W literaturze ekonomicznej jak i społeczno-gospodarczej problematyka małych i średnich przedsiębiorstw zajmuje ważne miejsce.
Przez wiele lat pojawiały się takie określenia jak: drobna wytwórczość, przemysł drobny, pozarolnicza indywidualna działalność gospodarcza, small business, miało to związek z reformą gospodarczą w naszym kraju, kiedy to nastąpiła transformacja polskiej gospodarki, czyli przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Owa transformacja przyczyniła się do zmian w obszarze stosunków własnościowych tzn. likwidowanie własności państwowej i zastąpienie jej własnością prywatną. Następowało to wskutek stopniowego wypierania przez prywatne podmioty gospodarcze podmioty państwowe przez tworzenie nowych jednostek gospodarczych bądź przekształcanie już istniejących.
W literaturze spotykamy różne definicje małych i średnich przedsiębiorstw i tak np. określamy terminem „małe i średnie” te przedsiębiorstwa, które:
- obsługują niewielką część rynku, na którym działają;
- zarządzane są przez swoich właścicieli lub współwłaścicieli w sposób bezpośredni;
- są niezależne w tym sensie, że nie są częścią wielkiego przedsiębiorstwa,
a właściciel-menadżer przy podejmowaniu zasadniczych decyzji nie może być uzależniony od nadzoru z zewnątrz.[1]
W polskim prawie zdefiniowano pojęcie małych i średnich firm zgodnie z zaleceniami Komisji Unii Europejskiej z dnia 3 kwietnia 1996 roku.[2]
Małe przedsiębiorstwa to takie, które w poprzednim roku obrotowym:
- zatrudniały poniżej 50 pracowników;
- osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i operacji finansowych nie przekraczający 7mln euro lub suma aktywów ich bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 5 mln euro.[3]
Natomiast za średnie uznaje się przedsiębiorstwa nie będące małym przedsiębiorstwem, które w poprzednim roku obrotowym:
- zatrudniały poniżej 250 pracowników;
- osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i operacji finansowych nie przekraczający 40 mln euro lub suma aktywów ich bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 27 mln euro.[4]
Nie uważa się jednak za małe i średnie przedsiębiorstwo, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:
- więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji;
- prawa do ponad 25% udziału w zysku;
- więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników.[5]
Obecnie małe i średnie przedsiębiorstwa możemy podzielić ze względu na kategorie wielkości:
- przedsiębiorstwa najmniejsze zatrudniające do 5 pracowników;
- przedsiębiorstwa małe zatrudniające w granicach 6-50 pracowników przemyśle i budownictwie i 6-20 pracowników w pozostałych działach gospodarki narodowej;
- przedsiębiorstwa średnie zatrudniające w granicach 51-500 pracowników przemyśle i budownictwie i 21-500 pracowników w pozostałych działach gospodarki narodowej.
GUS przyjmuje, że przedsiębiorstwa małe zatrudniają od 5 do 50 osób zaś średnie od 51 do 500 osób.[6]
Przez pojęcie przedsiębiorcy rozumie się osobę, która prowadzi przedsiębiorstwo i spełnia w stosunku do niego funkcje kreatora i organizatora działań gospodarczych, kreatora i inspiratora postępu technicznego oraz kreatora nowych produktów i pozyskiwanie dla nich rynków zbytu. Pojęcie przedsiębiorcy możemy różnie definiować i interpretować, i tak dla przykładu podam definicje przedsiębiorcy w ujęciu Schumpetera i Knighta. Otóż reprezentowali oni odmienne poglądy odnośnie tego kogo możemy określić mianem przedsiębiorcy. Kwestie sporne dotyczyły istoty działań przedsiębiorczych oraz roli kapitalisty w finansowaniu i kierowaniu przedsięwzięciem. Zupełnie innego zdania jest Knight, dla którego istota działań przedsiębiorczych wiąże się z niepewnością, a nie z innowacyjnością. Według Knighta przedsiębiorcą jest każda osoba, która realizuje działania obciążone ryzykiem, nawet wówczas, gdy dotyczą one znanych wcześniej wyrobów i usług, wykorzystują znaną technologię czy działają na dotychczasowych rynkach.[7]
—
[1] P.M. Gaudemet, J. Molinier, Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2000, s. 214
[2] I. Przychocka, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, PWE, Warszawa 2002, s. 7-8
[3] Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku, Prawo Działalności Gospodarczej, Dz.U. Nr 101 z dnia 17 grudnia, poz. 1178
[4] A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa 2010, s. 65
[5] Tamże, s. 66
[6] J. Buga, Małe i średnie przedsiębiorstwa jako element prorozwojowej polityki lokalnej, Gospodarka Narodowa, nr 10, 2004, s. 17
[7] I. Przychocka, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce…op. cit., s. 10