Funkcjonowanie systemu edukacji

Funkcjonowanie systemu edukacji – jako wielkiego podsystemu społecznego – wiąże się z wieloma czynnikami i uwarunkowaniami. Lata dziewięćdziesiąte będące okresem transformacji ustrojowej i ekonomicznej oraz nowych relacji z Europą i światem, wymagają szukania odpowiedzi na pytania o cele bliskie i dalekie edukacji, o jej funkcje, kształt, o modle „ szkoły przyszłości”, o idee przewodnie doskonalenia i reformowania edukacji szkolnej i równoległej, a także o różne jej uwarunkowania.

Podstawową ideą przemian powinno być zbliżenie edukacji do rzeczywistego życia, do potrzeb społecznych i indywidualnych, a wspierać ją w tym powinno państwo.

Przed współczesną szkołą stoi zadanie umiejętnego kierowania wychowaniem młodego pokolenia i przygotowania go do korzystania z najnowszych wynalazków cywilizacji w taki sposób, by nie zagrażać własnemu życiu i życiu innych.

Sprawą ważną jest uspołecznienie oświaty, ponieważ zwiększy ono zarówno kompetencje jak i obowiązki społeczeństwa wobec edukacji.

Zmiany w polskiej oświacie związane z reformą szkolnictwa budzą tyle samo nadziei, co wątpliwości. Wszyscy jednak zainteresowani – zarówno uczniowie, jak i nauczyciele – wierzą że dzięki proponowanej przez rząd reformie szkolnictwa polska edukacja będzie mogła sprostać wymogom nie tylko prawodawstwa Unii Europejskiej, ale także będzie bardziej przystająca do otaczającej nas rzeczywistości i lepiej zrealizuje cele, które stawiamy przed młodym pokoleniem Polaków.

Oto bowiem na naszych oczach dokonuje się potężna rewolucja naukowo- techniczna- informacyjna w skali całego świata, radykalnym przeobrażeniom podlega gospodarka, zmieniają się systemy polityczne. Jeżeli nie chcemy pozostać w tyle, musimy podjąć te wyzwania. Edukacja nie może bowiem służyć wyłącznie przygotowaniu ludzi, którzy będą wyprowadzać kraj z obecnego kryzysu, ale także musi przygotować Polskę i Polaków do wkroczenia w wiek XXI i do wspólnego europejskiego domu. Znaczy to, że trzeba zastąpić ideę edukacji adaptacyjnej ideą edukacji kreatywnej, kształcenie ku przystosowaniu, kształceniem ku twórczości, kierowaniu procesami rozwoju kraju i jego cywilizacji.

Jednym z czynników wpływających na powodzenie reform jest wystąpienie świadomości samych nauczycieli, odnośnie podstawowych zmian zachodzących w oświacie. Nauczyciel powinien zrozumieć, że najważniejszą osobą w nowej zreformowanej szkole powinien być uczeń. A jego rola nie powinna polegać na nauczaniu, ale na poznawaniu indywidualnej drogi swojego wychowanka i wspólne z nim poznawanie i obserwowanie otaczającego go świata.

M. Bogaj uważa, że priorytet dla wartości humanistycznych takich jak podmiotowość człowieka ( a w szkole ucznia), kształtowanie postaw ludzi chcących się ustawicznie kształcić, wrażliwych na potrzeby innych, twórczych, umiejących myśleć innowacyjnie i współdziałać w różnych grupach społecznych, tworzą nowe oblicze edukacji. ( M. Bogaj, 1996, s. 11)

A. Bogaj, M. J. Szymański, Cz. Banach, T. Lewowicki, R. Schulz, Z. Kwieciński i inni uważają, iż w szkole ukazuje się uczniom idealne modele świata, a nie jego rzeczywiste cechy.