Wymienione wcześniej uregulowania związane są z koniecznością rozdzielenia działalności wykonywania przewozów kolejowych od zarządzania infrastrukturą (patrz: Dyrektywa nr 91/440/EWG) i tym samym ze zmianami strukturalnymi w obrębie przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 58 Ustawy o transporcie kolejowym rozdział podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w zakresie zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych ma nastąpić do dnia 31 grudnia 1998r.
Planowany sposób restrukturyzacji ma na celu poprawienie efektywności działania w przedsiębiorstwie PKP poprzez wprowadzenie sektorowej struktury zarządzania, opartej na podziale przedmiotowym
w miejsce struktury regionalno – funkcjonalnej. Przewiduje się utworzenie czterech sektorów: pasażerskiego, towarowego, trakcji i infrastruktury. Podział ten ilustruje poniższy schemat.
Schemat 1
Wydzielone sektory będą realizowały podstawową działalność PKP.
W pionach będzie prowadzona działalność pomocnicza w stosunku do działalności podstawowej.
Wyodrębniony sektor infrastruktury będzie miał za zadanie:
– udostępnianie linii kolejowych poprzez sprzedaż tras przewoźnikom,
– zapewnienie warunków do prowadzenia ruchu kolejowego, utrzymania
i prowadzenia działań inwestycyjnych w zakresie infrastruktury,
– pełnienie funkcji administracyjnej.
W związku z powyższym konieczne jest przekształcenie obecnych dyrekcji okręgowych kolei państwowych w dyrekcje regionów (okręgów) sektora infrastruktury, następnie powołanie dyrekcji sektora i podporządkowanie jednostek wykonawczych, realizujących obecnie zadania infrastruktury, poszczególnym dyrekcjom okręgowym. Biorąc pod uwagę te uwarunkowania zaproponowano dwa modele przekształcenia struktur PKP. W pierwszym z nich zakłada się komercjalizację PKP jako jednego podmiotu, gdzie poszczególne jednostki organizacyjne pozostaną utrzymane w strukturze przedsiębiorstwa. Zarządzanie infrastrukturą zostanie wyodrębnione organizacyjnie i do końca 1998 r. będzie powołany sektor infrastruktury o trzyszczeblowej strukturze.
W drugim proponowanym modelu przekształceń PKP zakłada się powołanie na bazie odpowiednio podzielonego i uwłaszczonego majątku PKP, dwóch podmiotów: Przedsiębiorstwa Państwowego PKP, zajmującego się działalnością przewozową i Przedsiębiorstwa Państwowego Infrastruktura z trzyszczeblową strukturą.
Poniższy schemat ilustruje zakładaną do końca 1998 r. szczegółową strukturę sektora infrastruktury kolejowej.
Schemat 2
Niezależnie od wyodrębnienia sektora infrastruktury kształtowane będą piony: energetyki kolejowej, telekomunikacji i napraw infrastruktury (patrz schemat nr 1), które zostaną utworzone z odpowiednich Zakładów przedstawionych w schemacie nr 2. Wiąże się to z pewnymi trudnościami jak na przykład ustalenie granicy podziału telekomunikacji i automatyki czy wydzieleniem nieruchomości, które mają przejść do odrębnego pionu.
Od czasu opublikowania Dyrektywy nr 91/440/EWG przedsiębiorstwa kolejowe starają się przekształcić tradycyjne struktury o zintegrowaniu pionowym w stopniowe rozdzielenie infrastruktury od eksploatacji pociągów.
W procesie tym można wyróżnić cztery różne struktury organizacyjne, są to:
- Integracja pionowa – nie ma faktycznego rozdziału obowiązków na utrzymanie i eksploatację infrastruktury sieci kolejowej od funkcji przewozowych;
- Wewnętrzny departament – w przedsiębiorstwie kolejowym organizuje się oddzielny departament zajmujący się infrastrukturą, który ma obowiązek określenia swych kosztów bez obowiązku wypracowania strumienia wpływów;
- Wewnętrzna jednostka organizacyjna – stworzenie jednostki gospodarczej
w ramach przedsiębiorstwa kolejowego, która kontroluje koszty związane
z infrastrukturą, jak i odbiera wpływy wynikające z udostępniania tras; - Pełny rozdział prawny lub organizacyjny – stworzenie przedsiębiorstwa
o oddzielnej strukturze, które zarządza infrastrukturą i sprzedaje swe usługi przedsiębiorstwom eksploatującym pociągi.
Poniżej przedstawiono etapy organizacji, na których znajdują się wybrane kraje europejskie.
Tablica 1. Organizacja działalności
*) rozpatrywane są dwa modele administrowania
Źródło: Studium La Péage. Raport końcowy. Opracował Coopers & Lybrand. Grudzień 1996.
Na podstawie tablicy 1 można stwierdzić, że większość państw jest na etapie tworzenia departamentu wewnętrznego lub wewnętrznych jednostek organizacyjnych do spraw infrastruktury, których obowiązkiem byłoby jej utrzymywanie i eksploatacja.