Bezrobotny względem prawa

5/5 - (2 votes)

Jako że, bezrobocie zmusza państwo do zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa socjalnego osobom pozbawionym pracy, ważna staje się definicja bezrobotnego określona ustawowo, która w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych ulegała częstym zmianom. Pierwszym aktem prawnym regulującym w Polsce kwestie związane z bezrobociem była Ustawa o zatrudnieniu z 29 grudnia 1989 roku, zgodnie z którą: „Bezrobotny – oznacza osobę zdolną do pracy i gotową do jej podjęcia w ramach stosunku pracy, pozostającą bez pracy i zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zamieszkania organie zatrudnienia, stopnia podstawowego, jeżeli:

a)   nie pobiera emerytury,

b)  nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) gospodarstwa rolnego,

c)   nie prowadzi działalności gospodarczej lub nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu”[1].

Bezrobotny względem prawa

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym i ekonomicznym, które dotyka jednostki i całe społeczeństwa, ale jego definicja i konsekwencje są ściśle regulowane przez prawo. Bezrobotny względem prawa to osoba, która spełnia określone kryteria prawne, różniące się w zależności od kraju, a często także od lokalnych przepisów. W Polsce status osoby bezrobotnej reguluje przede wszystkim Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Definicja osoby bezrobotnej

Zgodnie z polskim prawem, osoba bezrobotna to taka, która jest w wieku produkcyjnym (dla kobiet 18-60 lat, dla mężczyzn 18-65 lat), nie wykonuje pracy zarobkowej, nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest rolnikiem z gospodarstwem powyżej 2 hektarów przeliczeniowych oraz nie uczęszcza na studia dzienne. Istotne jest również, aby osoba taka była zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna i gotowa podjąć zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Prawo przewiduje także wyjątki – osoba może być uznana za bezrobotną, mimo że wykonuje drobne prace lub uczy się w systemie wieczorowym lub zaocznym. Kluczowe jest jednak to, aby nie przekraczała ustalonych przez prawo progów dochodowych oraz była gotowa na podjęcie pracy w każdej chwili.

Rejestracja w urzędzie pracy i wynikające z tego prawa

Osoba, która spełnia powyższe warunki i zarejestruje się w urzędzie pracy, zyskuje status bezrobotnego i nabywa określone prawa. Najważniejszym z nich jest prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia, takich jak zasiłek dla bezrobotnych, którego wysokość i czas trwania zależy od wielu czynników, w tym od stażu pracy. Warunkiem uzyskania zasiłku jest udokumentowanie określonego okresu zatrudnienia i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne.

Oprócz zasiłku, bezrobotni mają prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, którą gwarantuje im rejestracja w urzędzie pracy. Oznacza to, że nawet osoby nieposiadające własnych środków na opłacanie składek zdrowotnych, mają dostęp do świadczeń medycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Ponadto, osoby bezrobotne mogą korzystać z różnych form wsparcia oferowanych przez urząd pracy, takich jak szkolenia zawodowe, staże, doradztwo zawodowe czy dofinansowania do rozpoczęcia działalności gospodarczej. Te narzędzia mają na celu aktywizację zawodową bezrobotnych i pomoc w powrocie na rynek pracy.

Obowiązki osoby bezrobotnej

Posiadanie statusu bezrobotnego wiąże się nie tylko z prawami, ale również z obowiązkami. Osoba zarejestrowana jako bezrobotna musi regularnie stawiać się w urzędzie pracy na wyznaczone spotkania, informować o wszelkich zmianach w swojej sytuacji życiowej i zawodowej oraz aktywnie poszukiwać pracy. Odmowa przyjęcia odpowiedniej oferty pracy lub udziału w programie aktywizacyjnym może skutkować utraceniem statusu bezrobotnego i związanych z nim przywilejów.

Ponadto, bezrobotny zobowiązany jest do informowania urzędu o każdej pracy zarobkowej, nawet krótkotrwałej, oraz o zmianie miejsca zamieszkania. Niezastosowanie się do tych wymogów może prowadzić do sankcji prawnych, w tym do utraty prawa do zasiłku.

Konsekwencje prawne i społeczne

Posiadanie statusu bezrobotnego wpływa nie tylko na sytuację ekonomiczną danej osoby, ale także na jej pozycję społeczną. Długotrwałe bezrobocie może prowadzić do wykluczenia społecznego, utraty kwalifikacji zawodowych oraz problemów zdrowotnych, w tym psychicznych. Z tego powodu prawo przewiduje różnorodne mechanizmy wspierające osoby bezrobotne w powrocie na rynek pracy.

