Istniejące zasoby przyrodnicze i antropogeniczne powiatu jędrzejowskiego pozwalają na rozwój różnorodnych form turystyki w całym regionie. Jednakże obecny stan niektórych obiektów, brak informacji turystycznej, przebieg międzynarodowej drogi E7 przez rynek w Jędrzejowie, nieestetyczny krajobraz wiejski powodują, że konieczne są w najbliższej przyszłości pewne inwestycje i przedsięwzięcia.
Po pierwsze należy określić bieguny rozwoju turystyki, czyli istniejące już obiekty najbardziej interesujące z punktu widzenia turystów, stanowiące już obecnie wybitne produkty turystyczne (w skali krajowej i regionalnej). Są to:
– Muzeum Zegarów im. Przypkowskich w Jędrzejowie,
– Dwór Mikołaja Reja w Nagłowicach,
– Kolejka wąskotorowa „Ekspres Ciuchcia Ponidzie”,
– Opactwo Cystersów w Jędrzejowie (koncerty organowe),
– szlaki wodne w dolinie Nidy.
Pozostałe (bardzo liczne obiekty, m. in. zespoły dworskie, pałacowe, parki podworskie i zabudowania wiejskie i rolnicze) są co prawda walorami turystycznymi, ale nie stanowią produktów turystycznych „gotowych do sprzedaży”. Stąd propozycja rewitalizacji staropolskich tradycji, obyczajów i kuchni pod wspólnym hasłem:
„Dawne życie dworskie i wiejskie na Ziemi Jędrzejowskiej”.
Rozwój turystyki w powiecie jędrzejowskim położonym pomiędzy dwoma dobrze rozwiniętymi regionami turystycznymi jakimi są Góry Świętokrzyskie i Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest możliwy dzięki wypracowaniu oryginalnej (nie konkurującej z ofertami regionów sąsiednich) i zróżnicowanej oferty, elastycznym operowaniu cenami, tudzież tworzeniu zintegrowanych pakietów turystycznych.
- Identyfikacja na szczeblu gminnym i powiatowym wszystkich osób zainteresowanych tworzeniem produktów turystycznych w obrębie proponowanego szlaku.
Zaprojektowanie wspólnych działań:
- koniecznych inwestycji (pozyskanie środków z funduszy UE, od sponsorów, prywatnych inwestorów, z podatków lokalnych),
- szczegółowe zaprojektowanie bardzo różnorodnej i oryginalnej oferty wykorzystującej wszelkie regionalizmy, historię regionu, walory przyrodnicze, walory wynikające z rolnictwa (zdrowa żywność, stawy rybne) – patrz liczne przykłady w rozdz. 2. [tej pracy magisterskiej],
- ustalenie logo szlaku (np. opasły szlachcic w kontuszu z kuflem piwa Strzelec Małopolski),
- oznakowanie wszystkich obiektów na trasie,
- bogata informacja turystyczna.
Kolejne działania będą miały na celu jak najlepsze wykorzystanie produktów turystycznych, tworzenie nowych miejsc pracy przy obsłudze ruchu turystycznego, podniesienie poziomu wykształcenia i standardu życia w regionie.
- Ukierunkowanie ruchu turystycznego (zwłaszcza w szczycie sezonu) np. poprzez system konkursów, w których nagroda losowana jest wśród tych, którzy odwiedzą określone miejsca i obiekty (tego typu działania praktykowane są np. w północnych Czechach, gdzie turyści, którzy zwiedzą 11 wybranych zamków biorą udział w losowaniu nagrody – škody oktavii; we wszystkich tych zamkach turyści otrzymują bezpłatne informatory o tych obiektach, będące jednocześnie kuponami konkursowymi). Jest to zarazem forma propagowania turystyki poznawczej, a zatem tego typu turystyki, który stanowi alternatywę dla stanu dzisiejszego.
Ogromna ilość obiektów, zwłaszcza pałacowych i dworskich pozwala na opracowanie trasy turystycznej „Dawne życie dworskie i wiejskie”, rewitalizacji obyczajów staropolskich, kuchni staropolskiej, zwyczajów, obrzędów, uczt, zabaw itp.
- Wprowadzenie zniżek w przypadku korzystania z jakiejś formy wypoczynku, np. jeśli turysta wybiera nocleg w gospodarstwie agroturystycznym na terenie powiatu jędrzejowskiego to otrzymuje on pełną informację o atrakcjach (imprezach, programach turystycznych w regionie) i zniżkę np. na kolejkę wąskotorową, spływ kajakowy czy organizowaną w trakcie jego pobytu imprezę muzyczną, folklorystyczną itp. Kwaterodawca agroturystyczny jest w tym kontekście mini-biurem turystycznym.
