„Nowa polityka” w społeczeństwie informacyjnym

5/5 - (2 votes)

Termin cywilizacja informacyjna („johoka shakai”) pochodzi z Japonii. Został po raz pierwszy użyty w 1963 roku przez japońskiego socjologa Tadao Umesamo(12). Następnie upowszechniony został przez znanego futurologa Kenichi Koyame, w opublikowanej w 1968 roku książce „Introduction to Information Theory”(13). W Europie terminem „społeczeństwo informacyjne” zaczęto się posługiwać dziesięć lat później. Został użyty w raporcie Simona Nory i Alaina Minca z 1978 roku na temat „tendencji rozwoju systemów społecznych”(14). W Stanach Zjednoczonych pojecie to zyskało na popularności w latach osiemdziesiątych.

Po II wojnie światowej próbowano znaleźć termin adekwatnie określający proces transformacji społeczeństw II polowy XX wieku. Wysiłki te obrazuje tabela nr 2 zawierająca zestawienie nazw nadawanych zmianom cywilizacyjnym w okresie 1950 – 1996.

Tabela 2. Katalog terminów, za pomocą których próbowano określić transformacje cywilizacyjna społeczeństw po II wojnie światowej

Rok Nazwa społeczeństwa Autor
1950 Samotny tłum
Człowiek posthistoryczny
Reisman
Seidenberg
1953 Rewolucja organizacyjna Boulding
1956 Człowiek organizacji White
1958 Merytokracja Young
1959 Rewolucja edukacyjna
Społeczeństwo postkapitalistyczne
Drucker
Dahrendorf
1960 Koniec ery ideologii Bell
1961 Społeczeństwo przemysłowe Aron
1962 Rewolucja komputerowa
Ekonomia wiedzy
Berkeley
Machlup
1963 Nowa klasa pracująca Mallet
1964 Globalna wioska
Człowiek jednowymiarowy
Era postcywilizacyjna
Społeczeństwo usług
Społeczeństwo technologiczne
McLuhan
Marcuse
Boulding
Dahrendorf
Ellul
1967 Nowe państwo przemysłowe
Rewolucja naukowo-techniczna
Galbraith
Richta
1968 Społeczeństwo informacyjne
Podwójna ekonomia
Neokapitalizm
Społeczeństwo postmodernistyczne
Technokracja
Umesamo
Averitt
Gorz
Etzoni
Meynaud
1969 Wiek nieciągłości Drucker
1970 Społeczeństwo skomputeryzowane
Wiek postliberalny
Kultura prefiguratywna
Era technotroniczna
Martin i Norman
Kahn
Mead
Brzeziński
1971 Wiek informacji
Compunifications
Społeczeństwo postprzemysłowe
Helvey
Oettinger
Touraine
1972 Społeczeństwo posttradycjonalne
Świat bez granic
Eisenstat
Brown
1973 Nowe społeczeństwo usług Lewis
1974 Rewolucja informacyjna Lamberton
1975 Wiek środków komunikowania
Mediokracja
Trzecia rewolucja przemysłowa
Philips
Philips
Stine
1976 Społeczeństwo przemysłowo-technologiczne
Megacorp
Ionescu
Eichner
1977 Rewolucja elektroniczna
Ekonomia informacji
Evans
Porat
1978 Demokracja antycypacyjna
Naród sieciowy
Republika technologii
Społeczeństwo telematyczne
Społeczeństwo okablowane
Bezold
Hiltz i Turoff
Boorstin
Nora i Minc
Martin
1979 Wiek komputerowy
Tysiąclecie mikro
Detouzos i Moses
Evans
1980 Mikro rewolucja
Rewolucja mikroelektroniczna
Trzecia fala
Arge
Forester
Toffler
1981 Społeczeństwo informacyjne
Rynek sieciowy
Martin i Butler
Dodrick
1982 Rewolucja Śródków komunikowania
Wiek informacji
Williams
Dizard
1983 Państwo komputerowe
Wiek genów
Burnham
Sylvester i Klotz
1984 Drugi podział przemysłowy
Człowiek Turinga
Piore i Sabel
Bolter
1996 Społeczeństwo sieciowe Castells

