praca mgr o Wyborach parlamentarnych w Estonii
Pierwsze wolne wybory parlamentarne w niepodległej Estonii miały miejsce na jesieni 1992 r. Okres gwałtownych przekształceń ekonomicznych i transformacji społeczno-politycznej miały jednak wpływ na to, że pierwszy parlament wybrany w wolnych i demokratycznych wyborach, od początku nosił znamię tymczasowości.
W tej sytuacji za początek okresu, którego dotyczy ta praca, można przyjąć uchwalenie nowej ordynacji wyborczej w 1994 r., za datę końcową ogłoszenie wyników wyborów w 1999 r. Charakter pracy powoduje, że konieczne było w wielu momentach wykraczanie poza ten przedział czasowy. Dotyczy to szczególnie fragmentów poświęconych przedstawieniu uczestników wyborów (część druga i czwarta). Właściwie praca nie ogranicza się jedynie do kluczowych lat 1995 i 1999. Wybory służyć mają, przynajmniej fragmentarycznemu i skrótowemu, przyjrzeniu się estońskiej scenie politycznej i funkcjonowaniu systemu partyjnego w postsowieckiej rzeczywistości.
Celem pracy jest, z jednej strony, mające charakter informacyjny, przybliżenie najistotniejszych wydarzeń w najnowszej historii Estonii oraz głównych ich uczestników (cz. II, IV), a z drugiej, analiza wyników wyborczych (cz. III, V). Znajomość programów, historii oraz dorobku głównych postaci poszczególnych ugrupowań jest niezbędna dla analizy decyzji wyborczych i wyciągnięcia z tego jakichś ogólnych wniosków. Aby było to możliwe, trzeba znać, przynajmniej w ogólnym zarysie, podstawy prawne wyborów oraz przepisy szczegółowo określające procedurę ich przeprowadzania. Pomocna w tym względzie jest, mająca nieco inny charakter niż pozostałe, część I.
Wnioski płynące z analizy wyborów służyć mają charakterystyce ewolucji, jaką od momentu odzyskania niepodległości przechodzi estońska scena polityczna. Daje to też odpowiedź na pytanie o zmiany postaw i poglądów politycznych estońskiego społeczeństwa w ostatnich latach. Drugim podstawowym zadaniem tej pracy jest próba odpowiedzi na pytanie o znaczenie polityczne mniejszości rosyjskiej. Dzięki obserwacji kolejnych wyborów śledzimy rozwój tzw kwestii rosyjskiej. Problem wpływu mniejszości na funkcjonowanie państwa jest zresztą znacznie bardziej złożony. Estonia może być dogodnym punktem wyjścia do rozważań na ten temat w skali całego regionu.
Aby było to możliwe, trzeba znać, przynajmniej w ogólnym zarysie, podstawy prawne wyborów oraz przepisy szczegółowo określające procedurę ich przeprowadzania. Pomocna w tym względzie jest, mająca nieco inny charakter niż pozostałe, część I.
Zagadnienia związane z Estonia nigdy nie znajdowały się w centrum zainteresowania polskich publicystów, czy historyków (z wyjątkiem może P. Łossowskiego). Jeśli chodzi o kraje bałtyckie, z pewnością bliższa jest nam problematyka litewska, czy nawet łotewska.
Współczesna Estonia właściwie w polskiej publicystyce nie istnieje. Jeśli już cos się pisze na jej temat, to raczej w kontekście ekonomicznym. Niewątpliwie dużą rolę odgrywa tutaj bariera językowa. Nie bez znaczenia jest także brak jakichś większych wspólnych polsko-estońskich doświadczeń historycznych. Stąd jedynie trzy polskojęzyczne pozycje w bibliografii, przy czym naprawdę dużą wartość poznawczą mają jedynie prace J. Darskiego i P. Eberhardta. Krótkie opracowanie S. Przybyły, sporządzone dla Ministerstwa Obrony Narodowej, ma bowiem wiele braków, poczynając od błędów w pisowni estońskich nazwisk po uchybienia merytoryczne, stawiające pod znakiem zapytania wiedzę autora na temat opisywanych zagadnień.
W dużo większej mierze można liczyć na opracowania anglojęzyczne, poświęcone najnowszej historii Estonii. Są one w większości autorstwa estońskich emigrantów, zamieszkałych na Zachodzie. Wśród nich warto szczególnie zwrócić uwagę na prace T.U. Rauna.
Jeżeli chodzi o literaturę estońską, wykorzystano dla celów pracy jeden tytuł – “Kes on kes”, czyli “kto jest kim” w estońskiej polityce. Ta encyklopedyczna pozycja dostarcza wyczerpujących informacji na temat przeszłości i działalności estońskich polityków.
Językowa bariera, niezbyt duża odległość w czasie i dość wąska tematyka pracy sprawiły, że główną podstawą dla napisania jej mogły być tylko prasa i zasoby internetowe. Prasa to przede wszystkim tytuły estońskie, przy czym dla wyborów w roku 1995 takim głównym źródłem informacji są artykuły z gazety Eesti Sõnumid, a dla wyborów w roku 1999 – największy dziennik estoński Postimees. Nieocenionym źródłem wiadomości dla całego okresu 1995-1999 okazał się rządowy biuletyn Eesti Ringvaade. Materiały te udało się spożytkować na potrzeby pracy dzięki podstawowej znajomości języka estońskiego, posiadanej przez autora.
O ile archiwalne zasoby gazet i biuletynów były wykorzystane przede wszystkim przy pisaniu części drugiej i czwartej, to dla przedstawienia dokładnych wyników wyborczych oraz ich analizy niezbędne okazały się informacje zamieszczone w Internecie. Na internetowych stronach estońskiego rządu, centralnej Państwowej Komisji Wyborczej (VVK) oraz agencji informacyjnych Baltic News Service i ETA można znaleźć dosłownie wszystko na temat wyborów. Poczynając od nazwisk i życiorysów wszystkich kandydatów, po liczbę głosów oddanych na każdego z nich w najmniejszym nawet punkcie wyborczym. Dzięki szczegółowym informacjom pochodzącym ze stron BNS i VVK udało się np. stworzyć mapy poparcia dla poszczególnych ugrupowań, obliczyć dokładnie frekwencję na dowolnym szczeblu, czy skonstruować tabele porównawcze. Korzystanie z zasobów internetowych estońskich instytucji było o tyle ułatwione, że większość z nich ma swoją wersje angielską.