Funkcja wychowawcza rodziny obejmuje postawy i zachowania rodziców w stosunku do siebie jak i swych dzieci, atmosferę emocjonalną i kulturą życia rodzinnego, udział dzieci w wykonywaniu prac na rzecz domu, współpracę rodziny ze szkołą oraz uczestnictwo rodziny w życiu społeczno-kulturalnym kraju.
Do funkcji wychowawczej rodziny należy przekazywanie dzieciom języka, podstawowych zasad dobrego zachowania, zwyczajów, obyczajów, kształtowanie wartości moralnych, pojęcia dobra i zła oraz wartości kultury. Funkcja ta nazywana jest także socjalizacyjną lub socjalizacyjno-wychowawczą.
„Socjalizacyjno-wychowawcza funkcja rodziny uległa w czasach cywilizacji współczesnej znacznym przekształceniom. Jej zakres uległ zwężeniu ze względu na obszar działania innych instytucji, ale w tym zawężonym zakresie zwiększyły się znacznie jej socjalizacyjno-wychowawcze zadania ze względu na bardziej skomplikowane warunki społeczne świata współczesnego i zwiększone wymagania edukacyjne.”[i]
Jak widzimy rodzina w dalszym ciągu silnie oddziałuje na dzieci, jednakże nastąpiła zmiana, czyli indywidualizacja oddziaływań ze względu na różnicowanie się postaw życiowych matek i ojców oraz ich działań wychowawczych. Jest to proces bardzo trudny ze względu na edukację rodziny czyli zmiany jakim rodzina podlega.
„Rodzina współczesna jako instytucja społeczno-wychowawcza, ulegając ewolucji nie zawsze nadąża za dokonującymi się przemianami społeczno gospodarczymi. Dlatego rodzą się trudności i zaburzenia funkcji wychowawczych w niektórych rodzinach -zwłaszcza w tych, gdzie obydwoje rodzice pracują- i dlatego powstaje potrzeba dostosowania takich rodzin do nowych warunków życia. W zmieniających się warunkach cywilizacji przemysłowej zachodzi potrzeba opartego na podstawach naukowych przygotowania pedagogicznego rodziców do pełnienia, funkcji wychowawczych w rodzinie.”[ii]
Podsumowując możemy powiedzieć, że różnorodność pełnionych przez rodzinę funkcji i decyduje o charakterze wychowania w rodzinie i wywołuj e określone skutki wychowawcze, nie mniej ważne od refleksyjnych oddziaływań rodziców polegających na pouczaniu, przekazywaniu przekonań i poglądów, kształtowaniu nawyków, przyzwyczajeń i cech instrumentalnych. Bardzo ważną rolę odgrywa tu zachowanie rodziny, jej poszczególnych członków w życiu codziennym; zachowania te mogą przyczynić się do formowania poglądów dziecka na otaczającą rzeczywistość.
Rodzina, która konsekwentnie i z powodzeniem realizuje wszystkie funkcje przygotowuje dziecko do życia poza domem rodzinnym umożliwiając dziecku „wrastanie” w społeczeństwo, a także harmonijny rozwój osobowości. Są to bardzo ważne zadania, które mają do spełnienia rodzice i od których zależy późniejsze funkcjonowanie dziecka już jako osoby dorosłej w rodzinie i w społeczeństwie.
—
[i] T. Pilch, J. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Wyd. II, Warszawa 1995 r., s. 148.
[ii] H. Smarzyński, Rodzina współczesna jako środowisko wychowawcze, Kraków 1978 r., s. 9.