Miesiąc: marzec 2016

Ustawa z dnia 18 lutego 2000 roku o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych53 wprowadza istotne zmiany w dotychczasowym stanie prawnym w sprawie udzielania pomocy na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem (dalej nazywanej pomocą w usamodzielnieniu) osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domów pomocy społecznej, zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz rodziny zastępcze.

Osobie pełnoletniej opuszczającej: rodzinę zastępczą, placówkę socjalizacyjną, resocjalizacyjną, placówkę rodzinną, zakład poprawczy, schronisko dla nieletnich, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie oraz dom pomocy społecznej dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży przysługuje pomoc w usamodzielnieniu.

Formę i zakres pomocy w usamodzielnieniu ustala się w indywidualnym programie, który opracowuje opiekun wspólnie z osobą usamodzielnianą. Ten indywidualny program, opracowywany przez opiekuna usamodzielnienia we współpracy z osobą usamodzielnianą, jest niezwykle istotny w procesie usamodzielnienia wychowanka. W programie określa się terminy realizacji poszczególnych celów usamodzielnienia. Cele te będą dotyczyć istotnych dla usamodzielnianego kwestii, a w szczególności:

• uzyskania wykształcenia zgodnego z aspiracjami i możliwościami osoby usamodzielnianej,
• miejsca i warunków osiedlenia się,
• podjęcia zatrudnienia,
• pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych,
• pomocy rzeczowej.

Wsparcia w usamodzielnieniu udziela się w formie pomocy: pieniężnej – na usamodzielnienie i na kontynuowanie nauki, rzeczowej – na zagospodarowanie oraz poradnictwa – w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, zatrudnienia.

Osoby usamodzielniane mogą otrzymać pomoc pieniężną na usamodzielnienie i pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki tylko wówczas, gdy nie mogą otrzymać wsparcia od rodziców, a ich dochód nie przekracza 200% kwoty upoważniającej do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej (kwota ta jest uzależniona od składu osobowego rodziny, liczby i wieku osób w rodzinie).

Przykładowo rodzina rodziców osoby usamodzielnianej składająca się z 5 osób osiąga dochód w wysokości 2100 zł. w skład tej rodziny wchodzą trzy osoby dorosłe, jedno dziecko w wieku dwunastu lat i jedno dziecko w wieku sześciu lat. Dochód wyliczony dla tej rodziny według artykułu 4 ustawy o pomocy społecznej wynosi 1242 zł: 364 zł na pierwszą osobę w rodzinie, 512 zł (256 zł x 2) na dwie osoby powyżej 15 lat, 366 zł (183 zł x 2) na osoby poniżej 15 lat.

Dochód uprawniający do uzyskania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki to: 1242 x 200% = 2484 zł.

Zgodnie z powyższym wyliczeniem, rodzice osiągają dochód niższy niż 200% kwoty upoważniającej do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej, wobec czego i osobie usamodzielnianej przysługuje pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki i pomoc pieniężna na usamodzielnienie.

Pozostałe formy pomocy są niezależne od dochodu osoby usamodzielnianej i jej rodziny.

Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie usamodzielnianej podczas kontynuowania nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia wieku 25 lat. Wysokość pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki stanowi kwota będąca równowartością 30% podstawy podanej w ustawie o pomocy społecznej. Pomoc ta jest na podstawie dostarczanych co semestr dokumentów poświadczających kontynuowanie nauki. Kontynuowaniem nauki jest dokończenie szkoły, do której uczęszczała osoba usamodzielniana przed uzyskaniem pełnoletności, a także zdobywanie coraz wyższego wykształcenia lub zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych w szkole.

Wysokość kwoty przyznanej w ramach pomocy pieniężnej na usamodzielnienie uzależniona jest nie tylko od sytuacji dochodowej osoby usamodzielnianej i jej rodziny, ale także od okresu wychowania się i miejsca osiągnięcia pełnoletności.

Pomoc w wysokości odpowiadającej 400% podstawy ustala się, jeżeli osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności wychowywała się przez okres trzech lat i dłużej w placówce socjalizacyjnej, placówce rodzinnej lub domu pomocy społecznej; w przypadku, gdy okres ten wynosi od dwóch do trzech lat, pomoc pieniężną ustala się w wysokości 200% podstawy

i odpowiednio 100% podstawy dla okresu od roku do dwóch lat.

Osobom przebywającym przez okres trzech lat i dłużej w rodzinie zastępczej, placówce resocjalizacyjnej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich pomoc pieniężną na usamodzielnienie ustala się w wysokości 300% podstawy odpowiednio od dwóch lat do trzech 200% i od roku do dwóch lat 100% podstawy.

Udzielenie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie poprzedzone jest przygotowaniem programu usamodzielnienia. Wniosek osoby usamodzielnianej o udzielenie pomocy pieniężnej może być zaopiniowany przez opiekuna.

Wniosek o udzielenie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie nie zawsze jest pozytywnie rozpatrzony. Przesłanką uzasadniającą odmowę udzielenia pomocy pieniężnej może być uzasadnione przypuszczenie, że przyznane środki mogą być zmarnotrawione. Można odmówić udzielenia pomocy pieniężnej również wówczas, gdy wnioskodawca przed złożeniem wniosku opuścił samowolnie miejsce osiągnięcia pełnoletności.

Wypłatę przyznanej pomocy pieniężnej można zawiesić na okres od sześciu miesięcy do jednego roku w sytuacji, gdy osoba usamodzielniana nie realizuje przyjętego programu usamodzielniania, porzuci naukę, nie podejmuje zatrudnienia i prowadzi tryb życia świadczący o nieprzystosowaniu społecznym.

Obok pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki niezwykle ważna jest pomoc rzeczowa, popularnie nazywana wyprawką,

a także poradnictwo. Te działania służą realizacji jak najpełniejszego zintegrowania młodej osoby ze środowiskiem, w którym osoba ta żyje i społecznie funkcjonuje. Od profesjonalizmu i zaangażowania pracowników powiatowego centrum pomocy rodzinie, od aktywnego włączenia się wolontariuszy, od aktywności samych zainteresowanych zależy, czy te osoby, które wychowywały się poza rodziną, staną się zdolnymi do samodzielnego życia obywatelami.

Dobrze zorganizowany proces usamodzielnienia powinien uwzględniać i mieć na celu między innymi:

• zainteresowanie władz samorządowych osobami usamodzielnianymi, które osiedlają się na terenie powiatu i będą wymagały różnorodnej pomocy – chociażby w podjęciu zatrudnienia czy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych (w tym np. w sprawie przydzielenia mieszkania socjalnego);
• zaangażowanie w proces usamodzielnienia samej osoby usamodzielnianej przez jej aktywny udział w tworzeniu i realizacji związanego z tym programu;
• zdyscyplinowanie osób usamodzielnianych i zmobilizowanie ich do zdobywania wykształcenia, kwalifikacji zawodowych o podejmowania zatrudnienia;
• zmobilizowanie rodzin osób usamodzielnianych do współudziału w procesie usamodzielniania;
• przeciwdziałanie marnotrawieniu środków społecznych przez zawieszenie, odmowę udzielenia pomocy pieniężnej, a także ustalanie i podejmowanie działań mających na celu wyeliminowanie przyczyn, które były powodem ewentualnej odmowy lub zawieszenia tej pomocy54.

—

53 Ustawa z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. Nr 162, poz. 1118.

54 Z. Jaźwińska, Udzielenie pomocy osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz rodziny zastępcze, Służba Pracownicza 2000, Nr 12, s. 23-24.