Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest formą materialną ewidencji rachunkowej zaprowadzonej do celów podatkowych. Wzór księgi jest ściśle ustalony rozporządzeniem, zawiera stronę tytułową oraz wzór tabelaryczny kart ewidencyjnych księgi.
Objaśnienia do poszczególnych rubryk księgi przychodów i rozchodów[1]:
Kolumna 1 jest przeznaczona do wpisania kolejnego numeru zapisów do księgi. Tym samym numerem należy oznaczyć dowód stanowiący podstawę dokonania zapisu.
W kolumnie 2 należy wpisywać dzień miesiąca wynikający z dokumentu stanowiącego podstawę dokonywania wpisu (datę poniesienia wydatku, otrzymania towaru lub uzyskania przychodu albo datę zestawienia sprzedaży)
W kolumnie 3 należy wpisywać numer faktury lub innego dowodu. Jeżeli zapisów dokonuje się na podstawie dziennego zestawienia sprzedaży, należy wpisywać numer zestawienia faktur.
Kolumny 4 i 5 są przeznaczone do wpisywania imion i nazwisk (nazw firm) oraz adresów kontrahentów (dostawców lub odbiorców), z którymi zawarte zostały transakcje dotyczące zakupu surowców, materiałów, towarów itp. lub sprzedaży wyrobów gotowych (towarów), gdy transakcje te udokumentowane są fakturami i paragonami. Kolumn tych nie wypełnia się w wypadku zapisów dotyczących przychodu ze sprzedaży na podstawie dziennych zestawień sprzedaży oraz dowodów wewnętrznych.
W kolumnie 6 należy wpisać rodzaje przychodów lub wydatków. Określenie to powinno zwięźle oddawać istotę dokonywanego zdarzenia gospodarczego, np. zakup blachy, zapłata za poniklowanie obręczy, wypłata wynagrodzeń za okres itp.
Kolumna 7 jest przeznaczona do wpisywania przychodów ze sprzedaży wyrobów (towarów handlowych) i ze sprzedaży usług. Podatnicy prowadzący działalność kantorową w kolumnie tej wpisują miesięczną kwotę przychodu (sprzedaży wartości dewizowych) wynikającą z ewidencji kupna i sprzedaży wartości dewizowych. W przypadku prowadzenia działalności polegającej na udzielaniu pożyczek pod zastaw (w lombardach) do kolumny 7 wpisuje się na koniec miesiąca kwotę prowizji stanowiącą wartość spłaconych w danym miesiącu odsetek lub różnicę między kwotą uzyskaną ze sprzedaży zastawionych rzeczy a kwotą udzielonych pożyczek.
Kolumna 8 przeznaczona jest do wpisywania pozostałych przychodów.
Kolumna 9 jest przeznaczona do wpisywania łącznej kwoty przychodów zaewidencjonowanych w kolumnie 7 i 8.
W kolumnie 10 należy wpisywać zakup materiałów oraz towarów handlowych według cen zakupu. Podatnicy prowadzący działalność kantorową w kolumnie tej wpisują miesięczną kwotę zakupionych wartości dewizowych, wynikającą z ewidencji kupna i sprzedaży wartości dewizowych.
Kolumna 11 jest przeznaczona do wpisywania kosztów ubocznych związanych z zakupem. ( np. kosztów dotyczących transportu)
W kolumnie 12 należy wpisywać koszty reprezentacji i reklamy prowadzonej w inny sposób niż w środkach masowego przekazu lub prowadzonej publicznie w inny sposób. Wykazuje się tu tylko koszty reprezentacji i reklamy, które określone zostały do wysokości 0,25% przychodu.
Kolumna 13 jest przeznaczona do wpisywania wynagrodzeń brutto wypłacanych pracownikom. Wpisów dokonuje się na podstawie list płac lub innych dowodów. Ewidencjonuje się tu również wynagrodzenia wypłacane osobom z tytułu umów zlecenia i umów o dzieło.
Kolumna 14 jest przeznaczona do wpisywania pozostałych kosztów 9 oprócz wymienionych w kolumnach 10-13), z wyjątkiem kosztów, których zgodnie z art. 23 ustawy o podatku dochodowym nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów. Wpisuje się tu w szczególności takie wydatki jak opłatę za energię elektryczną, gaz, wodę, czynsz za lokal itp.
Kolumna 15 jest przeznaczona do wpisywania łącznej kwoty wydatków wykazanych w kolumnach 12-14.
Kolumna 16 jest wolna. Można w niej wpisywać inne zaszłości gospodarcze poza wymienionymi w kolumnach 1-14. Można tu również wpisywać wydatki odnoszące się do przychodów miesiąca lub roku następnego (lat następnych).
Kolumna 17 przeznaczona jest do wpisywania uwag co do treści zapisów w kolumnach 2-16. Może być również wykorzystywana, np. do wpisywania pobranych zaliczek, obrotu opakowaniami zwrotnymi.
Po zakończeniu miesiąca należy podkreślić dokonane zapisy, a dane z kolumn 7-15 zsumować. Podsumowania kwot należy także podkreślić. Można także pod podsumowaniem danego miesiąca wpisać w poszczególnych kolumnach sumy od początku roku do miesiąca poprzedzającego dany miesiąc i w kolejnej pozycji wpisać w poszczególnych kolumnach sumę od początku roku.
Jeżeli nie dokonuje się podsumowania zapisów kolejnych miesięcy narastająco od początku roku, to po zakończeniu roku podatkowego należy na oddzielnej stronie w księdze sporządzić zestawienie roczne, poprzez wpisanie do właściwych kolumn sumy z poszczególnych miesięcy i dodać je.
[1] Biuletyn informacyjny dla służb ekonomiczno-finansowych 20.01.2000r. Nr 3 (326) „Podatkowa księga przychodów i rozchodów”str. 14-15