Logistyka. Prace mgr z logistyki

Pojęcie logistyka zostało wprowadzone w latach 50-tych. Nie znaczy to jednak, że procesy i zjawiska typowe dla logistyki nie występowały już wcześniej w gospodarce i poszczególnych jej ogniwach.

W polskiej literaturze ekonomicznej termin „logistyka” został upowszechniony dopiero na przełomie lat 80. i 90. Wiele elemen­tów logistyki było jednak poruszanych o wiele wcześniej. Szcze­gólnie szeroko omawiano w literaturze problemy sterowania zapa­sami. Zdefiniowanie pojęcia kosztów zapasów, badanie ich pozio­mu i struktury[1] nastąpiło jeszcze na początku lat 70. Niektóre elementy infrastruktury logistycznej zostały przedstawione w pub­likacjach dotyczących gospodarki magazynowej, transportu, opakowań.

W ówczesnych warunkach logistykę łączono z gospodarką materiałową jako całokształtem gospodarowania materiałami (przedmiotami pracy) w sferze produkcji
i obrotu[2]. Problemy przepływu materiałów w przedsiębiorstwie zostały poruszone jesz­cze wcześniej w książce Zarządzanie gospodarką materiałową[3].

W krajach o gospodarce rynkowej nastąpiła ewolucja zakresu i funkcji logistyki, a także jej wykorzystania w procesach za­rządzania. Można stwierdzić, że dopiero dzisiaj stanowi ona rozwiniętą dyscyplinę wiedzy ekonomicznej, mającą swe praktycz­ne zastosowanie w większości przedsiębiorstw.

Rozwoju logistyki można podzielić na kilka etapów ważnych dla rozumienia istoty i teorii logistyki, a także wykorzys­tania jej instrumentów w procesach praktycznego działania.

Pierwszy etap przypada na lata 50-te. Charakteryzuje się on nie zintegrowanymi działaniami logistycznymi, nie opartymi na jed­nolitej koncepcji. W praktyce oznaczało to wyraźne wyodręb­nienie samodzielnych, fragmentarycznych działań w sferach:

• zakupu    (prognozowanie popytu, planowanie potrzeb, wybór źródeł dostawy, organizacja zakupu, zapasy),
• magazynowania    (manipulacje transportowe, składowanie, gos­podarka opakowaniami),
• dystrybucji   (obsługa zamówień odbiorców, zapasy wyrobów gotowych, transport, obsługa klienta).

Działania te nie zostały jednak przyporządkowane wyraźne­mu celowi, np. podniesieniu sprawności zarządzania całym przed­siębiorstwem, redukcji kosztów. W strukturach organizacyjnych przedsiębiorstw również działania te nie były zintegrowane.

Drugi etap przypada na lata 60-te i początek lat 70-tych. Można tu wyodrębnić dwa podstawowe kierunki działań logistycznych. Pierwszy, do którego przywiązywano w tym okresie dużą wagę, to fizyczna dystrybucja towarów, a wiec dotarcie z produktem do konsumenta. Opierano się niewątpliwie na marketingowych kon­cepcjach zarządzania przedsiębiorstwem, zorientowanych na od­biorcę. Fizyczna zaś dystrybucja wspierała działania marketin­gowe. Jej funkcją było przede wszystkim dostarczenie wyrobów do klienta we właściwym czasie i miejscu, we właściwej ilości i po odpowiedniej, konkurencyjnej cenie.

Drugi kierunek działań logistycznych obejmował sfery zaku­pu, manipulacji i magazynowania „na wejściu” do przedsiębior­stwa. Ten kierunek jest określany jako „zarządzanie materiałami” (material managemeni). Zarówno treść tego pojęcia, jak i zakres praktycznych działań stopniowo ulegały rozszerzeniu. Obecnie przez „zarządzanie materiałami” rozumie się:

• programowanie i planowanie  potrzeb materiałowych,
• wybór źródeł zakupu,
• sterowanie zapasami,
• manipulację i magazynowanie,
• transport zewnętrzny i wewnętrzny oraz transport związany z zaopatrzeniem stanowisk roboczych.

Ten kierunek działań logistycznych był niewątpliwie zbieżny z działaniami prowadzonymi w naszym kraju w ramach gospodarki materiałowej.

Gospodarkę materiałową zwykło się u nas traktować jako całokształt procesów gospodarowania materiałami w sferach produkcji i obrotu. W ujęciu mikroekonomicznym obejmowała ona sferę zaopatrzenia, gospodarowanie zapasami, w tym także zapa­sami wyrobów gotowych, oraz gospodarowanie i efektywne wy­korzystanie materiałów
w produkcji[4].

Zarządzanie materiałami jako pojęcie powszechnie stosowa­ne, zwłaszcza w literaturze anglojęzycznej, nie obejmowało problemów racjonalnego gospodarowania materiałami w sferze produk­cji, czym różniło się od pojęcia „gospodarka materiałowa” upo­wszechnionego w Polsce.

Działania w sferze fizycznej dystrybucji towarów oraz w sfe­rze zarządzania, materiałami były jednak w znacznym stopniu rozdzielnie rozpatrywane przez praktykę, nie zostały też wyraźnie podporządkowane jednemu zintegrowanemu celowi przedsiębior­stwa. Oczywiście, rozumiano, że każdy z tych obszarów działania przedsiębiorstwa powinien mieć swój wkład w podniesienie spraw­ności funkcjonowania przedsiębiorstwa, umocnienie jego pozycji na rynku, redukcję kosztów w celu zwiększenia zysku i sprostania ostrym warunkom konkurencji.

Podział ten znalazł również odbicie w strukturach organiza­cyjnych przedsiębiorstwa. Dystrybucja fizyczna była przede wszyst­kim domeną działania służb marketingowych, natomiast zarzą­dzanie materiałami — przedmiotem działania służb zakupu (za­opatrzenia), a także produkcji. Należy również dodać, że procesy logistyczne „na wejściu” w wielu przypadkach były zintegrowane i podporządkowane potrzebom operatywnego sterowania procesa­mi produkcji. Wyrazem tego była m.in. lokalizacja funkcji zakupu (zaopatrzenia) w służbach kierowania produkcją. Oczywiście, wy­stępowała i występuje różnorodność rozwiązań organizacyjnych w tej sferze.

Dalszy rozwój procesów logistycznych przypada na schyłek lat 70. i na lata 80. (etap trzeci). Możemy, jak się wydaje, mówić o integracyjnym rozumieniu procesów logistycznych. Logistyka została zdefiniowana jako zarządzanie strumieniami przypływu mate­riałów i informacji w skali całego przedsiębiorstwa. Wszystkie procesy, czynności, zjawiska i funkcje logistyczne zorientowano w sposób integralny na osiągnięcie strategicznych celów przedsię­biorstwa, tj. maksymalizację zysku w długim horyzoncie czaso­wym, umocnienie pozycji na rynku globalnym, zwiększenie stop­nia przystosowania do zmieniających się warunków otoczenia (rynków).