W przypadku osób, które nie spełniają kryteriów formalnych (np. nie są zarejestrowane w urzędzie pracy), mogą one nie mieć dostępu do wielu form wsparcia, takich jak ubezpieczenie zdrowotne czy zasiłki. W takiej sytuacji mogą korzystać z innych form pomocy społecznej, ale nie będą one przysługiwać z tytułu bycia bezrobotnym.

Status osoby bezrobotnej względem prawa to nie tylko formalność, ale także istotny element systemu zabezpieczenia społecznego i polityki rynku pracy. Umożliwia on dostęp do świadczeń, wsparcia i programów aktywizacyjnych, ale jednocześnie nakłada na osobę bezrobotną określone obowiązki. Zrozumienie tych regulacji jest kluczowe zarówno dla osób poszukujących pracy, jak i dla instytucji wspierających ich w powrocie na rynek pracy.


[1] Ustawa o zatrudnieniu z dnia 29 grudnia 1989 r. (Dz. U. Nr 75 poz. 446)

Podstawowe definicje: (naturalna) stopa bezrobocia, siła robocza

5/5 - (2 votes)

Wielkość bezrobocia mierzy się stopą bezrobocia, która wyraża procentowy udział liczby ludności pozostającej bez pracy do ogólnej liczby siły roboczej.

Siła robocza ogółem to liczba ludności w wieku produkcyjnym, najczęściej między 16 a 60 lub 65 rokiem życia, z wyłączeniem tych osób, które nigdy nie pracowały i nie wyrażają chęci podjęcia pracy. Mówiąc o sile roboczej mamy więc na myśli ludność zawodowo czynną.

Naturalna stopa bezrobocia oznacza taki jego poziom, przy którym rynek pracy jest zrównoważony. Odzwierciedla ona bezrobocie dobrowolne.

Różnica pomiędzy wielkością zasobów siły roboczej a wielkością zatrudnienia w gospodarce stanowi rozmiary bezrobocia [1].

Naturalna stopa bezrobocia to poziom bezrobocia, który występuje w gospodarce w stanie równowagi, gdy rynek pracy jest dobrze funkcjonujący, a inflacja utrzymuje się na stabilnym poziomie. Obejmuje bezrobocie strukturalne i frykcyjne, ale nie uwzględnia bezrobocia cyklicznego, które pojawia się w wyniku spowolnienia gospodarczego. Oznacza to, że nawet w dobrze prosperującej gospodarce pewna liczba osób pozostaje bez pracy z powodu zmian w strukturze zatrudnienia lub okresu przejściowego między miejscami pracy. Koncepcja ta jest kluczowa w makroekonomii, ponieważ wskazuje na poziom bezrobocia, który nie powoduje przyspieszania inflacji.

Siła robocza to ogół osób w wieku produkcyjnym, które są zdolne i chętne do podjęcia pracy. Obejmuje zarówno osoby zatrudnione, jak i bezrobotne aktywnie poszukujące zatrudnienia. Nie zalicza się do niej osób biernych zawodowo, czyli tych, które nie pracują i nie poszukują pracy, np. studentów, emerytów, osób niepełnosprawnych oraz tych, którzy z różnych powodów zrezygnowali z aktywności zawodowej. Siła robocza jest kluczowym wskaźnikiem używanym do oceny sytuacji na rynku pracy i obliczania stopy bezrobocia.


[1] E. Cyrson (red.), Kompendium wiedzy o gospodarce, PWN, Warszawa, Poznań 1997 r., s.82-83

Przyczyny bezrobocia

5/5 - (2 votes)

Zjawisko bezrobocia w Polsce, występujące przed 1990 r. przede wszystkim w formie ukrytej, wraz z wprowadzaniem mechanizmów gospodarki rynkowej zaczęło się gwałtownie ujawniać.  Wyróżnić można kilkanaście podstawowych przyczyn kreujących bezrobocie w Polsce:

1)  recesja gospodarcza – spadek produkcji zmuszający zakłady pracy do redukcji zatrudnienia;

2)  restrukturyzacja gospodarki – pociągnęła za sobą zmiany organizacyjne i własnościowe w zakładach pracy, likwidację przedsiębiorstw nierentownych –  produkujących towary przy wysokich wskaźnikach kosztów produkcji, niepełnowartościowe, materiało- i energochłonne, nie utrzymujące parametrów nowoczesnego produktu;

