Aby poznać jak ludzie funkcjonują w organizacjach należałoby pokrótce scharakteryzować podział struktur społecznych. Skupisko pracowników jest nazywane przez socjologów jako „zbiory społeczne”– jest to dowolne skupienie ludzi, w którym wytwarza się i utrzymuje chociażby przez krótki czas więź społeczna. Według takiego twierdzenia można ich podzielić na wiele kategorii między, którymi się odróżniają:
Kategoria zawodowa– zwykle jest to jakaś grupa ludzi związana z wykonywaniem takiej samej pracy zawodowej. Jako przykład dam tokarzy na jednej zmianie. Jest ich kilku i wykonują identyczną pracę.
Kategoria wiekowa– są to grupki ludzi o zbliżonym wieku lub stażu pracy. Jest to bardzo widoczne podczas przyjmowania nowego pracownika, przez pewien czas jest on odizolowany od grupy.
Kategoria płci – podział na kobiety i mężczyzn
Kategoria wykształcenia – jak wiadomo osoba o wyższym wykształceniu od zwykłego robotnika nie będzie obsługiwała frezarki. Dla niej jest zarezerwowane inne miejsce (np. dział konstrukcji).
Socjologowie wyróżniają w grupach, w zależności od ich wielkości dwie struktury:
- mikrostruktura
- makrostruktura
Mikrostruktura – to ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w całość mniej lub więcej zharmonizowaną, tzn. taką w której zasady wzajemnego przyporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy[1]. Członkowie grupy spełniają w grupie role społeczne (wykonują to czego oczekuje od nich grupa). Role spełniane przez poszczególnych członków są rozdzielane w taki sposób aby wszystkie działania (cele) zostały wykonane. Dlatego też w każdej grupie jest uwidoczniony podział na role. Każda grupa ma swoją hierarchię.
Do mikrostruktury grupy należą także wzory wzajemnych oddziaływań, wzory stosunków, wartości grupy i postawy wobec tych wartości. Każdy członek grupy, zajmujący w niej określoną rolę i społeczną pozycję może uzyskać uznanie współmierne do obowiązków, które wykonuje. Zaś uznanie i pozycja składają się na prestiż w grupie. Grupy są różnorodne i w zależności od kilku czynników: (liczebność grupy, rodzaj styczności, stopień uregulowania wzajemnych stosunków) został utworzony podział grup na:
GRUPY MAŁE- składają się z małej liczby osób, posiadają prostą strukturę organizacyjną, nie ma w tym rodzaju jeszcze drobniejszego podziału na podgrupy. Stanowią oparcie w sytuacjach stresowych oraz uczą odpowiedzialności i współdziałania. Są najlepszym środowiskiem dla rozwiązywania problemów oraz promocji kreatywności i innowacyjności. W wielu przypadkach wypracowują lepsze decyzje inż. poszczególni członkowie z osobna. Ich decyzje wywołują mniejszy opór niż podejmowane jednoosobowo. Mogą lepiej kontrolować i dyscyplinować swoich członków. Taka grupa dobrze komunikuje się z kierownikiem.
GRUPY DUŻE- charakteryzują się dużą liczebnością członków, posiadają rozbudowaną strukturę organizacyjną, działają w nich układy hierarchiczne, mogą funkcjonować podziały na podgrupy.
Inny podział grup stosowany do porównań to:
GRUPY PIERWOTNE– grupy te charakteryzują się stycznościami osobistymi, więzi w tych grupach wynikają z osobistych zainteresowań, miewa charakter uczuciowy. Ogromne znaczenie mają grupy pierwotne w życiu społecznym ponieważ tutaj są zaspokajane potrzeby jednostek, uczą się tu sposobów zachowań lub kształtują się wzory osobowe.
GRUPY WTÓRNE- są dużo większe od grup pierwotnych, styczność tutaj ma charakter pośredni. Więzi są rzeczowe, wynikają z wykonywania wspólnych postanowień. Za przykład grupy wtórnej może posłużyć uczelnia, szpital, zakład pracy itd. W tej grupie dużo bardziej jest rozwinięty element instytucjonalny niż w grupie pierwotnej.
Następnym podziałem grup jest podział, który uwzględnia przestrzeganie wszelkich praw i ustaw. Mogą one powstawać na stałe lub tylko do wykonania określonego przedsięwzięcia po wykonaniu, którego zostaną rozwiązane:
1. GRUPY FORMALNE- w tych grupach dominują elementy instytucjonalne. Każdy członek ma swoje obowiązki do wykonania i dodatkowo musi przestrzegać ustanowionego kodeksu. Są celowo tworzone przez kierowników celem wykonania powierzonych zadań, zgodnych z celami organizacji. Można je podzielić na kilka podgrup:
- grupa nakazowa– jest najczęstszą grupą wiążącą kierownika z podwładnymi.
- grupa problemowa– stosowane do rozwiązywania różnych kwestii przeprowadzając wnikliwą analizę. Na posiedzeniu grupy są obierane kierunki rozwiązania problemu (potem pracownicy mają to wykonać). Natomiast decyzja doboru drogi jest wybierana już przez samego kierownika.
- grupa decyzyjna- forma jest podobna do grupy problemowej ale decyzje o podjęciu drogi są ustalane na zebraniu grupy.
- grupa generująca pomysły– nie skrępowana żadnymi ograniczeniami, powstaje tu tzw. „burza mózgów”.
2. GRUPY NIEFORMALNE– elementy instytucjonalne występują w nich w znikomym lub okrojonym zakresie. Charakteryzują się kontaktami osobistymi i uczuciowymi. Najczęściej powstają spontanicznie w ramach formalnej struktury organizacyjnej i mogą sprzyjać celom realizowanym przez organizację.
- grupy interesów– powstają po to aby osiągnąć jakiś cel, zazwyczaj cele odmienne od tych, które ma organizacja. Mogą działać na szkodę organizacji.
- grupy przyjacielskie– tworzą ludzie, którzy lubią przebywać w swym towarzystwie. Elementami wiążącymi są wszystkie te cechy, które są podobne do zebranych członków.
[1] J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970.