Korzeni logistyki należy szukać w greckich słowach „logos” lub „logicos” czyli liczenie, sztuka liczenia, prawidłowo myślący.[1]
W 1837 roku po opublikowaniu przez barona de Jomini w Paryżu dzieła „Zarys sztuki wojennej” treści w nim zawarte zaczęto wiązać z terminem logistyka. W pracy tej mówi się o lokalizacji i zaopatrywaniu magazynów, planowaniu i realizacji marszów, przygotowywaniu środków transportu, urządzaniu dróg komunikacyjnych i zaopatrywaniu oddziałów. Wyżej wymienionymi zagadnieniami zajmuje się współczesna logistyka. Modele logistyczne i formy analizy systemowej zostały efektywnie wykorzystane przez siły zbrojne, zainteresowane w skoordynowanych czasowo i przestrzennie w dostawach materiałów niezbędnych dla wsparcia działań militarnych. Techniki logistyczne poznane w czasie wojny zostały w powojennej praktyce gospodarczej zignorowane przy nastawieniu przemysłu na zaspokojenie popytu na towary.
Kolebką logistyki cywilnej są Stany Zjednoczone, kiedy to w 1950 roku w czasie recesji gospodarczej poczyniono pierwsze nieśmiałe próby analiz stanowiących początek systemów logistycznych. Kolejna recesja zapoczątkowana w 1958 roku i będące jej efektem kurczenie się zysków, stworzyły obiektywne warunki których ludzie biznesu zaczęli poszukiwać bardziej efektywnych systemów kontroli kosztów. Wiele przedsiębiorstw zdało sobie wówczas sprawę, że sfera przepływów rzeczowych przedsiębiorstwa jest właśnie tą dziedziną, której kosztów jak dotąd nie zbadano ani nie skoordynowano. Zaczęły się wówczas uwidaczniać również inne trendy determinujące potrzebę dokładniejszej analizy tej sfery.[2]
W punkcie wyjścia logistyka utożsamiana była z fizyczną dystrybucją towarów i zajmowała się optymalizacją procesów transportu i magazynowania. W późniejszym czasie rozszerzyła zakres swych zainteresowań obejmując zapasy, lokalizację produkcji i magazynowanie, przepływ informacji a także analizę logistyczną kosztów. Jednocześnie zaczęto interesować się rynkowymi aspektami procesów logistycznych.[3]
W latach dziewięćdziesiątych dał się zauważyć znaczny wzrost zainteresowania logistyką wśród ekonomistów oraz upowszechnianie tego terminu w literaturze i praktyce gospodarczej. Doprowadziło to do powstania różnych interpretacji i wielu definicji z tego zakresu odnoszących logistykę do dziedziny wiedzy ekonomicznej a także praktyki gospodarczej. W 1991 roku na I Kongresie Międzynarodowym w Poznaniu D.Back podał definicję logistyki jako procesu zarządzania całym łańcuchem dostaw.
Jest to pojęcie bardzo uproszczone , dlatego rzadko przytaczane. Bardziej znana jest definicja opracowana przez Council of Logistics Management, która określa logistykę jako proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego oraz efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta.[4]
Z kolei M.Sołtysik definiuje logistykę następująco: „logistyka jest dziedziną wiedzy o procesach logistycznych w gospodarce oraz sztuce skutecznego zarządzania tymi procesami”.[5]
Dokładniejsze przyjrzenie się pojęciu logistyki daje nam zauważyć, iż definicje sformułowane przez znanych autorów różnią się pod względem zakresu obejmowanych procesów fizycznego obiegu towarów (zasięgiem i strukturą przedziałowo – instytucjonalną), sposobem ich traktowania oraz interpretacją szczegółowych celów, wykazując na ogół zgodność co do istoty problemów stanowiących ich zasadniczą treść.
Znane definicje i koncepcje logistyki można rozważyć w następujących aspektach:
- koncepcyjno – funkcjonalnym, traktującym logistykę jako koncepcję zarządzania przepływami dóbr i informacji w znaczeniu zbioru metod oraz funkcji planowania, sterowania, organizowania, a także kontroli opartych na zintegrowanym i systemowym ujmowaniu tych przepływów,
- przedmiotowo – strukturalnym oznaczającym, że logistyka to zintegrowany proces przepływów towarowych i informacyjnych oraz określony kompleks przedsięwzięć i rozważań strukturalnych związany z integracją i realizacją tych przepływów,
- efektywnościowym rozumianym jako pewną orientację i determinantę wzrostu efektywności, ukierunkowaną na oferowanie klientom pożądanego serwisu (poziomu jakości obsługi logistycznej), przy równoczesnej racjonalizacji struktury kosztów logistycznych i wzroście ogólnej efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie.
Uogólniając poglądy wyrażone w literaturze można wyróżnić trzy podstawowe koncepcje logistyki :[6]
- Logistyka to procesy przepływu dóbr materialnych (surowców, materiałów półfabrykatów, wyrobów gotowych ) w przedsiębiorstwie, a także między przedsiębiorstwami oraz przepływy strumieni informacyjnych odzwierciedlające procesy rzeczowe i wykorzystane w sterowaniu tymi procesami.
- Logistyka to pewna koncepcja, filozofia zarządzania procesami realnymi (przepływem dóbr), oparta na zintegrowanym, systemowym ujmowaniu tych procesów.
- Logistyka to dziedzina wiedzy ekonomicznej, badająca prawidłowości i zjawiska przepływu dóbr oraz informacji w gospodarce, a także w poszczególnych ich ogniwach.
Wymienione trzy koncepcje nie wykluczają się wzajemnie a wręcz przeciwnie uzupełniają się. (Rys.1)
Rysunek 1. Triada pojęć logistycznych.
Źródło: Abt S., Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998, s.20
[1] Rutkowski K., Czas logistyki, „Buisnesmann”, 1993 nr.3 str.43
[2] Beier F.J., Rutkowski K. , „Logistyka” Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1995
[3] Ciesielski M., „Logistyka w strategiach firm”, PWN Warszawa – Poznań, 1999
[4] Beier F.J., Rutkowski K., „Logistyka” Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1993
[5] Sołtysik M., Istota i cechy zarządzania logistycznego „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 1994, nr 7-8, str. 145
[6] Skowronek C., Sariusz – Wolski Z. „Logistyka w przedsiębiorstwie” , PWE Warszawa 1995