Najwyższa Izba Kontroli (NIK)
Według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi, a Prezes NIK powoływany jest, za zgodą Senatu, przez Sejm na sześcioletnią kadencję. Jest naczelnym organem kontroli państwowej i działa na zasadzie kolegialności. NIK ”kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych. Może również kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych oraz działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa (Art. 1 i 2)”[1].
Rzecznik Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) jest konstytucyjnym, niezależnym i niezawisłym organem ochrony prawnej. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na okres pięciu lat. Zadaniem Rzecznika jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktach prawnych[2].
Rzecznik Praw Dziecka
Państwowa Inspekcja Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi a bezpośredni nadzór sprawuje Rada Ochrony Pracy. Jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, zwłaszcza przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wynagrodzenia za pracę, czasu pracy, urlopów, legalności zatrudnienia, do podejmowania działań, które zapobiegają i eliminują zagrożenia w środowisku pracy, opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy[1].
Państwowa Inspekcja Sanitarna
Państwowa Inspekcja Sanitarna realizuje zadania z zakresu zdrowia publicznego poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami higieny środowiska (w rozumieniu środowiska naturalnego, miejsca pracy, wypoczynku etc.) i żywnością celem ochrony przed szkodliwym wpływem środowiska oraz zapobiegania chorób[2].
Podmioty sądownicze
Sądy stoją na straży przepisów prawnych, rozstrzygają sprawy indywidualne i podlegają Sądowi Najwyższemu lub Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, natomiast Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu pozostają oddzielnie tworząc jakby odrębny instrument władzy sądowniczej[3].
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny należy traktować jako podmiot sądowniczy. TK składa się z piętnastu sędziów, którzy są wybierani przez Sejm. Kadencja trwa dziewięć lat[4]. Charakteryzuje się niezależnością od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Priorytetowym zadaniem Trybunału jest hierarchiczna kontrola zgodności norm prawnych, która polega na rozstrzyganiu czy powstałe lub obowiązujące akty prawne są zgodne z aktami prawnymi wyższego rzędu. Wszystkie akty prawne powinny być zgodne z Konstytucją, która jest fundamentalnym punktem odniesienia. Jeśli Trybunał stwierdza niezgodność aktów prawnych z obowiązującym prawem, wyklucza je z systemu obowiązującego prawa.
Sądy Pracy i Ubezpieczeń Społecznych[5]
Sprawy dotyczące stosunku pracy rozstrzygają sądy pracy tworzone w sądach rejonowych (sądy pierwszej instancji) jako wydziały pod nazwami: wydział pracy bądź wydział pracy i ubezpieczeń społecznych. Natomiast sądy pracy drugiej instancji funkcjonują jako wydziały w sądach okręgowych pod nazwami: wydział pracy, wydział ubezpieczeń społecznych lub wydział pracy i ubezpieczeń społecznych.
Sądy Rodzinno-Opiekuńcze
Sądy rodzinno-opiekuńcze prowadzą sprawy procesowe i nieprocesowe. Do pierwszej grupy spraw zaliczamy sprawy:
- o rozwód,
- o ustalenie ojcostwa,
- o alimenty.
Do spraw nieprocesowych należy zaliczyć wszelkie sprawy dotyczące przysposobienia, wydania zarządzeń opiekuńczych, ustanowienia kuratora, wykonywania, ograniczenia, pozbawienia czy przywrócenia władzy rodzicielskiej, zakazania osobistej styczności z dzieckiem oraz odebrania dziecka[6].
—
[1] Ustawa z dnia 23.12.1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (stan aktualny na dzień 08.04.2008 r.)
[2] Por. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.04.1997 r. – Art. 208-212 (aktualny stan na dzień 08.04.2008 r.).
[1] Ustawa z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, Rozdział 1-2 (aktualny stan na dzień 08.04.2008 r.).
[2] Ustawa z dnia 14.03.1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej – Art. 1 (stan aktualny na dzień 23.04.2008 r.).
[3] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.04.1997 r. – Art. 173, (aktualny stan na dzień 08.04.2008 r.).
[4] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.04.1997 r. (Art. 194) oraz Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 01.08.1997 r. z późn. zm. – Rozdział I, (aktualny stan na dzień 08.04.2008 r.).
[6] Ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25.02.1964 r. (stan aktualny na dzień 09.04.2008 r.).