Umiejętność zachowania równowagi rozwija się; u dzieci powoli i stopniowo, w miarę nabywania sprawności przez układ nerwowy. Przez zabawy i ćwiczenia równowagi oddziałujemy silnie na doskonalenie koordynacji nerwowo – ruchowej. Wykonywanie ćwiczeń równowagi wymaga od dzieci koncentracji uwagi, spokoju, opanowania wewnętrznego, a w warunkach szczególnie skomplikowanych — pełnego udziału świadomości. Zabawy i ćwiczenia z elementami równowagi mają duże znaczenie użytkowe, dlatego należy je prowadzić w najrozmaitszych postaciach i zmieniających się warunkach, przestrzegając zasady stopniowania trudności.
Młodszym dzieciom dajemy tylko takie ćwiczenia równowagi, które pomagają w jej zachowaniu przy ruchach spotykanych w życiu codziennym, zwłaszcza w chodzie, który utrudniamy przez zwężenie powierzchni, przez przekraczanie płaskich przedmiotów, wreszcie wymijanie czy przenoszenie przedmiotów po wyznaczonej drodze. W grupie czterolatków przechodzimy stopniowo do chodu na nieznacznej wysokości, do wykonywania łatwych ruchów równoważnych, stania na jednej nodze, które następnie można utrudnić przez dodatkowe ruchy z przyborem i bez przyboru, np. odwracanie głowy, zamykanie oczu, pracę ramion, przekładanie woreczka pod kolanem itp.
Większość dzieci pięcioletnich wykonu jo swobodnie chód po ławeczce lub innych naturalnych przyrządach, np. krawężniku, klocu drzewa, pochylni. Dlatego ćwiczenia te można utrudniać dodatkowymi zadaniami, np. idąc po ławce przełożyć woreczek z jednej strony na drugą, przenieść klocek, piłkę na wyciągniętej dłoni itp. Można również od dzieci pięcioletnich wymagać utrzymania równowagi po intensywnym ruchu. Dzieciom sześcioletnim utrudniamy chód po ławeczce wymagając przekraczania przeszkód, przechodzenia w pochyleniu pod linką, na czworakach, podskokami. Wprowadzamy również próby przejścia po listwie odwróconej ławeczki. Wszystkie ćwiczenia równowagi wymagają od dzieci skupienia, opanowania oraz odwagi, dlatego dzieciom mniej sprawnym należy poświęcić więcej czasu, indywidualnie udzielić pomocy, szczególnie przy ćwiczeniach na podwyższeniu.
- Zanieś śniadanie!
Przybory: Krążki dla połowy grupy dzieci i drobne przedmioty, które można położyć na krążku, np. woreczki, pudełka od zapałek, klocki itd.
Przygotowanie: Dzieci podzielone na dwie grupy. Jedna grupa to kelnerzy, którzy otrzymują tacę ze śniadaniem (krążek z woreczkiem lub pudełkiem od zapałek); kelnerzy stoją obok siebie szeregiem (płotkiem) po jednej stronie sali. Naprzeciwko każdego kelnera stoi, w odległości 5— 6 kroków, jedno dziecko-gość.
Zabawa: Na polecenie kelnerzy idą w stronę gości i wręczają im tacę ze śniadaniem, po czym wracają na swoje miejsca. Następuje zmiana ról i zabawa toczy się od początku.
- Po wąskiej dróżce
Przygotowanie: Narysowana kredą na podłodze, patykiem na boisku lub ułożona ze skakanek wąska dróżka (dwie równoległe linie w odstępie 20 cm). Na dróżce rozłożone drobne przedmioty: klocki, woreczki, krążki itp. Zabawa: Na polecenie prowadzącej dzieci kolejno przechodzą po dróżce, omijając przedmioty. Kto wykona zadanie, idzie na koniec kolejki.
- Przekraczanie linki Przybory: Długa linka.
Przygotowanie: Linka uwiązana 30 cm nad ziemią, drugi koniec linki trzyma nauczycielka.
Zabawa: Dzieci podzielone na grupy przekraczają linkę tak, aby jej nie dotknąć. Gdy opanują ruch, można linkę podnieść trochę wyżej.
- Omiń kałużę!
Przybory: Skakanki.
Przygotowanie: Na boisku lub na sali narysowane lub ułożone ze skakanek różnego kształtu i w różnych kierunkach kałuże.
Zabawa: Dzieci idą gromadkami, przekraczając i omijając kałuże. Które wpadło do błota odchodzi na bok (na chwilę), żeby oczyścić się i osuszyć. Potem wraca do zabawy.
- Nic podepcz grządek!
Przybory: Linki lub skakanki
Przygotowanie: Na boisku lub na sali ułożone lub narysowane grządki i ścieżki. Tworzą je równolegle ułożone lub narysowane linie. Grządki o szerokości 40 cm, ścieżki — 15 cm. Grządki i ścieżki ułożone są na przemian: grządka, ścieżka, grządka, ścieżka itp.
Zabawa: Dzieci ustawione grupkami, wchodzą kolejno, jedno za drugim na ścieżkę, idą parę kroków, potem przekraczają grządki i idą po drugiej ścieżce (Rys. na str. 44).
6. Między szczeblami drabinki Przybory: Szarfy lub skakanki.
Przygotowanie: Drabinki ułożone z szarf, skakanek lub narysowane kredą. Dzieci podzielone na tyle grup, ile jest drabinek.
Zabawa: Na polecenie nauczycielki dzieci kolejno przechodzą między szczebelkami tak, aby nie popsuć drabinki. Kto przeszedł po drabince, idzie na koniec swojej kolejki.
