Co to znaczy być artystą? Czy jest to zawód czy powołanie? Są to pytania, na które sami artyści być może nie potrafią odpowiedzieć. Artysta różni się od nie- artysty przede wszystkim osobowością, tym, iż inaczej postrzega świat, inaczej go odczuwa, bardziej głęboko, a swą intuicję wyraża poprzez sztukę.
Społeczeństwo różnie zapatrywało się na potrzebę istnienia człowieka twórczego. Sztuka jest dobrem, ale dobrem wyższego rzędu. Pojawia się dopiero tam, gdzie zaspokojone są już potrzeby podstawowe, dlatego też przez długi czas dostępna była tylko wybranym warstwom społecznym. pozostali nie widzieli uzasadnienia dla zawodu artysty. Jednakże nadszedł w końcu ten czas, gdy artyści mogli cieszyć się uznaniem społecznym. Wówczas to twórcy zaczęli uważać się za ludzi niezwykłych, których obowiązują inne prawa niż resztę społeczeństwa. Tak zrodziły się mity, które także dziś artyści sami podtrzymują, umacniają i rozwijają wokół własnej osoby. I co istotne- mity te są żywotne zarówno w kręgach twórców, jak i odbiorców.
Najwięcej mitów artysty zrodziła epoka romantyzmu i odwołujący się do jej filozofii modernizm. Za Marianem Golką możemy przytoczyć tu mit wyjątkowości, mit indywidualności, mit buntu, mit powołania, mit wolności, mit cierpienia, mit szaleństwa, mit bluźniercy czy mit samotności.[1]
Legend o artystach istnieje bardzo wiele. Najistotniejsze jest to, że każdy artysta tworzy swoją własną mitologię. Dochodzą do tego także zachowania publiczności, która aprobując lub odrzucając motywacje artystów przyczynia się do potwierdzenia pewnych wyobrażeń o ludziach sztuki. Postrzeganie artysty przez społeczeństwo doskonale oddają słowa niemieckiego pisarza noblisty Tomasza Manna: „Artysta podobny jest księciu, ponieważ jak on wiedzie żywot reprezentacyjny”.[2]
Tolerancja społeczeństwa wobec stylu życia artystów jest złożonym zjawiskiem, które w dużej mierze zależy od kontekstu kulturowego, historycznego oraz indywidualnych norm społecznych. Artyści od zawsze byli postrzegani jako osoby, które wyłamują się z konwencjonalnych ram społecznych, podejmując działania, które często odbiegają od powszechnie akceptowanych standardów. Z tego powodu ich styl życia może budzić zarówno podziw, jak i kontrowersje, w zależności od tego, jak ich zachowania i wybory są postrzegane przez resztę społeczeństwa.
W wielu przypadkach społeczeństwo wykazuje pewną tolerancję wobec artystów, traktując ich ekscentryczność, niekonwencjonalne zachowania czy alternatywne style życia jako wyraz twórczej wolności i ekspresji. Artyści, szczególnie ci z obszaru sztuki, muzyki czy literatury, mogą być postrzegani jako osoby, które łamią bariery, wprowadzają nowatorskie idee, kwestionują obowiązujące normy i prowokują do refleksji. W takim kontekście ich styl życia jest często akceptowany lub nawet podziwiany przez część społeczeństwa, zwłaszcza tych, którzy podzielają podobną wrażliwość artystyczną i intelektualną.
Jednakże, choć artyści mogą cieszyć się pewną tolerancją ze strony niektórej części społeczeństwa, to wciąż są postrzegani przez inne grupy jako osoby, które naruszają ustalone normy i wartości. Szczególnie w tradycyjnych społeczeństwach, w których panują silne normy moralne i obyczajowe, styl życia artystów może być postrzegany jako kontrowersyjny czy wręcz skandaliczny. Często dotyczy to zachowań związanych z uzależnieniami, kontrowersyjnymi wybory seksualnymi, obyczajowymi, a także z negowaniem konwencjonalnych ról społecznych. Artysta może być wtedy traktowany jako „outsider”, którego działania wywołują zarówno podziw, jak i krytykę, a jego styl życia jest oceniany przez pryzmat moralności i tradycyjnych norm.
Zmieniająca się rola artysty w społeczeństwie również ma wpływ na postrzeganą tolerancję wobec jego stylu życia. Współczesne media i kultura masowa mają ogromny wpływ na to, jak artyści są postrzegani przez społeczeństwo. Dzięki rozwojowi mediów społecznościowych, artyści mają bezpośredni kontakt z publicznością, co pozwala na bardziej intymne spojrzenie na ich życie osobiste. Z jednej strony, to zbliża artystów do swoich fanów, którzy zaczynają traktować ich jako „ludzi z krwi i kości”, z drugiej strony jednak, może prowadzić do zwiększonej presji społecznej i oczekiwań, które mają wpływ na postrzeganą tolerancję wobec ich stylu życia.
Również w przypadku artystów, którzy stają się ikonami popkultury, ich życie osobiste bywa częścią marki, którą budują na rynku. Styl życia, kontrowersyjne zachowania czy decyzje osobiste stają się częścią wizerunku, który przyciąga uwagę mediów, ale także budzi reakcje społeczne. W takim przypadku, społeczeństwo często wybacza artystom zachowania, które byłyby nieakceptowane w przypadku innych osób, uznając je za element twórczości czy charakterystyczną cechę danej osoby. Jednak ta akceptacja może być powierzchowna i często ogranicza się do tolerowania kontrowersji, o ile nie mają one wpływu na wizerunek artysty w jego karierze zawodowej.
Z kolei w niektórych subkulturach, gdzie artysta pełni rolę lidera opinii, a jego twórczość i styl życia są ściśle powiązane z tożsamością grupy, tolerancja wobec takich osób może być znacznie wyższa. Przykładem mogą być subkultury punkowe, hip-hopowe, czy alternatywne sceny muzyczne, w których artysta nie tylko tworzy, ale i żyje w sposób, który wykracza poza społeczne normy. Tego typu artysta może być uznawany za bohatera, który przełamuje ograniczenia i walczy z konformizmem, a jego wybory są traktowane jako świadome i zgodne z ideami danej subkultury.
Społeczna tolerancja wobec stylu życia artystów ma także wymiar ekonomiczny. Artyści, którzy osiągnęli sukces komercyjny, mogą pozwolić sobie na większą swobodę w kwestii wyborów osobistych, ponieważ ich status i popularność gwarantują im pewien poziom ochrony społecznej. W takim przypadku, ich życie osobiste, choć często pełne kontrowersji, staje się częścią ich wizerunku, który jest akceptowany przez dużą część ich fanów. Natomiast artyści, którzy nie osiągnęli jeszcze dużego sukcesu komercyjnego, mogą napotykać większą krytykę i brak tolerancji, szczególnie jeśli ich styl życia odbiega od przyjętych norm.
Tolerancja społeczeństwa wobec stylu życia artystów jest zjawiskiem wielowymiarowym, które zależy od kulturowych, społecznych i indywidualnych norm. Z jednej strony artyści mogą liczyć na akceptację swojego stylu życia jako wyraz twórczości i wolności artystycznej, z drugiej zaś, mogą być narażeni na krytykę za łamanie norm społecznych. Tolerancja wobec artystów zmienia się w zależności od kontekstu społecznego, a także od tego, jak artysta jest postrzegany w ramach swojej subkultury, mediów czy szerokiego kręgu fanów.
[1] M. Golka, Socjologia artysty, Wydawnictwo Ars Nova, Poznań 1995, s. 68
[2] T. Mann, Doktor Faustus, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2008, s. 213