Szeroko rozumiany rynek usług transportowych jest polem zmagań wielu przedsiębiorstw w tej branży. Dla lepszego przedstawienia sytuacji na rynku usług transportowych zastosujemy model konkurencji M. E. Portera – model pięciu sił konkurencyjnych: groźba nowych wejść, konkurenci, substytuty, siła przetargowa dostawców, siła przetargowa nabywców[1].
Poszczególne siły konkurencyjne zostaną scharakteryzowane w tabelach[2].
Tabela 1 Rywalizacja w branży i groźba ze strony substytutów
| A) tempo wzrostu rynku | Niskie, malejące, prawie cały sektor w fazie dojrzałej |
| b) udział kosztów stałych | Z reguły średni lub wysoki, bardzo zróżnicowany |
| c) bariery wejścia | Zróżnicowane, głównie kapitałowe i administracyjne, w zakresie technologii i informacji – średnie lub wysokie. |
| d) bariery wyjścia | Średnie lub wysokie |
| e) liczba i różnorodność rywali | Różna liczba rywali, małe zróżnicowanie |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 5.1. w Strategie logistyczne przedsiębiorstw, op. cit., str.96
Rysunek 2 Niebezpieczeństwo nowych wejść
| a) Korzyści skali | Związane z wykorzystaniem środków trwałych, konsolidacją i tworzeniem sieci oraz systemów |
| b) wymagania kapitałowe | Z reguły duże, ale zróżnicowane w ramach sektora |
| c) krzywa doświadczenia | Średnie znaczenie |
| d) regulacja ze strony państwa i przewoźników | Bardzo duży zakres i skala |
| e) dostęp do informacji o sektorze | Z reguły przeciętny |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 5.1. w Strategie logistyczne przedsiębiorstw, op. cit., str.96
Rysunek 3 Siła przetargowa nabywców
| a) poziom koncentracji nabywców | Zróżnicowany, czasami bardzo silny |
| b) koszty przestawienia nabywców | Z reguły niskie |
| c) skłonność nabywców do integracji wstecz | Duża w transporcie samochodowym |
| d) poziom poinformowania nabywców | Z reguły duży |
| e) udział kosztów dostawcy usług w kosztach nabywców i znaczenie sprzedawanych usług dla zysków nabywcy | Zróżnicowane, generalnie średnie, udział kosztów i znaczenie dla zysków często rozłożone przeciwstawnie |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 5.1. w Strategie logistyczne przedsiębiorstw, op. cit., str.96
Rysunek 4 Siła przetargowa dostawców
| a) zróżnicowanie produktów | Małe lub średnie |
| b) koszty przestawienia | małe |
| c) poziom koncentracji | średni |
| d)skłonność do integracji w przód | Nie występuje |
| e) substytuty | brak |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 5.1. w Strategie logistyczne przedsiębiorstw, op. cit, str.96
Na podstawie informacji przedstawionych w tabelach 1-4 można wnioskować, że rynek usług transportowych jest bardzo trudnym rynkiem do konkurowania. Duża liczba konkurentów świadczących usługi tego samego rodzaju, wysokie koszty stałe prowadzenia działalności, wysokie bariery wyjścia i wejścia, związane z regulacjami prawnymi, bardzo duża siła przetargowa nabywców powoduje to, że w tym sektorze walka konkurencyjna staję się coraz bardziej ostrzejsza.
Firmy transportowe konkurują przede wszystkim ceną oraz zakresem i jakością oferowanych usług. Strategie konkurencyjne zostaną szerzej omówione w dalszej części opracowania.
Na rynku usług spedycyjnych utrzymywała się rozdzielczość w zakresie świadczenia usług transportowych, które można nazwać standardowymi i usług kurierskich, dla których pokonywanie przestrzeni było w szczególny sposób związane z walką z czasem[3]. Usługi kurierskie były oferowane przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne (np. poczta), a teraz są częścią oferty większości dużych firm spedycyjnych (TNT, UPS, Stolica i tp.).