Źródło: Goban-Klas Tomasz, Społeczeństwo informacyjne: szanse, zagrożenia, wyzwania., Warszawa 1996, s. 36

Społeczeństwo informacyjne wyraża się najogólniej w współdziałaniu dwóch czynników:

  1. ogromnego znaczenia informacji,
  2. możliwości do jej:
    • wytwarzania,
    • przechowywania,
    • przekazywania,
    • pobierania,
    • przetwarzania,
    • wykorzystywania.

Doświadczenie historyczne mówi, ze „kto ma wiedzę, ten ma władze”. Jeszcze do niedawna ludzkość nie dysponowała tak wielkimi jak dzisiaj możliwościami przetwarzania informacji. Połączenie rozleglej wiedzy z umiejętnością jej wykorzystania umożliwia cywilizacji ludzkiej przejście od ery materialnej do nowej ery – nie całkiem jeszcze rzeczywistej w naszym odczuciu, gdzie miejsce nadrzędnego dobra zajmie informacja.

Bliższa znajomość z literatura poświęcona zagadnieniom przewidywania rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw nasuwa generalne wnioski:

  • istnieje wielość alternatywnych propozycji w tym zakresie,
  • w rożnych koncepcjach autorzy kładą nacisk na odmienne zagadnienia jako kluczowe dla cywilizacji ludzkiej.

Tematykę scenariuszy opisujących pozytywne i negatywne skutki transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego podzielić można na dziewięć podstawowych sfer życia społecznego i przewidywane implikacje nadejścia ery informacyjnej. Porównanie jej potencjalnych skutków pozytywnych i negatywnych umożliwia rzeczywista ocenę konsekwencji nadchodzącej „rewolucji informacyjnej”.

Tabela nr 3. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze polityki wewnętrznej.

POLITYKA WEWNĘTRZNA
SZANSE ZAGROŻENIA
wykształcenie sie „cyberdemokracji”, czyli demokracji bezpośredniej wykorzystującej zdobycze techniki powrót ustrojów totalitarnych i państwowego monopolu informacyjnego
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
wzrost efektywności funkcjonowania urzędów państwowych poczucie ograniczonej wolności i braku prywatności obywateli
poprawa jakości kontaktów „obywatel-władza” oraz prezentacji polityki poczucie „bariery technokratycznej” pomiędzy władza a społeczeństwem
zwiększone korzyści dla obowiązkowych i rzetelnych polityków wzrost fragmentacji polityki
wzrost skuteczności podejmowania decyzji i planowania politycznego nowym metodom analizy danych utrudnienie podejmowania decyzji wskutek wzrostu ilości informacji
ułatwienie systemu zbierania podatków podatność na zewnętrzne zakłócenia informacyjne
brak możliwości wprowadzenia szczelnej cenzury i regulacji dostępu do fal radiowych i telewizyjnych

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Zestawienie powyższe wskazuje na przewagę pozytywnych skutków informatyzacji w sferze polityki wewnętrznej. Polepszy się poziom autoprezentacji polityków. Możliwość komunikacji dwustronnej „polityk – obywatel” zmusi obie strony do rzetelnej dyskusji. Rewolucja informacyjna udostępni społeczeństwu narzędzia umożliwiające wymuszanie na rządzących konkretnych odpowiedzi oraz egzekwowanie obietnic przedwyborczych. Zaowocuje to wzrostem aktywności politycznej. Parlament podzieli się władza ze społeczeństwem. Dzięki możliwości częstego organizowania referendum (nielimitowanego kosztami) ludzie współdecydować będą o losach swojego regionu, a nawet państwa. Jednocześnie wzmocni się poczucie „lokalnego patriotyzmu” a osłabia się więzy ogólnonarodowe. Wzrośnie obywatelska kontrola instytucji politycznych (administracji publicznej i samorządów lokalnych), oraz ich wydatków. Dzięki informatyzacji życia gospodarczego ograniczona zostanie „szara strefa”, coraz trudniej Będzie przeprowadzić nielegalne operacje finansowe. Różnorodność nowopowstających mediów uniemożliwi rządowa cenzurę informacji, a społeczeństwo wykształci metody obrony przed zbędnymi danymi. Sprawa dyskusyjna natomiast jest to, czy dostępność i mnogość informacji ułatwi, czy utrudni proces planowania centralnego.

