Realizacja misji strategicznej wymaga osiągnięcia określonych celów. Cel to antycypowany przyszły stan rzeczy, uważany za pożądany, do którego zmierza podejmujący działanie.[1]
Cele mają kluczowe znaczenie w procesie podejmowania decyzji i spełniają szereg funkcji. Jednostki strategiczne wyłaniają kilka różnych rodzajów celów, które różnią się szczeblem, dziedziną i ramami czasowymi.[2]
Szczebel. Cele są ustalane na różnych szczeblach i dla różnych szczebli w ramach organizacji. Cztery podstawowe szczeble celów obejmują misję(omówioną w poprzednim dziale) oraz cele strategiczne, taktyczne i operacyjne. Cele formułowane w organizacji mają charakter hierarchiczny ( cele główne-wyższego rzędu i cele pośrednie-niższego rzędu, będące środkami do osiągnięcia celów głównych). Układ celów i kolejność ich realizacji powinny zapewniać wymaganą skuteczność działania, tzn. realizacja wiązki celów rzędu niższego powinna zapewnić osiągnięcie celu rzędu wyższego, natomiast osiągnięcie celów rzędu wyższego powinno zapewniać wypełnienie misji organizacji.
Dziedzina. Cele wyznaczane są także dla różnych dziedzin i we wszystkich obszarach funkcjonowania organizacji. W ramach planu rozwoju regionalnego cele mogą dotyczyć m.in. poprawy jakości życia w powiecie, dynamizacji rozwoju gospodarczego, promocji miasta, poprawy ładu przestrzennego czy też poprawy bezpieczeństwa publicznego i socjalnego.
Ramy czasowe. Organizacje ustalają cele w różnych ramach czasowych. Na poziomie strategicznym cele mają charakter długofalowy. Niektóre cele mają wyraźnie określone ramy czasowe (np. otwarcie nowych szkół podstawowych w ciągu 10 lat ), inne natomiast nie mają określonego horyzontu czasowego (np. promocja jednostki jako ośrodka o znaczeniu regionalnym na forum krajowym).
Cele strategiczne są to skonkretyzowane elementy misji, które umożliwiają pomiar poziomu aspiracji jednostki, stanowią kryteria wyboru strategii oraz służą do mierzenia stopnia jej realizacji. Cele strategiczne ustalane są na najwyższym szczeblu i obejmują wszystko to, co dana jednostka chce osiągnąć w przyszłości, oraz to, co musi ona zrobić, aby zapewnić sobie warunki długotrwałej egzystencji i osiągnąć te cele. Odpowiednia selekcja celów powinna gwarantować najbardziej korzystną pozycję danego regionu, możliwą do osiągnięcia w zakładanej perspektywie czasowej.
Trafność doboru celów strategicznych nie zależy jedynie od stopnia znajomości własnych predyspozycji i preferencji rozwojowych, ale także od odpowiedniej oceny przewidywanego rozwoju wypadków w otoczeniu. Formułowane cele strategiczne stanowią wskazówkę i nadają jednolity kierunek działania podmiotów organizacji, wytyczone cele pozwalają zrozumieć dokąd zmierza organizacja, dlaczego osiągnięcie pewnego docelowego stanu jest tak ważne, oraz określają ramy obecnych i przyszłych działań. Skuteczne określenie celów sprzyja dobremu planowaniu alokacji zasobów, a to z kolei ułatwia ustalanie celów w przyszłości.
Formułowanie celów stanowi skuteczny mechanizm oceny i kontroli. Oznacza to, iż przyszłe wyniki będzie można oceniać na podstawie stopnia realizacji wytyczonych celów. Wszystkie formułowane cele powinny być jasne i czytelne (zarówno dla decydenta jak i dla wykonawcy), mierzalne (najłatwiej mierzyć cele wyrażone liczbowo) i realne, czyli możliwe do wykonania, ale jednocześnie mobilizujące wykonawcę do wysiłku.
[1] J.Zieleniewski „Organizacja i zarządzanie” PWN, Warszawa 1969, s.165.
[2] Op.cit. R.W.Griffin „Podstawy…”, s.201.