- Bociany chodzą po łące
Ustawienie w luźnej rozsypce. Na polecenie prowadzącej dzieci chodzą w różnych kierunkach wysoko podnosząc kolana. Na sygnał zatrzymują się, stają na jednej nodze, a stopę drugiej opierają o kolano nogi postawnej. Wyciągają ramiona w przód i klaszcząc w ręce mówią: „Kle, kle, kle”. Chód i stanie jednonóż powtarzamy kilka razy.
- Przejście przez strumyk Przybory: Skakanki, linki, deski.
Przygotowanie: Rzeka ułożona z linek lub narysowana za pomocą równoległych linii w odległości 3-4 m. Na rzece ułożone kładki — są to deski lub linie równoległe, w odstępie 20 cm, ułożone ze skakanek lub narysowane. Kładek jest kilka i są oddalone od siebie, aby dzieci idąc po nich nie przeszkadzały sobie wzajemnie.
Zabawa: Dzieci idą przez kładkę na rzece. Które wpadło do wody i zamoczyło nogi, musi się na boku osuszyć. Potem wraca do zabawy.
- Przejście po kamieniach
Przybory: Kółka od sersa i dwie długie linki.
Przygotowanie: Rzekę wyznaczamy podobnie jak w poprzedniej zabawie. Zamiast kładek układamy kółka od sersa lub rysujemy koła w różnych odstępach, nie przekraczających długości kroku dziecka — to kamienie.
Zabawa: Dzieci idą ostrożnie na palcach po kamieniach. Z ostatniego kamienia skaczą na brzeg.
10. Omiń pokrzywy
Przybory: Klocki.
Przygotowanie: Dwie linie równolegle w odległości 3 m jedna od drugiej. Między nimi ustawione klocki w linii prostej — w krótkich rzędach. Dzieci ustawione grupami po 4—5 przed każdą partią klocków.
Zabawa: Przebiegać między klockami tak, żeby się nie sparzyć, nie dotknąć klocka. Dzieci biegną na palcach wężykiem między klockami, omijając je raz z jednej, raz z drugiej strony.
Odmiana
Ustawienie takie samo, tylko klocki nieco niższe. Przejście w linii prostej z przekraczaniem klocków, aby ich nie dotknąć.
- Marsz z przeszkodami
Przybory: Materiał do układania przeszkód: linka, skakanki, pudełka, krążki, kółka od sersa.
Przygotowanie: Dzieci układają przeszkody według polecenia nauczycielki. Linka uwiązana na wysokości 30—40 cm nad ziemią, kółka od sersa poukładane w różnych odstępach, murek ułożony z pudełek, kałuże ze skakanek, woreczki, luźno rozłożone klocki. Zabawa: Dzieci, ustawione jedno za drugim, idą za nauczycielką i pokonują napotykane po drodze przeszkody: przekraczają linkę tak, aby jej nie dotknąć, trafiają stopami w kółka od sersa, przekraczają murek, omijają kałuże itd. Kto nie spełni dobrze zadania, biegnie na koniec rzędu, aby jeszcze raz powtórzyć ćwiczenie.
- Marsz z krążkiem na głowie
Przybory: Krążki (tyle, ile dzieci). Przygotowanie: Dwiema liniami oznaczona wąska dróżka — 30 cm szerokości. Dla grupy ćwiczącej należy wyznaczyć 2—3 dróżki. Dzieci stoją w rzędach przed dróżkami. Zabawa: Na polecenie nauczycielki dzieci układają krążki na głowie i idą prosto, patrząc przed siebie, żeby nie zboczyć z drogi i nie stracić krążka z głowy.
- Kto potrafi przenieść piłkę na krążku?
Przybory: Piłka, krążki.
Przygotowanie: Każde dziecko otrzymuje jedną piłkę i jeden krążek. Zabawa: Dzieci stoją w rozsypce. Na polecenie układają piłkę na krążku i chodzą w różnych kierunkach, dopóki piłka nie spadnie. Wtedy dziecko staje z piłką w ręku i krążkiem na głowie, obserwując chód innych dzieci. Nauczycielka udziela pochwały tym dzieciom, które najdłużej utrzymały piłkę na krążku.
Ćwiczenia i zabawy w staniu jednonóż
- Uginanie nogi wolnej w przód i w tył.
- Rysowanie kółka palcami stopy nogi wolnej po podłodze i w powietrzu.
- Uginanie nogi w tył z jednoczesnym chwytem za stopę.
- Dotykanie stopą nogi wzniesionej kolana nogi postawnej.
- Dotykanie czołem kolana nogi wzniesionej.
- Wskazanie nogą wolną ściany przed sobą, za sobą i z boku.
- Klaskanie nad głową w staniu jednonóż.
- Klaskanie nad kolanem i pod kolanem nogi wzniesionej.
- Stanie na jednej nodze (jak bocian) i machanie ramionami (skrzydłami).
- Stanie na jednej nodze jak bocian i klekotanie (z wyciągniętych rąk zrobić długi dziób).
- Przekładanie nogi przez splecione ręce.
- Zakładanie i zdejmowanie buta w staniu jednonóż.
- Obracanie się dokoła osi ciała i zatrzymanie się na sygnał w staniu jednonóż.
- Stanie na jednej nodze, druga mocno ugięta i skierowana kolanem w bok, ręce przytrzymują stopę z przodu.
- Podskoki w przód, z obrotami, a na klaśnięcie prowadzącej szybkie zahamowanie ruchu.
- Noszenie woreczka na stopie nogi lewej i prawej.
- Ułożenie woreczka na stopie, podrzucanie go i chwytanie.
- Położenie woreczka na kolanie nogi wzniesionej i klaskanie nad głową.
- Podnoszenie woreczka palcami stopy i powolne opuszczanie w dół.
K. Wlaźnik, Wychowanie fizyczne w przedszkolu, Warszawa 1976