Tabela nr 4. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze stosunków międzynarodowych.

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
SZANSE ZAGROŻENIA
wzrost możliwości współdziałania w skali międzynarodowej ograniczenie suwerenności państw narodowych
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
komputerowe przekłady językowe pozwalające na lepsze międzynarodowe porozumienie pogłębienie się luki technicznej, gospodarczej, cywilizacyjnej pomiędzy bogatymi i biednymi krajami
zagrożenie autonomii kulturalnej państw Trzeciego Świata
destabilizacja równowagi militarnej przez możliwe fałszywe alarmy, wojny domowe, pojawienie sie nowych państw atomowych
powstanie nowych form międzynarodowego „infoterroryzmu

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Sadzimy, ze technika informatyczna znacznie ułatwi życie dyplomatom. Brak płynnej znajomości jeżyków obcych przestanie być bariera hamująca międzynarodowa karierę. Równocześnie wzrośnie zakres współpracy międzynarodowej. Istnieje jednak wiele realnych zagrożeń. Najpoważniejszym z nich wydaje się być pogłębienie się luki cywilizacyjnej miedzy państwami wysoko rozwiniętymi i bogatymi a reszta świata. Jednocześnie przestanie istnieć pojecie „państwa niezależnego” lub „państwa neutralnego”, liczba powiązań (głownie finansowych i politycznych) praktycznie uniemożliwi bierne uczestnictwo w strukturach międzynarodowych. Stopniowo Będzie zanikać kultura narodów, które nie osiągną sukcesu ekonomicznego. Pojawia się nowi „agresorzy”, zwiększy się liczba państw posiadających dostęp do technologii atomowych. Polityka międzynarodowa stanie się skomplikowana, a równowaga nietrwała.

Tabela nr 5. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze gospodarki i finansów.

GOSPODARKA I FINANSE
SZANSE ZAGROŻENIA
wzrost efektywności sterowania rynkiem nadmierna wrażliwość i uzależnienie od systemów informatycznych
SKUTKI POZYTYWNE NEGATYWNE
globalizacja i przyspieszenie handlu giełdowego
powstanie systemów umożliwiających funkcjonowanie wielkich transnarodowych korporacji oraz wzmacniających istniejący układ sil
wzrost efektywności zarządzania strategicznego, działań kierowniczych, administracyjnych i koordynacji działań konieczność opracowania nowych metod zarządzania, adekwatnych dla nowych modeli struktur organizacyjnych
skrócenie cykli produkcyjnych, poprawa gospodarowania środkami materiałowymi i technicznymi wzrost wymagań dotyczących wykształcenia i efektywnej obsługi systemów zautomatyzowanych
wzrost wydajności maszyn i urządzeń
konflikty społeczne na tle automatyzacji i robotyzacji
wzrost jakości wyrobów i usług, powiększenie palety dostępnych wyborów oraz wzrost jakości kompleksowej obsługi i informacji klientów nadmierna standaryzacja wyrobów i usług
bankowość lokalna jako zachęta dla obywateli do wykorzystywania większej liczby usług zachęta dla deregulacji finansowej
ułatwienie opłat i rozliczę zbyt silne uzależnienie zakupów od systemów teleinformatycznych
wzrost efektywności koordynacji działań komunikacyjno-transportowych w skali lokalnej i międzynarodowej zwiększona wrażliwość międzynarodowego systemu bankowego
ROLNICTWO
zmniejszenie luki cywilizacyjnej miedzy miastem a wsią dalsza migracja ludności ze wsi do aglomeracji miejskich
możliwość alokacji usług informacyjnych w regiony rolnicze wzrost bezrobocia na wsi
wzrost efektywności produkcji rolnej i obsługi kompleksowej rolnictwa