3)  redukcja zatrudnienia socjalnego (tzw. bezrobocia ukrytego) – przedsiębiorstwa poddawane rygorom gospodarki rynkowej i międzynarodowej konkurencji były zmuszone do bardziej racjonalnego zatrudnienia; rośnie zapotrzebowanie na pracowników wysoko wykwalifikowanych, tymczasem podstawę w strukturze zatrudnienia w polskich zakładach stanowią robotnicy;

4)  zaniedbanie rozwojowe – dekapitalizacja i tzw. zużycie moralne środków produkcji (przez tzw. zużycie moralne środków produkcji rozumie się sytuację, w której względna wartość tych  środków ulega obniżeniu – bez względu na stopień ich fizycznego zużycia – z uwagi na postęp techniczny i pojawienie się środków nowocześniejszych i wydajniejszych, których stosowanie jest bardziej opłacalne), słabość strategicznej polityki gospodarczej w makro- i mikroskali, złe przygotowanie przedsiębiorstw do efektywnego funkcjonowania i utrzymania miejsc pracy w przyszłości;

5)  niedorozwój gospodarczy całych regionów kraju – w szczególności województw wschodnich, przy jednoczesnym ukrytym bezrobociu agrarnym; bez pomocy państwa grozi to wysokim i trwałym bezrobociem strukturalnym – zwłaszcza w warunkach „bariery mieszkaniowej”, utrudniającej migrację przestrzenną do regionów, w których łatwiej o pracę;

6)  wadliwy sposób ograniczania funduszu płac przedsiębiorstw – (neopopiwek) utrwalający recesję i osłabiający motywację do pracy;

7)  fiskalizm, wysokie czynsze, bariera popytu, nadmierna zmienność warunków działania i inne ograniczenia będące przyczyną regresu w sektorze prywatnym;

8)  pasywność postaw i zachowań wielu podmiotów gospodarczych – najczęściej niewystarczające przygotowanie merytoryczne i psychologiczne do działania w warunkach gospodarki rynkowej, konkurencji i ryzyka;

9)  stan pośrednictwa pracy i zakres luki informacyjnej – zasadnicza zmiana charakteru rynku pracy sprawia, że indywidualne poszukiwanie pracy, w pełni efektywne w warunkach „rynku pracobiorcy”, obecnie w wielu przypadkach nie wystarcza; pomimo utworzenia i wzmocnienia w 1990 r. sieci biur pracy, na wielu lokalnych rynkach pracy są one zbyt słabe i mają za mało ofert pracy. Słabość pośrednictwa biur pracy nie jest wprawdzie przyczyną bezrobocia w sensie kreatywnym, ale w istotny sposób utrudnia jego zmniejszanie;

10) niedostosowanie poziomu i struktury edukacji do potrzeb rynku pracy;

11) niewystarczająca motywacja do legalnej pracy w warunkach niskich płac – rozpowszechnienie pracy „na czarno”, przy równoległym pobieraniu zasiłków dla bezrobotnych (handel uliczny, pokątne usługi itd.) [1].


[1] T. Oleksyn, Bezrobocie w Polsce – przyczyny, perspektywy i przeciwdziałanie, „Polityka Społeczna”, nr 3, MPiPS, Warszwa 1991 r.

Różne definicje bezrobocia

5/5 - (2 votes)

Bezrobocie można określić jako sytuację, w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży, innymi słowy na rynku pracy występuje wolna siła robocza nie znajdująca możliwości zatrudnienia [1].

J. Łopato uważa, że bezrobocie dotyczy  dużych grup społecznych i polega na kumulacji negatywnych cech położenia materialnego, społecznego  i politycznego osób pozostających bez pracy. Jest odbierane przez ludzi jako nieprawidłowe, zakłóca prawidłowy rozwój społeczeństwa, wywołuje niepokój, wzburzenie i jest źródłem napięć między ludźmi, a nawet ostrych konfliktów [2].

Według M. Kabaja zjawisko bezrobocia występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba wolnych stanowisk pracy. W takich warunkach pewna liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń, pozostaje bez pracy [3].


[1] M. Olędzki, Polityka zatrudnienia, PWE, Warszawa 1974 r., s.30

[2] Por. J. Łopato, Kwestie społeczne a polityka społeczna. Polityka społeczna w okresie przemian, red.
A. Piekara, J. Supińska, PWE, Warszawa 1987 r., s.83

[3] Def. M. Kabaj – Encyklopedia biznesu, Tom 1, wydanie pierwsze, wyd. Fundacja innowacyjna, Warszawa 1995 r., s. 71