzednich (substruktury), na których podstawie mogą powstawać nowe cechy
- każda z faz odpowiada poziomowi zachowania, który jest bardziej lub mniej elementarny
- każdej fazie odpowiadają cechy tymczasowe i drugorzędne, które zmieniają się w toku dalszego rozwoju w zależności od potrzeb dalszej organizacji
- rozwój umysłowy posuwa się w kierunku coraz większego zrównoważenia
- Funkcjonalne mechanizmy wspólne wszystkim fazom:
- każde działanie odpowiada jakiejś potrzebie (każdy ruch/myśl/uczucie); wykonywanie działań wewnętrznych, czy zewnętrznych może się odbywać tylko pod wpływem pobudki, wyrażającej się potrzebą (np. elementarną, pytaniem, zainteresowaniem)
- Clapadère – potrzeba jest zawsze przejawem zachwiania równowagi (pojawia się, kiedy coś w ciele lub umyśle ulega modyfikacji i trzeba przystosować zachowanie do tej zmiany
- działanie kończy się z chwilą zaspokojenia potrzeb – przywrócenie równowagi między bodźcem wzbudzającym potrzebę a organizacją umysłową sprzed jej pojawienia się (np. jedzenie, rozwiązanie problemu, osiągnięcie celu)
- działanie w każdej chwili zakłócane jest przez zmiany w świecie zewnętrznym i wewnętrznym
- nowe zachowanie = przywrócenie równowagi + dążenie do równowagi trwalszej niż równowaga stanu poprzedzającego zakłócenie
- każda ze struktur umysłowych powstałych dzięki rozwojowi można uważać za nową formę równowagi (+ kolejna stanowi postęp w stosunku do poprzedniej)
- każda z potrzeb jest związana z organizacją określonego poziomu (np. widok tego samego przedmiotu wywoła inne reakcje u dzieci w różnym wieku)
- Potrzeby i zainteresowanie wspólne dla wszystkich faz wieku:
Każda potrzeba zmierza do tego by:
- asymilować świat zewnętrzny w dostępne już struktury (wcielić osoby i rzeczy w aktywność własną podmiotu)
- dostosowywać struktury do przemian jakim podlegają, zmieniać siebie odpowiednio do każdej zewnetrznej zmiany
= dąży się do asymilowania środowiska (inkorporowania świata w siebie) dzięki strukturom/organom psychicznym, które mają coraz rozleglejszy zakres działania (od postrzegania i ruchu aż do wyższych operacji)
+ adaptacja – równowaga asymilacji i przystosowań (rozwój umysłowy – coraz doskonalsza adaptacja do rzeczywistości)
- Etapy adaptacji – noworodek i niemowlę:
Okres najbardziej decydujący dla całego późniejszego rozwoju psychicznego (zdobywanie przez spostrzeżenia i ruchy całego otaczającego świata!) – rewolucja kopernikańska w miniaturze – w 18 miesięcy/2 lata (niebywałe! :p) – od sprowadzania wszystkiego do własnego ciała aż do odczuwania świata jako zewnętrznego wobec siebie
Opis w aspekcie :
- Inteligencji – trzy fazy: odruchową, organizacji spostrzeżeń i nawyków, inteligencji sensoryczno-motorycznej
- Życia afektywnego
- a) narodziny:
- życie umysłowe sprowadza się do ćwiczenia aparatów odruchowych (dziedziczne, instynktowne, np. jedzenie :>)
- odruchy te nie są bierne, ale przejawiają aktywność świadczącą o istnieniu wczesnej asymilacji sensoryczno-motorycznej
ssanie à coraz lepsze ssanie à praktyczne wyróżnianie i rozpoznawanie à generalizacja własnych działań („nie muszę ssać jedynie cycka, ale mogę też swój palec” à ssanie każdego napotkanego przedmiotu à koordynacja ruchów rąk ze ssaniem à wprowadzanie palca do ust (już od 2 miesiąca)
= asymilowanie do ssania części swojego świata – świat jest z natury rzeczywistością do ssania
- b) integrowanie w nawyki i zorganizowane spostrzeżenia
- regularne ssanie palucha, ruch zwracania głowy w kierunku dźwięku, śledzenie poruszającego się przedmiotu
- od momentu, kiedy dziecko zaczyna się uśmiechać (5 tydzień +), zaczyna rozpoznawać osoby (ale nie ma oddzielonego Ja od świata zewnętrznego, nie ma też pojęcia osoby)
- 3 – 6 miesiąc ( 4,5 miesiąca) – niemowlę chwyta to, co widzi à (wraz z manipulowaniem) udoskonalenie zdolności tworzenia nowych nawyków
- punktem wyjścia nowych zespołów ruchowych i percepcyjnych (na początku jedność – schematy sensoryczno-motoryczne) jest cykl odruchowy; nie jest odtwarzany, ale włącza w siebie nowe elementy i poprzez różnicowanie tworzy z nimi większe całości
reakcja okrężna – odtwarzanie nowych ruchów, bo doprowadziły do rezultatu, który można włączyć do schematu (dziecko powtarza coś, co doprowadziło do interesującego je skutku:P); podstawowa rola w rozwoju sensoryczno-motorycznym; bardziej rozwinięta forma asymilacji
- c) inteligencja sensoryczno – motoryczna (praktyczna):
- inteligencja pojawia się znacznie wcześniej niż mowa i zinterioryzowana mowa (myślenie wewnętrzne za pomocą znaków słownych)
- inteligencja praktyczna – dot. manipulowania przedmiotami; posługuje się postrzeżeniami i ruchami zorganizowanymi w „schematy działania” a nie słowami i koncepcjami
przykłady:
- pod koniec 1 r.ż. – zbliżenie przedmiotu przez pociągnięcie serwety, na której on stoi
- 18 miesiąc – chwycenie patyka, żeby zbliżyć oddalony przedmiot
- tworzenie się aktów inteligencji:
- mnożenie i różnicowanie zachowań (większa elastyczność pozwala na wzięcie pod uwagę doświadczenia); zarzucenie reprodukowania ruchów (reakcja okrężna:>) na rzecz zmieniania ruchów w zamierzony sposób, żeby zobaczyć rezultat (np. rzucanie klockami w różne strony)
- wzajemna samokoordynacja poprzez własną asymilację pomiędzy poszczególnymi schematami – jedne wyznaczają cel całemu działaniu a inne służą jako środki; w kontakcie z nowym przedmiotem dziecko będzie wcielało go do każdego ze swoich schematów działania (np. rzucać, potrząsać) – rozumienie przedmiotu poprzez jego zastosowanie à dzięki tej koordynacji rodzi się inteligencja praktyczna
J. Piaget „Studia z psychologii dziecka”