Teoria struktur rozumowania moralnego Kohlberga:
- została sformułowana w nurcie badań poznawczo-rozwojowych
- centralnym pojęciem w dziedzinie moralności jest zdaniem Kohlberga sprawiedliwość
- przedstawiam rozwój struktur w ciągu całego życia
- opiera się na modelu twardych stadiów strukturalnych Piageta ( twadre tzn, że: zmiany jakościowe struktury implikują pojawienie się nowego stadium, stadia tworzą inwariantną sekwencję rozwoju, każde ze stadiów ma naturę strukturalnej całości, są hierarchicznie zorganizowane, czyli jedne stadia są nadrzędne nad drugimi)
- ma charakter uniwersalny – we wszystkich kulturach spotykamy te same kategorie sądów moralnych i tą samą sekwencję rozwojową.
Charakterystyka stadiów moralnych:
- w toku rozwoju występują trzy kolejne poziomy (przedkonwencjonalny, konwencjonalny, postkonwencjonalny). Każdy poziom charakteryzuje się pewnym punktem widzenia z jakiego człowiek ujmuje problemy moralne i formułuję sądy, czyli pewną perspektywą społeczno-moralną.
- każdy poziom zawiera dwa stadia, gdzie drugie jest bardziej rozwiniętą i lepiej zorganizowana formą pierwszego.
Charakterystyka poziomów (krótko):
- przedkonwencjonalny – punkt widzenia dzieci do 9 roku życia, części młodzieży i wielu dorosłych przestępców. Odpowiada mu punkt widzenia konkretnej jednostki, egocentryzm.
- konwencjonalny – spojrzenie z perspektywy członka określonej społeczności.
- postkonwencjonalny – osiąga go niewiele dorosłych i nie wcześniej niż w 20-25 roku życia. Postrzeganie sytuacji poprzez indywidualne prawa i obowiązki jednostki wobec społeczeństwa i jego systemu zasad, oraz uznanie relatywności reguł i zasad społecznych.
Opis badań Czyżowskiej, Niemczyńskiego i Kmieć:
- Metoda: wersja A wywiadu Kohlberga ( trzy dylematy w postaci krótkich opowiadań, pobudzających do wyboru pomiędzy wartościani moralnymi).
- Odkryto występowanie wszystkich struktur rozwojowych, stadiów od 1 do 5 wraz ze stadiami przejściowymi (szóstego nie odnaleziono).
- Uniwersalność: wszystkie osoby badane formułowały takie sądy, które można było ocenić przy pomocy podręcznika Kohlberga (tzn, że dla każdej osoby można było określić poziom rozwoju społeczno-moralnego).
- Specyfika polska: wystąpiło kilka wypowiedzi, które spełniały formalne wymogi sądu moralnego, ale nie dały się zaklasyfikować wg. podręcznika Kohlberga. Występowały one w przeważające większości w stadium 4. Polacy w charakterystyczny sposób wyrażają perspektywę stadium 4: Pozostaje ona perspektywą członka społeczeństwa, jednakże społeczeństwo widziane jest przez pryzmat stosunków międzyludzkich. Podczas gdy u Kohlberga większy nacisk kładzie się na formalne i prawne aspekty funkcjonowania społeczeństwa, dla Polaka słuszne jest to, co przyczynia się do tworzenia, pogłębiania i podtrzymywania więzi między ludźmi będącymi członkami danej społeczności. Polscy badani zwracają szczególną uwagę na istniejące między ludźmi więzi, łączące ich uczucia i przypisują dużą wagę do wzajemnej miłości, życzliwości i troski.
Czyżowska, D., Niemczyński, A., Kmieć E. (1993). Formy rozumowania moralnego Polaków w świetle danych z badania metodą Lawrence’a Kohlberga. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1-2, s. 19-37.