Model systemu ekonomicznego kolei

5/5 - (2 votes)

Koleje szwedzkie[1] zaproponowały model systemu ekonomicznego działania poszczególnych sektorów, którego celem jest minimalizacja kosztów przewozów ładunków. System ten opiera się na następujących założeniach:

Całkowity koszt systemu transportowego kolei składałby się
z następujących elementów:

Kinfr – koszty całkowite infrastruktury kolejowej

Kpoc – koszty całkowite operatorów pociągów

Kzewn – koszty całkowite zewnętrzne

Kklienta – koszty całkowite czasu użytkowników usług.

Kst – koszty całkowite systemu transportowego.

Całkowity koszt systemu transportowego przewozu ładunku obejmuje:

Kst  = Kinfr  + Kpoc + Kzewn + Kklienta

Podstawowym wyznacznikiem poszczególnych kosztów jest wielkość przewozów. Wielkość przewozów można oznaczyć jako Q. Wówczas społeczne koszty marginalne można określić jako funkcję:

i stanowi ona sumę marginalnych kosztów całkowitych poszczególnych składników tzn.:

d Kst = d Kinfr + d Kpoc + d Kzewn + d Kklienta

Minimalizacja kosztów przewozu ładunków jest zapewniona jeżeli podmioty uczestniczące w procesie transportowym zminimalizują wysokość kosztów,
a jako kryterium oceny zastosują koszty marginalne.

W podobny sposób można określić korzyści uzyskiwane przez poszczególne podmioty tworzące proces transportowy.

Przyjmując, że P oznacza wysokość łącznych przychodów transportu kolejowego

P = Pinfr + Ppoc

Różnica pomiędzy przychodami ogółem a kosztem całkowitym określa wysokość korzyści (netto).

Korzyść marginalna jest równa pierwszej pochodnej kosztów całkowitych czyli

=

Powyższa zależność wskazuje, że proporcje korzyści i kosztów podmiotów tworzących proces transportowy powinny być zgodne, aby uzyskać optymalny efekt. Ostateczna cena proponowana na rynku usług przewozowych teoretycznie może być wyrażona w następujący sposób:

Cena = Marginalny koszt systemu transportowego minus minimalny marginalny koszt klienta, który by poniósł na inny środek transportu.

Na podstawie powyższych teoretycznych formuł możliwe jest określenie jednolitych zasad systemu ekonomicznego i polityki handlowej poszczególnych sektorów kolei, dla których podstawowe kryterium działalności stanowiłby koszt marginalny.

Metodycznie poprawna kalkulacja kosztów infrastruktury może opierać się na następujących koncepcjach kosztów: [2]

  • krótkookresowe przeciętne koszty: całkowite koszty dostarczenia usług infrastruktury w istniejącym poziomie przepustowości, dzielone przez liczbę jednostek przewozowych,
  • długookresowe przeciętne koszty: całkowite koszty dostarczenia usług infrastruktury, pozwalające na każdy pożądany wzrost lub zmniejszenie przepustowości, aby wyprodukować usługę przy najniższych możliwych kosztach, dzielone przez liczbę jednostek przewozowych,
  • krótkookresowe koszty marginalne, np. koszt usługi uruchomienia kolejnego pociągu,
  • długookresowe koszty marginalne, np. koszt wprowadzenia kolejnej jednostki trakcyjnej w takim systemie, gdy przepustowość zmienia się tak, że może obsługiwać zwiększoną wielkość ruchu przy mniejszym koszcie.

Opłaty oparte na kosztach przeciętnych umożliwią pokrycie całkowitych kosztów, lecz nie są wystarczające do optymalnej alokacji środków inwestycyjnych.

Krótkookresowe koszty marginalne wskazują, jak koszty infrastruktury zmieniają się w krótkim okresie, gdy zmienia się wielkość ruchu kolejowego.

W warunkach nie przeciążenia sieci kolejowej, główne zróżnicowanie
w kosztach infrastruktury wynikać może z następujących przyczyn:

  • ze wzrostu liczby lub natężenia ruchu pociągów, co powoduje zwiększone zużycie torów, w wyniku których ponoszone są wydatki na utrzymanie jakości torów na danym poziomie.
  • wzrostu liczby pociągów co może zwiększyć koszty eksploatacji urządzeń sygnalizacji
  • innych konsekwencji np. wprowadzenia do ruchu dodatkowego pociągu.

[1] EKMT –Centrum Badań Ekonomicznych  Dokument nr CEMT/RE/TR (98) 7 luty 1998; Okrągły stół nr 110 „Opłaty za użytkowanie infrastruktury kolejowej” Jan Owen Jansson. Wydział Zarządzania i Ekonomiki Uniwersytetu Linköping Szwecja.

[2] EKMT Okrągły Stół Nr 110. John Dodgson, Opłaty za użytkowanie infrastruktury kolejowej. Wielka Brytania.