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Transformacja gospodarki w erze informacyjnej spowoduje najprawdopodobniej umiędzynarodowienie wszystkich dziedzinach życia gospodarczego. Spowoduje wzrost efektywności oraz przyspieszenie realizacji inwestycji finansowych. Ograniczanie negatywnych skutków informatyzacji umożliwi współistnienie zadowolonych konsumentów i odnoszących sukcesy ekonomiczne producentów. Możliwość analizowania czynników produkcji, stanu rynku międzynarodowego i możliwości finansowych pozwoli na zoptymalizowanie działalności gospodarczej i obniży stopię ryzyka. Informatyzacja oferuje również wiele rozwiązań dla rolnictwa. Jeśli jednak światu nie uda się uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z nadmiernego uzależnienia od systemów informacyjnych, czeka nas kolejna era ubezwłasnowolnienia ludzkości przez bezduszne maszyny.

Tabela nr 6. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze opieki zdrowia obywateli.

OPIEKA ZDROWOTNA OBYWATELI
SZANSE ZAGROŻENIA
poprawa stanu zdrowia społeczeństwa i przedłużenie średniego wieku życia oraz wzrost wiedzy specjalistycznej lekarzy „dehumanizacja” opieki medycznej
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
zastosowanie systemów teleinformatycznych do wspomagania diagnostyki medycznej i do natychmiastowego dostępu do danych o pacjentach i lekach możliwość wykorzystania danych o stanie zdrowia ludzi do celów pozamedycznych
bezpośrednia wymiana informacji medycznej miedzy dowolnymi ośrodkami w dowolnym czasie i zakresie zróżnicowanie dostępu do pomocy medycznej
wzrost możliwości zapobiegania masowym zagrożeniom zdrowia oraz reakcji w nagłych przypadkach poważne schorzenia zawodowe w przemyśle komputerowym
„zdalne leczenie”, czyli korzystanie z diagnoz i zalecę lekarskich w domu za pomocą sieci teleinformatycznej „technostres” – z powodu wszechobecności i dominacji techniki
zwiększająca efektywność pomoc systemów eksperckich w diagnozowaniu i analizie kosztów zbyt duże uzależnienie skuteczności leczenia od systemów informatycznych
inteligentne karty zdrowia z zapisem pełnej historii choroby oraz „szpital na przegubie”, czyli urządzenie zalecające i kontrolujące zażywanie lęków przez pacjenta

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Medycyna jest jedna z najwolniej rozwijających się dziedzin naukowych XX wieku. W porównaniu z rozwojem nauk związanych z informatyka lub choćby odkryciami w genetyce, ostatnie stulecie tylko w niewielkim stopniu poprawiło możliwości leczenia i zapobiegania dręczących ludzkość chorób. Jednocześnie zdaje się zwyciężać pogląd, ze opieka nad zdrowiem jest prywatna sprawa każdego człowieka. Od społeczeństwa informacyjnego oczekuje sie, wiec znacznej poprawy skuteczności medycyny oraz powrotu do idei szerokiej opieki socjalnej obywateli. Możliwość natychmiastowego dostępu do pełnej informacji o pacjencie i ciągłego kontrolowania jego stanu zdrowia dzięki mikrochipom, pozwoli lekarzom na szybkie i efektywne leczenie. Jednocześnie pełny dostęp do wiedzy medycznej i wykorzystanie odkryć z innych dziedzin nauki pozwoli poszerzyć wiedzę i pokonać wiele gnębiących ludzkość schorzeń.

