Zgodnie z wymaganiami UE funkcjonujący w Polsce w systemie FK – podsystem KOSZTY pozwala wyróżnić te pozycje, które stanowią podstawę do oszacowania wielkości i struktury kosztów infrastruktury.
Zakres niezbędnych informacji kosztowych w zakresie użytkowania infrastruktury kolejowej ujmuje się, według ustaleń UIC[1], w czterech grupach:
- koszty kierowania, obsługi i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu na liniach kolejowych (koszty eksploatacji linii kolejowej)
- koszty bieżącego utrzymania infrastruktury na udostępnionej przewoźnikom linii kolejowej
- koszty inwestycji realizowanych na udostępnianej linii kolejowej
- udział kosztów ogólnoadministracyjnych przedsiębiorstwa PKP tj. Zarządu.
Ad. 1 Koszty kierowania, obsługi i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu
1.1. Koszty administracji centralnej i regionalnej kierowania ruchem kolejowym
1.1.1. Planowanie tras w rozkładzie jazdy pociągów
– koszty pracowników zajmujących się wyznaczaniem linii, godzinowym rozkładem pociągów na linii i opracowywaniem graficznych rozkładów jazdy pociągów (Biura rozkładów jazdy)
1.1.2. Śledzenie ruchu pociągów
– koszty pracowników zajmujących się prowadzeniem scentralizowanej kontroli ruchu pociągów i regulacji ruchu na liniach (Dyspozytura)
1.2. Koszty obsługi ruchu (inżynieria ruchu) i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu na szczeblu jednostek wykonawczych
1.2.1. Obsługa rozjazdów i sygnałów na torach należących do infrastruktury
– koszty wynagrodzeń wraz z narzutami zwrotniczych
1.2.2. Obsługa stacyjnych urządzeń sterowania ruchem kolejowym
– koszty wyprawiania i przyjmowania pociągów (wynagrodzenia wraz z narzutami dyżurnych ruchu i nastawniczych)
1.2.3. Obsługa urządzeń łączności na posterunkach ruchu
1.3. Inne koszty
1.3.1. Służba ochrony kolei
1.3.2. Koszty wypadków kolejowych obciążających sektor infrastruktury.
Ad. 2 Koszty bieżącego utrzymania infrastruktury
Koszty bieżącego utrzymania to koszty wynagrodzeń wraz z narzutami, koszty zużycia materiałów, energii elektrycznej dla celów oświetleniowych
i klimatyzacyjnych oraz urządzeń elektrycznych, energii cieplnej dla celów ogrzewczych, usług obcych, amortyzacji, opłat i podatków dotyczących utrzymania infrastruktury tj. konserwacji, napraw bieżących i przeglądów oraz napraw głównych i awaryjnych nie stanowiących inwestycji ulepszających. Naprawy główne względnie awaryjne urządzeń stałych ujęte w kosztach (System FK) to koszty, które przywracają tylko wartość użytkową danego obiektu czy też urządzenia, ale nie są inwestycją ulepszającą. O kwalifikacji napraw (remont czy inwestycja) decydują głównie kryteria techniczne a nie finansowe.
Zatem do kosztów utrzymania infrastruktury zalicza się wszystkie wydatki związane z funkcjonowaniem infrastruktury (ogrzewaniem, oświetleniem, łącznością telefoniczna itp.) i utrzymaniem urządzeń stałych zestawionych poniżej. Należą do nich te urządzenia, które zaliczone zostały do infrastruktury kolejowej w świetle Rozporządzeń EWG nr 1108/70 i 2598/70.
- Podtorze
– nasypy, przekopy, rowy, dreny, fosy, akwedukty (rurociągi wodne), skarpy
– pobocza i ławy torowiska
– mury osłonowe, zasadzenia ochronne stoków (żywopłoty i palisady), ogrodzenia murowane
– pasy ochronne przed pożarem
– płoty przeciwśniegowe
- Budowle inżynieryjne (usytuowane na linii lub stacji)
– mosty, przepusty, wiadukty, mostki i przejścia nad torami
– tunele, zakryte przekopy, przejścia podziemne i przejścia pod torami
– inne budowle jak mury oporowe, budowle i zasłony przeciw lawinom i urwiskom kamieni
- Przejazdy kolejowe w poziomie szyn, w tym urządzenia przeznaczone dla zapewnienia bezpieczeństwa przejazdów drogowych oraz sygnały
i znaki drogowe - Nawierzchnia
– szyny, odbojnice, rozjazdy i zwrotnice
– podkłady, złącza, akcesoria związane z nawierzchnią
– podsypka, w tym piasek i żwir
– urządzenia elektrycznego ogrzewania rozjazdów
oraz
– spawalnictwo nawierzchni kolejowej
– badania geometryczne toru
– badania defektoskopowe szyn
– roboty geodezyjne
– prace projektowe remontów linii
- Obiekty stacyjne wraz z oświetleniem
– perony bez urządzeń informacyjnych, w tym wiaty i osłony
– rampy
– place załadunkowe i wyładunkowe
– drogi dojścia do innych środków transportu
– systemy alarmowe i bezpieczeństwa
- Inne urządzenia techniczne stacji
– obrotnice, suwnice
– urządzenia przestawcze
- Urządzenia stacji rozrządowych wraz z obsługą
– hamulce torowe
– urządzenia nastawiania zwrotnic i sygnałów
– urządzenia automatycznego sterowania hamulcami i zwrotnicami
2.8 Urządzenia sygnalizacyjne bezpieczeństwa ruchu i telekomunikacji
– urządzenia sterowania ruchem kolejowym (liniowe i stacyjne)
– urządzenia zasilające system sterowania ruchu