Znaczne miejsce na rynku usług spedycyjnych zajmuje transport intermodalny. W terminologii ECMT jak również UN/ECE pojęcie transport intermodalny oznacza system przewozu ładunków co najmniej dwoma rodzajami transportu w jednej i tej samej jednostce ładunkowej, bez konieczności przeładunku samego ładunku przy zmianie rodzaju transportu[4]. W bardziej szerokim rozumieniu pojęcie intermodalnośći stosuje się do opisania systemu transportowego wykorzystującego dwa lub więcej rodzajów transportu w celu przewiezienia jednostki ładunkowej lub pojazdu samochodowego w ramach kompleksowego łańcucha transportowego „od drzwi do drzwi”[5].
Kryteria jakości wykonywania przewozów intermodalnych są podobne do kryteriów wykorzystywanych w ogóle dla rynku usług transportowych. Są to:
- Czas dostawy – czyli całkowity czas od chwili, gdy jednostka ładunkowa jest gotowa do transportu, do momentu dostarczenia jej do odbiorcy;
- Niezawodność – rozumiana jako prawdopodobieństwo przybycia do terminalu docelowego bez opóźnień;
- Elastyczność – łatwość z jaką system adaptuje się do nieprzewidzialnych zmian wymagań logistycznych;
- Monitoring – możliwość pozyskiwania informacji o statusie ładunku;
- Dostęp do terminali przeładunkowych – łatwość, z jaką system intermodalny może zostać użyty;
- Ochrona i bezpieczeństwo ładunków – prawdopodobieństwo ryzyka utraty ładunku lub jednostki ładunkowej;
- Kwalifikacje – zdolność operatorów transportu intermodalnego do radzenia sobie z kompleksem wymagań logistycznych[6].
Transport intermodalny ma głównie zastosowanie w przewozach międzynarodowych. Jednym z możliwych rozwiązań pozwalających na zwiększenie udziału transportu intermodalnego w rynku usług logistycznych jest integracja całego łańcucha transportowego oraz zainteresowania firm transportowych i spedycyjnych wyższą jakością usług ocenianych według przedstawionych kryteriów.
Rynek usług transportowych jest najbardziej rozbudowaną i ukształtowaną częścią rynku usług logistycznych. Rynek usług logistycznych jest rynkiem rozwijającym się, na którym przedsiębiorstwa oferują kompleksowe usługi logistyczne, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów.
Sektor ten ma w sobie zarówno cechy sektora transportowego jak i handlu. Scharakteryzować można go w sposób następujący[7] :
- sektor jest w fazie ekspansji;
- powstaje w znacznej części przez dezintegrację pionową nabywców;
- produkty sektora są zróżnicowane, wymagają dość dużych nakładów kapitałowych lub stworzenia skutecznych powiązań z podwykonawcami usług – składowych usługi logistycznej;
- koszty logistyczne mają duży i rosnący udział w kosztach nabywców;
- logistyka ma duże i rosnące znaczenie dla zysków nabywców i dla ich udziałów w rynku;
- w sektorze ogromną rolę odgrywają zjawiska związane z krzywą doświadczenia;
- sprawą kluczową staję się lojalność klientów i marka firmy[8].
Rozwój usług spedycyjnych i logistycznych wynika z przemian zachodzących w handlu międzynarodowym, są to zmiany strukturalne dokonujące się nie tylko w transporcie, ale i w przemyśle. Zapotrzebowanie na usługi spedycyjne będzie rosło zgodnie z tendencjami wyłaniającymi się w zakresie procesu globalizacji, co spowoduje wzmożoną konkurencję na tym rynku.
—
[1] M.E. Porter. Strategie konkurencji, PWE, Warzsawa 1992
[2] Ze względu na specyfikę analizowanego rynku w tabeli 1 połączono dwie siły konkurencyjne: rywalizację między istniejącymi firmami i zagrożenie ze strony substytutów.
[3] Kurowski J., Zachowania i strategie firm na rynku usług spedycyjnych w Polsce, STL, nr. 7-8/2002, str. 57
[4] Stokłosa J., Kryteria jakości usług transportu intermodalnego, STL, nr. 7-8/2002, str. 66
[5] Ibidem, str.66
[6] Ibidem, str. 67
[7] Charakterystyka jest dokonywana na podstawie cech rynku i sektora usług logistycznych wynikających z modelu konkurencji M. E. Portera.
[8] Ciesielski M. Strategie logistyczne przedsiębiorstw, op. cit., str.98