wykład z socjologii
Zmiana (społ.) jest stałym elementem życia społ.. Wszystkie społ. doświadczają zmian społ. – istotnych zmian wzorów kultury i struktury społecznej, które znajdują odbicie w zachowaniach społ.
Niektóre społ. zmieniają się powoli, np. odległe rejony Ameryki Płd. Inne jak USA znacznie szybciej.
- Charakterystyczne:
– zmiany przebiegają w różnych kierunkach (postęp bądź regresja)
– niektóre są planowane a inne nie
– jedne są krótkotrwałe (moda) a inne długotrwałe w skutkach
– są akceptowane społ. bądź nie
- Różnica miedzy procesem a zmianą:
zmiana
.stan początkowy———— . ————–stan końcowy.
(zmiana jest epizodem)
Proces = kolejno występujące po sobie zmiany.
- CZYNNIKI ZMIANY SPOŁECZNEJ
Zachodzące zmiany zależą od wielu czynników:
1) środowisko naturalne, np. efekt cieplarniany
2) wynalazki nauki i techniki
3) dyfuzja kulturowa
4) ruchy społeczne
- Ad.3 dyfuzja kulturowa
Koncepcja dyfuzji kultury głosi, że większość zmian zachodzących w strukturze społ. i kulturze danego społeczeństwa dokonuje się jako wynik wzajemnych kontaktów z kulturą innych społeczeństw. Kontakty, współpraca lub wymiana z innymi społeczeństwami wpływają obojętnie na zmiany w kulturze obu społeczeństw.
Dysonans kulturowy – gdy społeczeństwo nie nadąrza za elementami wprowadzonymi
Innowacje przyjmowane od innego społ. powodują korzyści, co najmniej trojakiego rodzaju:
1) skracają historyczną drogę naturalnego rozwoju, jaką dane społ. musiałoby przejść, aby wytworzyć dany element kultury
2) odgrywają rolę stymulacji własnej twórczości
3) pozwalają na tworzenie nowych syntez i wzbogacanie własnej kultury
W procesie dyfuzji kulturalnej elementy kultury materialnej przenikają łatwiej niż elementy kultury niematerialnej, a zwłaszcza wartości światopoglądowe czy też normy moralne z nich wynikające.
Elementy kultury materialnej nie zagrażają, bowiem danemu systemowi kultury, do którego przenikają. Nadto, użyteczność (nawet zmieniona) innowacji z zakresu kultury materialnej i technicznej jest łatwiej postrzegana i stwierdzana.
- Ad.4 ruchy społeczne
Ruchy społeczne stanowią rodzaj działań zbiorowych, które zmierzają bezpośrednio do przeprowadzenia określonych zmian w strukturze społeczeństwa.
Ruch społeczny to system określonych działań i dążności podporządkowanych określonej ideologii i zmierzających do zmian strukturalnych życia społecznego.
Każdy ruch społ. obejmuje różne działania grupowe i opiera się na różnych formach organizacyjnych, które te działania inicjują lub je organizują (komitety, związki, kluby, partie polityczne, organizacje zawodowe, zrzeszenia)
Istotnym elementem każdego ruchu społecznego jest ideologia ruchu, która:
- a) mobilizuje i integruje zwolenników
- b) definiuje ideały, wizje przyszłego systemu, jaki winien być w danej dziedzinie osiągnięty
- c) krytyczna ocena dotychczasowego stanu
- d) określa program działania i wskazuje metody postępowania prowadzącego do zrealizowania ideałów ruchu
Rodzaje ruchów społ.(za A.Rose i J.Szczepańskim)
- ruchy rewolucyjne – skrajne, posuwające się do użycia przemocy i walki, zmierzają do zmiany podstaw ustroju społ. i kultury, np. rewolucja cromwelowska, Wielka Rewolucja Francuska, rewolucja październikowa w Rosji
*rewolucje polityczne-> opanowanie władzy w państwie
- ruchy reformatorskie – nie podważają podstaw ustroju, ale dążą do wprowadzenia odpowiednich zmian w drodze użycia legalnych środków uznanych za dozwolone, np. współczesne ruchy ekologiczne
- ruchy ekspresywne – zmierzają do wprowadzenia zmian w kulturze ,w systemie wartości, wzorach życia danego społ., są to różne ruchy umysłowe, odnowy moralnej, kulturalno-oświatowe, np. różnego rodzaju wspólnoty, często o charakterze religijnym
OBSZARY ZMIANY SPOŁECZNEJ
Pojęcie zmiany społ. może znaczyć kilka rzeczy, z których każda odzwierciedla inny aspekt złożonego procesu zachodzącego w trakcie rozwoju społeczności ludzkiej:
1) postawy i wartości
2) instytucje społeczne (rodzina)
3) struktura społeczna (struktura grupy, zatrudnienia)
4) w sposobie życia lub w „podejściu do życia”
- Ad.3 struktura społeczna
- a) zmiany demograficzne
– wzrost przeciętnej długości życia
– spadek procentowej stopy urodzeń
– starzenie się społeczeństwa
- b) zmiany w strukturze zatrudnienia
– zanikanie zawodów (szczególnie związanych z pracą fizyczną)
– wzrost zatrudnienia w sektorze pracy umysłowej (bankowość, edukacja, ubezpieczenia)
– zanik klasy robotniczej
- c) rosnący przyrost grup mniejszościowych, zaczynających z wolna dominować nad ludnością miejscową
Ø TRAUMA KULTUROWEJ ZMIANY SPOŁECZNEJ
- Funkcjonuje na 3 poziomach funkcjonowania ludzi:
- dotyczy biografii jednostki
– np. jednostkę dotyka jakieś nieszczęście
– gwałtowna zmiana na poziomie indywid. biografii
– utrata pracy; niespodziewany awans w pracy
– choroba alkoholowa w rodzinie o charakterze długotrwałym
– rozkład pożycia małżeńskiego
- zmiany zachodzące w mikroskali – dotyczące określonych społeczności lokalnych
– gdy społ. lokalna dowiaduje się np. że zakład pracy, który utrzymywał większą część
członków, bankrutuje (charakter gwałtowny)
– rozpad społ. lokalnej, stany dezintegracji spowodowane jakąś sytuacją(charakter długotrwały)
- zmiany zachodzące w mikroskali – państwa, narody
– rosnące przeludnienie charakter długotrwały
– zatrucie środowiska naturalnego
– choroby cywilizacyjne
– atak na WTC, ataki terrorystyczne
- Charakter traumatogenny przybierają zmiany o szczególnych właściwościach:
1) zmiany nagłe, szybkie, gwałtowne, dokonujące się w bardzo krótkim czasie
2) zmiany o szerokim zakresie, obejmujące równocześnie różne dziedziny życia społecznego
3) zmiany głębokie, radykalne, dotykające centralnych dla zbiorowości wartości, reguł,
przekonań. Mogą one polegać na krytyce lub kwestionowaniu zakorzenionych wartości albo
na propagowaniu lub narzucaniu wartości odmiennych
4) zmiany niespodziewane, zaskakujące, szokujące (rewolucje, przewroty)
- Symptomy traumy:
1) brak zaufania – zarówno do instytucji publicznych jak i do innych obywateli
oznaki behawioralne: strategie oszczędzania bądź inwestowania
oznaki werbalne: opinie o politykach, polityce
2) apatia – pesymizm, poczucie bezsilności
oznaki: np. absencja wyborcza, brak zainteresowania sprawami publicznymi
3) orientacja na dzień dzisiejszy – skrócenie perspektywy czasowej w odniesieniu do przyszłości
4) nostalgia na temat przyszłości – idealizowanie dziejów swojej zbiorowości (zwłaszcza jako przeciwstawnych kryzysowej kondycji dzisiejszej)
5) nastrój niepokoju – (rozproszony i niezdefiniowany), obaw, lęków
oznaki: podatność na plotki, fantazje, konfabulacje
6) „paniki moralne” (odmiana oznaki werbalne: pojawienie się gorących, masowych dyskusji, sporów
syndromu poprzedniego) oznaki behawioralne: mobilizowanie się ruchów społecznych jako reakcji niewspółmiernych do zdarzenia inicjującego
- W obliczu traumy kulturowej ludzie reagują w różny sposób, podejmując różne strategie radzenia sobie z traumą:
* strategie indywidualne – polegają na możliwie najlepszej adaptacji do panujących
warunków: skutecznym zabezpieczeniu się przed zagrożeniem, izolacji czy znieczuleniu na
ich wpływ, znalezieniu dla siebie swoistej niszy w której da się przeżyć. Np. budowanie
murów, montowanie zamków i alarmów w domach, wynajmowanie ochroniarzy
*strategie masowe – polegają na spontanicznej ekspresji niezadowolenia czy sprzeciwu przez
wielu ludzi równocześnie, ale niejako obok siebie, bez rozwiniętych interakcji czy
komunikacji wzajemnej. Np. wyjście ludzi na ulicę, zamieszki, akty zbiorowego wandalizmu
*strategie zbiorowe – polegają na podejmowaniu wspólnych zorganizowanych i celowych
działań, zaplanowanych i kierowanych przez przywódców. Np. strajk, głodówka, marsz
protestacyjny, blokada dróg publicznych, zbieranie podpisów pod petycją, akcje charytatywne