Tabela nr 7. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze stosunków pracy.

PRACA
SZANSE ZAGROŻENIA
ograniczenie kontaktów międzyludzkich i wzrost poczucia alienacji
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
zmniejszenie rangi i zmiana ról menadżerów średniego szczebla
oszczędność pracy ludzkiej i jej intelektualizacja podział pracy na zajęcia Madre i głupie
polepszenie warunków pracy bardziej nudna i wyspecjalizowana praca
zmniejszenie bezrobocia poprzez tworzenie nowych zajęć oraz komputerowa kontrole zatrudnionych zwiększenie bezrobocia poprzez stopniowa automatyzacje zajęć odtwórczych
wzrost wydajności pracy i ułatwienia w pozyskiwaniu specjalistów redukcja zatrudnienia w rolnictwie i przemysłach tradycyjnych
wzrost znaczenia pracy na cześć etatu i pracy w domu ograniczenie kontaktów międzyludzkich i wzrost poczucia alienacji
minimalizacja kosztów utrzymania powierzchni biurowych i zmniejszenie absencji przez redukcje przejazdów do pracy powiększenie się luki pokoleniowej i konfliktów społecznych
wzrost ilości czasu wolnego

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Wielu futurologów przepowiada, ze rozwój nowoczesnych technologii i automatyzacja uwolni człowieka od pracy. Istnieje jednak niemało zagrożeń związanych ze sfera pracy w społeczeństwie informacyjnym. Ludzkość pozbawiona konieczności dbania o własne interesy (wyręczona przez maszyny) może utrącić impet gatunkowy i zatrącić sens istnienia. Wykorzystanie tanich i funkcjonalnych maszyn może przyczynić się do pojawienia się powszechnego bezrobocia. Jedyna szansa na rozwój ludzkości wśród powszechnej automatyzacji i informatyzacji jest wysoki i powszechny poziom wykształcenia oraz opiekuńcza polityka państwa wobec ludzi pracy.

Tabela nr 8. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze edukacji i wiedzy.

EDUKACJA I WIEDZA
SZANSE ZAGROŻENIA
wzrost wykształcenia ludzkości i możliwość rozwijania zainteresowań wykształcenie sie wąskiej elity hamującej dostęp do wiedzy
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
wzrośnie zapotrzebowanie na wykształcona i elastyczna sile robocza
usprawnienie nauczania przeładowanie informacyjne
pojawi sie możliwość globalnej teleedukacji groźba całkowitego zastąpienia nauczycieli przez systemy informatyczne
wykorzystywanie komputerów do badan naukowych, dostęp do elektronicznych publikacji bez pośrednictwa bibliotek oraz koordynacja nabytków bibliotek rozkwit ślepej wiary w decyzje komputera oraz zmniejszenie sie pędu do wiedzy i czytelnictwa
egalitarność wiedzy demistyfikująca elitarne ekspertyzy komputerowe fotomontaże umożliwiające niebezpieczne oszustwa
udoskonalenie opracowania map, komputerowe mapy w środkach lokomocji oraz poprawa prognoz pogody elektroniczne zanieczyszczenie zbyt wieloma sygnałami powodująca fałszywe odczyty instrumentów
rozwój dziedzin wiedzy korzystnych społecznie niesłuszne niska ocena pewnych typów wiedzy
elektroniczna forma publikacji umożliwi ich modyfikacje w czasie rzeczywistym ciągle modyfikacje utrudniają powoływanie sie na inne źródła
fragmentacja wiedzy w miarę wzrostu ilości informacji
erozja kontroli praw autorskich

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zachera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Edukacja i ogromna rola, jaka spełnić może podczas transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego, wydaje sie być lekceważona przez większość współczesnych polityków. Dobre wykształcenie pozwoli odnaleźć się ludzkości w nowej rzeczywistości ery informacji, gdzie najbardziej poszukiwani będą specjaliści. Egalitarność wiedzy uniemożliwi elitom politycznym i ekonomicznym manipulowanie społeczeństwem. Niewykształceni staną się bezbronni wobec prawa, grup ekonomicznych i organizacji przestępczych. Rozwarstwienie społeczeństwa, oraz przyjęte kryterium skuteczności i użyteczności pracowników może doprowadzić do wykształcenia się wąskiej elity naukowców.

