Problemy i hipotezy badawcze, zmienne i wskaźniki

5/5 - (3 votes)

W literaturze z zakresu metodologii spotykamy najczęściej rozumienie problemu badawczego jako pytania czy zbioru pytań.

Problem i hipoteza określają cel, organizują badania, ale ich nie zastępują. Warto w tym miejscu odnieść się do zarzutów, że hipotezy w badaniach ilościowych mogą wpływać na konstrukcję wiedzy o badanym przedmiocie – hipotezy podlegają procesom weryfikacji lub falsyfikacji[1].

Problemem badawczym nazywamy to, co jest przedmiotem wysiłków badawczych, czyli po prostu to, co orientuje nasze przedsięwzięcia poznawcze’[2].

W zależności od tego, czego dotyczy pytanie wyróżnia się rozmaite kategorie problemów badawczych. I tak, Stefan Nowak wymienia dwie kategorie problemów badawczych. Pierwsza dotyczy samych własności przedmiotów i zmian, jakim one podlegają: czy przedmioty te cechują się posiadaniem określonych własności bądź podlegają (podlegały) określonym zdarzeniom, zmianom i procesom, jakie było natężenie pewnych cech o charakterze ilościowym czy intensywność przemian i procesów przedmioty te charakteryzujących. Ten rodzaj pytań Stefan Nowak określa mianem pytań o przekrojowe lub dynamiczne własności przedmiotów lub o zdarzenia i procesy, jakim te przedmioty podlegają. Są to więc, uogólniając, pytania o wartości zmiennych. Druga kategoria problemów badawczych dotyczy tego, czy zachodzą pewne relacje (zależności) między własnościami badanych przedmiotów. Są to więc pytania o zależności między zmiennymi — dokładniej, między zmienną zależną Y (zmiennymi zależnymi Y\,…, Ym) oraz zmienną niezależną Xj (zmiennymi niezależnymi Xi,…, X„)[3].

Na ogół wyraża się problemy naukowo i subiektywnie badawcze, problemy dotyczące właściwości zmiennych i relacji między zmiennymi oraz problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia i dopełnienia[4].

Problemy naukowo-badawcze zmierzają do odkryć powszechnie nieznanych zjawisk, do odkryć zjawisk nieznanych dotąd także uczonym. Problemy subiektywnie badawcze natomiast to zadania, które są nowe tylko dla osób pytających.

W badaniach pedagogicznych często spotykanymi problemami badawczymi są również problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia lub dopełnienia. Pierwsze z nich zazwyczaj rozpoczynają się od partykuły „czy” i dopuszczają przeważnie tylko dwie możliwości odpowiedzi: tak lub nie, a niekiedy także: nie mam zdania. Problemy badawcze w postaci pytań dopełnienia umożliwiają odpowiedzi bardziej szczegółowe, które zazwyczaj rozpoczynają się od zaimków pytających lub przysłówkowych, jak: dlaczego?, kto?, co?, ile?, w jakim stopniu?, gdzie?. Są to pytania otwarte dające badanym możliwość swobodnych wypowiedzi, tj. bez sugerowania jakichkolwiek odpowiedzi.

Natomiast Stefan Nowak pisał, że: problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

Wszelkie problemy badawcze możemy dzielić na pewne typy przyjmując za podstawę podziału np. przedmiot, zakres, rolę jaką spełnia dany problem w nauce itp. ich właściwości. Na tej podstawie wyróżniamy problemy:

  1. teoretyczne i praktyczne;
  2. ogólne i szczegółowe;
  3. podstawowe i cząstkowe[5] [6] [7] [8].

Główny problemem badawczy to:

Jaką rolę odgrywa reklama społeczna jako narzędzie kampanii społecznej?

Dla potrzeb pracy z powyżej przedstawionego problemu ogólnego zostały wyodrębnione następujące problemy szczegółowe:

  • Jakie tematy są najczęściej poruszane w polskich reklamach społecznych?
  • Jakie formy przekazu dominują w poddanych analizie reklamach społecznych?
  • Jakie techniki oddziaływania zostały wykorzystane w analizowanych reklamach społecznych?

Po sformułowaniu problemów badawczych należy wyjaśnić co to są hipotezy. O czym w następnym podrozdziale.

[1] Zob. S. Palka, Podstawy metodologii badań w pedagogice, Gdańsk 2009, s. 67.

[2]    Zob. J. Sztumski, Wstęp do metod i technik społecznych, Katowice 1995, s. 38.

[3]    Por. S. Nowak, [w:] J. Brzeziński (red.), Metodologia badań psychologicznych, Warszawa 2004, s. 223 – 224.

[4]    Zob. M. Łobocki (red.), Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2008, s. 22.

[5] Z. Cyckowski, [w:] M. Łobocki (red.), Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2008, s. 22.

[6]    Zob. Tamże, s. 23.

[7] S. Nowak, [w:] J. Brzeziński (red.), Metodologia badań psychologicznych, Warszawa 2004, s. 216.

[8]    Por. J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1995, s. 47 – 48.