Miesiąc: styczeń 2018

kontynuacja ostatniej pracy mgr

Rozgraniczenie między religijnością personalną i apersonal­ną, dokonane przez R. Jaworskiego, jest problemem interdyscypli­narnym. Pewne przesłanki ku temu znajdujemy już na gruncie filozoficznym i teologicznym.

Twórca filozofii dialogu Martin Buber zajmuje się persona­lis­tycznymi rozważaniami dotyczącymi religijności człowieka. Wg jego koncepcji natura człowieka jako osoby wolnej i odpowie­dzialnej realizuje się poprzez różnego rodzaju relacje[1], które ostatecznie dają się sprowad­zić do dwóch zasadniczych typów:

1. relacja monologowa „ja – ono”,
2. relacja dialogowa „ja – ty”.

Według koncepcji Bubera miarą głębokiej i autentycznej religij­ności jest jej personalizacja, tzn. dialogowe, spotkaniowe przeżywanie relacji „ja – Ty” w stosunku do Boga[2].

Według G. Marcela religijność charakteryzuje się wiernością wobec Boga, zaangażowa­niem oraz charakterem twórczym[3].

Koncepcja życie religijnego Karola Wojtyły opiera się na jego personalistycznej koncepcji osoby ludzkiej[4].

Religij­ność człowieka jest jego personalnym spotkaniem z Bogiem. Jest relacją podmiotowo – przedmiotową, poprzez którą następuje spotkanie dwóch osób; stanowi formę realizacji osobowej struktu­ry człowieka a realizuje się w komunii z Bogiem. Uczestnictwo w relacjach personalnych z Bogiem warunkuje rozwój człowieka[5].

Według koncepcji filozoficznych religijność personalna polega więc na pełnym, aktywnym i osobowym zaangażowaniu człowieka w życie religijne. To zaangażowanie następuje w sposób spontaniczny, jednak ze świadomością wewnętrznej wolności i odpowiedzialności. Bóg, który jest adresatem przeżycia religij­nego jest przez człowieka traktowany w sposób nie rzeczowy, lecz osobowy. Bezpośrednia, wzajemna, aktualna i dynamiczna relacja między człowiekiem a Bogiem ma charakter dialogu. Tak rozumiana religijność jest elementem twórczym w rozwoju człowieka. Sprzyja integracji systemu wartości, nadaje sens życiu oraz zaspakaja potrzeby poz­nawcze, rozwojowe i egzystencjal­ne[6].

Pewne istotne inspiracje zauważalne są również na gruncie teologii chrześcijańskiej.

Podmiotem chrześcijańskiego objawienia jest Bóg osobowy, działający jako Osoba i jako Osoba objawiający się człowiekowi (Por. Wj 3,14). Wg współczesnej teologii wiara jako odpowiedź człowieka na Boże objawienie jest egzys­tencjalnym ustosunko­waniem się do tego Objawienia. Wiara jest więc rozumnym, wolnym i odpowiedzialnym aktem całego człowieka[7].

Bóg, objawiając się człowiekowi nie traktuje go w sposób instrumentalny, lecz oczekuje jego osobowej decyzji. Odpowiedź człowieka na Boże wezwanie posiada również charakter personalny. Człowiek zwraca się do Boga jako do Osoby, do której ma zaufanie. Trzeba więc zauważyć, że personalnie rozumiany Bóg jest zarówno treścią objawienia, jak i treścią wiary. Objawienie i wiara docierają do poszczególnego człowieka za pośrednictwem Kościoła, który można nazwać „personalistyczną instytucją pośredniczącą między Bogiem i człowiekiem”[8].

Według nauki Kościoła komunikac­ja międ­zyludzka odgrywa zasadnicze znaczenie w przekazywaniu treści objawienia. Personalny charakter objawienia i wiary ujawnia się poza tym w samym charakterze ich aktów. W tradycji judeo-chrześcijańs­kiej modlitwa zawsze przyjmowała charakter personalnego dialogu między człowiekiem i Bogiem. Pogłębianie i rozwijanie relacji personalnej z Bogiem stanowi doniosły postulat moralny[9].

Przy ukazywaniu psychologicznego obrazu religijności personalnej wyodrębnia się te wskaźniki, które odróżniają ją od religijności apersonalnej.

Religijność personalna charakteryzuje się więc aktywnoś­cią, zaangażowaniem, spontanicznością, twórczością, otwartoś­cią, tolerancją, autonomicznością, poczuciem „wolności do”, poczuciem odpowiedzialności, świadomością celowości, al­locentryzmem i altruiz­mem oraz stabilnością. Przedmiotem takiej religijności jest Bóg traktowany jako Osoba, który jest wartością terminalną, centralną i zinternalizowaną.

W tak pojmowanej religijności zachodzi relacja dialogowa, wzajemna, bezpośrednia i zaktualizowana[10].

R. Jaworski pisze na temat religijności personalnej, iż „… jest to angażująca człowieka forma przeżywania jego kontaktu z Bogiem osobowym. Człowiek jako podmiot relacji religijnej w partnerskim dialogu z Bogiem angażuje całe swoje <<ja>> w bezpośrednie i aktualne spotkanie <<Ty>> Boga. W swoich aktach człowiek ten czuje się wolny i twórczy, świadomy swego celu i własnej chrześcijańskiej godności. Ma on świadomość, że tworzy swój stosunek do Boga i czuje się za to odpowiedzial­ny. Osoba Boga integruje cały świat wartości tego człowieka. Relacja między Bogiem i człowiekiem ma tu charakter wzjemnej dynamicznej obecności i miłości. Jest ona centralną, trwałą i ustabilizo­waną wartością dla tego człowieka i nie niszczy przy tym jego otwartości na nowe wiadomości i doś­wiadczenia[11].

[to już koniec prezentacji tej pracy mgr]

[1] Por. M. Buber. Das Problem des Menschen. Heildenberg 1971. s. 158-161. Cyt. za: R. Jaworski. Psychologiczne korelaty religijności, jw. s. 18.

[2] Por. Jaworski. Psychologiczne korelaty religijności, jw. s. 17-21.

[3] Tamże s. 22-24.

[4] Por. K. Wojtyła. Osoba i czyn. Kraków 1969; K. Wojtyła. Miłość i odpowiedzialność. Lublin 1960.

[5] Por. R. Jaworski. Psychologiczne korelaty religijności, jw. s. 24-26.

[6] Tamże s. 27.

[7] Por. R. Łukaszyk. Osobowy charakter wiary religijnej. Ewolucja interpretacji od Vaticanum I do Vaticanum II. W: W kierunku człowieka. Warszawa 1971 s. 187-202.

[8] R. Jaworski. Psychologiczne korelaty religijności, jw. s. 31.

[9] Tamże s. 32.

[10] Tamże s. 49-66.

[11] R. Jaworski. Psychologiczne korelaty religijności, jw. s. 67.