Tabela nr 9. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze jednostki i społeczeństwa.

JEDNOSTKA I SPOŁECZEŃSTWO
SZANSE ZAGROŻENIA
wyzwolenie ludzi przez zhumanizowane maszyny dehumanizujące i izolujące człowieka interakcje z maszyna
SKUTKI POZYTYWNE NEGATYWNE
zróżnicowanie wzorców życia wraz ze wzrostem różnorodności pracy i możliwości podróżowania zmniejszenie możliwości dostępu do informacji przez jej prywatyzacje
zanik znaczenia miejsca zamieszkania kontrola i zmniejszenie zakresu prywatności
zrównane role kobiet, mężczyzn i dzieci skostnienie percepcyjne
informatyczne wzmocnienia ludzkiego mózgu

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zahera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Erozja współczesnego systemu wartości oraz zmiany związane z przechodzeniem do nowego rodzaju struktury społecznej nie mogą pozostać bez wpływu na kondycje jednostek. Trudno dziś definitywnie ocenić, czy era informacji przyniesie ludzkości wolność czy zniewolenie. Sadzimy, ze siec informacyjna łączy ludzi i tworzy miedzy nimi specyficzna więź. Jednak wielu filozofów ostrzega przed tendencja do zamiany kontaktów bezpośrednich na telekomunikacje. Współcześni myśliciele i socjolodzy obawiają sie również całkowitego braku prywatności jednostki i przeniesienia sie wszystkich form aktywności ludzkiej do sieci informatycznej.

Tabela nr 10. Konsekwencje transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego w sferze stosunków międzynarodowych.

EKOLOGIA
SZANSE ZAGROŻENIA
zahamowanie degradacji środowiska naturalnego możliwości sztucznego zapewniania podstawowych potrzeb ludzkości obniża stopię zainteresowania ekologia
SKUTKI POZYTYWNE SKUTKI NEGATYWNE
rozwój systemów informatycznych przeznaczonych do kontroli i monitorowania środowiska naturalnego zbyt silne uzależnienie kwestii ekologicznych od systemów technicznych
stosowanie map cyfrowych do analiz ekologicznych i analiz możliwych skutków katastrof ekologicznych osłabienie „świadomości ekologicznej” społeczeństwa
poprawa możliwości systemów zapobiegania katastrofom ekologicznym
międzynarodowa współpraca na rzecz ochrony środowiska

Źródło: opracowanie własne, wykorzystano prace L.W. Zahera, Społeczeństwo informacyjne: aspekty techniczne, społeczne i polityczne, Warszawa 1992

Ochrona przyrody jest dziedzina, w której współpraca międzynarodowa może przynieść całemu społeczeństwu ludzkiemu wielkie korzyści. Społeczeństwo informacyjne dysponować Będzie globalnymi analizami skutków katastrof ekologicznych, dlatego dziedzina ta najprawdopodobniej objęta zostanie szczególnym zainteresowaniem. Oczywiście, jeśli zrealizuje się optymistyczny wariant rozwoju ludzkości. Społeczeństwo podzielone przez finanse i wykształcenie będzie zbyt zajęte rozwiązywaniem własnych problemów, aby zająć się ochrona środowiska. Jednocześnie zwrócenie uwagi światowym dysydentom na pozytywne i negatywne konsekwencje rozwoju społeczeństwa informacyjnego pozwolą, być może uniknąć powyższych zagrożeń.