– urządzenia łączności liniowej
– urządzenia łączności na posterunkach ruchu
– urządzenia zasilające łączności
2.9 Sieć energetyczna i urządzenia elektroenergetyczne zasilające – rozdzielnie. Są to urządzenia do wytwarzania, przetwarzania
i rozdziału energii elektrycznej dla potrzeb sygnalizacji, telekomunikacji i eksploatacji budynków
2.10 Urządzenia oświetleniowe – instalacje oświetlenia zewnętrznego służące zabezpieczeniu pracy pojazdów i bezpieczeństwa ich jazdy
2.11 Sieć trakcyjna i urządzenia przetwarzania i przesyłania energii elektrycznej trakcyjnej
– podstacje
– linie przesyłowe między podstacjami i siecią trakcyjna
– urządzenia zdalnego sterowania zasilaniem
- Maszyny i urządzenia torowe
– podbijarki do podkładów i rozjazdów
– oczyszczarki tłucznia, zakrętarki, profilarki tłucznia, stabilizatory dynamiczne, zgrzewarki do szyn
– żurawie szynowe, dźwigi szynowe, pługi odśnieżne
– defektoskopy, wagony pomiarowe
- Urządzenia i przyrządy pomiarowe do obsługi urządzeń sterowania ruchem kolejowym i łączności
- Pojazdy eksploatowane w procesie utrzymania infrastruktury
– pojazdy szynowe (drezyny)
– pociągi sieciowe
– wagony techniczno – gospodarcze
– pojazdy transportu drogowego
- Budynki lub pomieszczenia przeznaczone dla instalacji urządzeń
i personelu obsługi ruchu oraz infrastruktury, w tym dotyczące pobierania opłat za przewóz
– nastawnie
– budynki automatyki i łączności
– budynki energetyki
– inne budynki przy linii
- Usługi przewozowe dla potrzeb utrzymania infrastruktury
- Koszty ogólne – pracownicy jednostek wykonawczych, regionalnych
i centralnych zajmujących się utrzymaniem infrastruktury (nadzór, zarządzanie, administracja, pion badawczy itp.)
Ad. 3 Koszty inwestycji
Obejmują wydatki inwestycyjne (rzeczowe i osobowe oraz usługi obce) związane z powstaniem nowych elementów infrastruktury lub ich ulepszenia
(tj. przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji i modernizacji).
Oprócz wydatków inwestycyjnych, ulepszających powstaną koszty związane z przedłużeniem okresu użytkowania elementów infrastruktury lub kosztu amortyzacji od nowej wartości. Koszty inwestycji obejmują również koszty prac badawczych związanych z procesem inwestowania.
Ad. 4 Udział kosztów ogólnoadministracyjnych Zarządu PKP
Sektor infrastruktury jako jednostka organizacyjna zintegrowanego przedsiębiorstwa PKP powinna być dodatkowo obciążona częścią kosztów ogólnoadministracyjnych Zarządu PKP w stosunku do udziału obciążeń administracji sprawowania utrzymania i inwestowania w infrastrukturze.
Koszty określone w pkt 1 i 2 są ewidencjonowane w jednostkach worg służby drogowej, automatyki i telekomunikacji, energetyki oraz w służbie przewozów (w zakresie inżynierii ruchu).
Koszty utrzymania dróg kolejowych oraz obiektów przy drogach kolejowych są ewidencjonowane w Oddziałach podległych Zarządom Drogowym DOKP, takich jak:
Oddziały Drogowe DO
Oddziały Zmechanizowanych Robót Drogowych DOM
Oddziały Mostowe DMO
Oddziały Geodezyjne DOG
oraz w jednostkach podległych DG PKP, takich jak:
Zakład Maszyn Towarowych DOT
Ośrodek Diagnostyki i Spawalnictwa Nawierzchni Kolejowej DBT
Koszty automatyki i telekomunikacji są rejestrowane w Oddziałach tej służby (AO), a koszty energetyki w Oddziałach Zasilania Elektroenergetycznego (EO). Natomiast koszty powstające w służbie przewozów, a zaliczane do kosztów infrastruktury rejestrowane są w ROS – ach, tj. Rejonach Obsługi Stacji.
W nowej strukturze organizacyjnej (II etap przekształceń do końca 1998r.) koszty infrastruktury będą ewidencjonowane w Zakładach Infrastruktury – ZI, które obejmą dotychczasowe Zakłady Drogowe, Oddziały Automatyki, ROS – y (w części inżynierii ruchu) i część energetyki związanej
z diagnostyką oraz w Zakładach Naprawy Infrastruktury (naprawy nie związane
z bieżącym utrzymaniem) i Zakładach Mostowych. Zakłady Elektroenergetyki oraz Telekomunikacji Kolejowej zostaną prawdopodobnie przekształcone
w odrębne piony. Oddziały Budynków przeszły do pionu nieruchomości
i tam są ewidencjonowane ich koszty.
Koszty są ewidencjonowane w jednostkach worg na odpowiednio im przypisanych stanowiskach, zgodnie z danymi i informacjami zawartymi
w odnośnych dokumentach, takich jak: dzienniki robót, dokumenty obrotu materiałowego, ewidencja środków trwałych, ewidencja zużytej energii oraz płac z narzutami.
Koszty są pochodną wykonywanej pracy, związanej z utrzymaniem elementów składowych infrastruktury i ich użytkowaniem i w związku z tym szczegółowa ewidencja wykonanej pracy oznacza analogiczną ewidencję kosztów danego rodzaju.
[1] UIC – Podkomisja 3F/Grupa robocza ds. Infrastruktury – Raport z realizacji etapu prac dotyczącego przegrupowania stanowisk kosztów kolejowych w odniesieniu do infrastruktury – 1993 r.