Liczba zmiennych, jakie należałoby uwzględnić w powyższej symulacji przekracza wielokrotnie dzisiejsze możliwości obliczeniowe ludzi i komputerów, dlatego analizując powyższe dane należy przyjąć wysoka granice błędu. Należy wziąć pod uwagę takie czynniki, jak stopień zaawansowania poszczególnych państw na drodze ku społeczeństwu informacyjnemu, a nawet ku demokracji, upowszechnienie technik teleinformatycznych, poziom kulturalny oraz stopię wykształcenia obywateli. Należy równocześnie pamiętać, ze transformacja nie musi przebiegać jednotorowo, społeczeństwa mogą realizować odmienne modele strategii techniczno-gospodarczej i polityki. Scenariusze dla krajów nie należących do czołówki dają się podzielić na trzy grupy(15):

  1. wstępnego okresu komputeryzacji i informatyzacji,
  2. okresu dyfuzji i upowszechnienia,
  3. okresu zmian jakościowych, modyfikacji i nowych zastosowań.

W wielu scenariuszach rozwoju społeczeństwa informacyjnego występują sprzeczne tezy, z podobnych przesłanek wyciągnięte zostają przeciwstawne sobie wnioski. Trudno wiec sformułować jednoznaczne odpowiedzi na pytania, które nurtują dziś intelektualistów:

  1. Jaki wpływ rewolucja informacyjna będzie miała na rynek pracy?
    • Wzrośnie czy obniży się liczba miejsc pracy?
    • Wzrośnie liczba zajęć skomplikowanych czy prostych?
  2. Jaki wpływ rewolucja informacyjna będzie miała na edukacje?
    • Poprawi się czy pogorszy poziom i atrakcyjność nauczania?
  3. Jaki wpływ rewolucja informacyjna będzie miała na społeczności lokalne?
    • Silniejsza będzie tendencja do centralizacji czy do decentralizacji?
  4. Jaki wpływ rewolucja informacyjna będzie miała na humanizacji życia społecznego i kontakty międzyludzkie?
  5. Powiększy czy zmniejszy sie odstęp pomiędzy państwami cywilizacyjnie i technicznie opóźnionymi a państwami pozostającymi w czołówce?

(11) Opisując możliwości rozwoju społeczeństwa informacyjnego używam terminów: scenariusz, prognoza oraz wizja. Scenariusz jest to szczegółowy plan zawierający dokładne wskazówki dotyczące realizacji i określające sposób zgrupowania układu społecznego. Prognoza jest to przewidywanie, zapowiedz czegoś, oparta na nieokreślonych danych, obliczeniach i objawach. Wizja jest to obraz fragmentu rzeczywistości utworzony przez twórcza wyobraźnie. Przedstawiane przeze mnie treści zawierają elementy charakterystyczne dla wszystkich powyższych terminów, dlatego tez w dalszej części pracy używam ich wymiennie, wybierając jednak najbardziej dopasowane do kontekstu. Znaczenie powyższych terminów zaczerpnięto ze „Słownika wyrazów obcych”, Warszawa 1980.
(12) przyp.aut. termin ten użyty został przez Tadao Uesamo w artykule na temat ewolucyjnej teorii społeczeństwa opartego na „przemysłach informacyjnych”, autorzy większości opracowań na temat „społeczeństwa informacyjnego” uważają, ze termin ten powstał w Stanach Zjednoczonych, swoje informacje czerpie z Instytutu Kultury Japońskiej przy Ambasadzie Japońskiej, niestety nie dotarłam do szerszych informacji o artykule.
(13) Koyama K., Introduction to Information Theory, Tokyo 1968.
(14) Goban-Klas Tomasz, Społeczeństwo informacyjne: szanse, zagrożenia, wyzwania., Warszawa 1996, s. 34.
(15) Zacher Lech, Wizje przyszłości świata, Warszawa 1996.