Tworzenie pewnych „ścieżek” programowych przy założeniu skorzystania przez turystę z jednej z preferowanych w regionie form usługi (preferencja odnosi się do zakładanych celów). Można to polegać na tym, że np. skorzystanie przez turystę z jednego ze wskazanych przez animatorów ruchu turystycznego parkingów na czas dłuższy od pewnego przyjętego za optymalny okresu daje mu możliwości skorzystania z przewidzianych zniżek na określone usługi (transport publiczny, wstępy do muzeów, bilety na imprezy kulturalne, zniżki w restauracjach z kuchnią staropolską i restauracjach rybnych lub w określonych miejscach, w których obowiązuje opłata za wstęp. System taki, czytelny i względnie stabilny (zmiany następowałby sezonowo), miałby na celu kanalizowanie ruchu turystów określonego typu w wybrane miejsca oraz ograniczałby poruszanie się przez nich własnymi środkami transportu, zwłaszcza w obszarach, które podlegają ściślejszej ochronie (np. na obrzeżach parków krajobrazowych, gdzie powinien dominować transport o charakterze turystycznym (wozy konne, zimą sanie, łodzie na rzekach) organizowany przez miejscową ludność. Zasadą działania tego mechanizmu byłoby oparcie go na słowie „jeśli”. Jeśli:
- jest się np. osobą powyżej 60. roku życia, to ma się zniżkę np. w środkach transportu, instytucjach kulturalnych, koncertach muzyki klasycznej
- jeśli jest się osobą poniżej np. 18. roku życia, to ma się zniżkę w wypożyczalniach rowerów górskich np. po godz. 16.
Tu dodatkowo system ten stymulowałby określone zachowania nie tylko przestrzennie, ale i czasowo, dając możliwość pełniejszego skorzystania z oferty większej liczbie osób.
Wysokość zniżek musiałaby być taka, aby stanowiła ona istotną dla pojedynczej osoby oszczędność, która wymuszałaby takie, a nie inne zachowanie, i motywowała turystę do zwiedzenia jak największej liczby obiektów, skorzystania z restauracji wykorzystujących zdrową żywność produkowaną przez rolników na terenie powiatu, czy uczestnictwa w jak największej liczbie imprez o charakterze literackim, muzycznym, folklorystycznym itp.
- Dostosowanie czasu pracy muzeów i instytucji kulturalnych do rytmu dziennego i tygodniowego wypoczynku (w szczycie sezonu turystycznego dłużej otwarte muzea i imprezy np. dla dzieci i młodzieży przed południem, dla osób starszych późnym wieczorem i nocą). Tego typu zjawiska obserwujemy w wielu krajach, np. Britisch Muzeum w Londynie. Przytoczę tu jednak przykład z sąsiedniej Słowacji, gdzie np. zamek w Bojnicach w letnim sezonie turystycznym jest dostępny do zwiedzania również nocą (od godziny 22 do momentu braku chętnych). Na turystów czekają podczas takiego zwiedzania dodatkowe atrakcje, np. duchy i straszydła, oraz lampka wina w sali balowej.
- Wszechstronna i pewna informacja turystyczna zuniformizowana w swej podstawowej formie i zawartości we wszystkich centrach turystycznych regionu (Jędrzejów, Nagłowice). Bogata informacja w miejscach widokowych, atrakcyjnych turystycznie, interesujących z historycznego punku widzenia (np. miejsca bitew). Umiejscowienie w wielu punktach regionu map i informatorów (obecnie brak dużych plansz informujących o atrakcjach np. przy trasie E7 winny być informacje o Muzeum Zegarów czy dworku w Nagłowicach).
- W przypadku turystyki na obszarach wiejskich interesujących z przyrodniczego punku widzenia np. w dolinie Nidy wprowadzenie oprowadzania turystów w małych 4 – 6 osobowych grupach z lokalnym przewodnikiem (leśnik, rolnik, nauczyciel geografii czy biologii).
- Budowa ścieżek dydaktycznych w różnych okolicach (lasy, tereny przemysłowe, łąki, starorzecza, zespoły parkowe ze starodrzewem, zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego itp.). Tworzenie tras, programów i lekcji dydaktycznych dla grup szkolnych (ścieżki regionalne i ekologiczne w szkołach różnego typu). Przykłady interesujących rozwiązań z różnych części Polski podałam w rozdz. 2.
- Organizacja imprez kulturalnych, rozrywkowych związanych z obyczajami staropolskimi (dworkimi i wiejskimi) – nawiązanie kontaktów z teatrem w Kielcach, z wiejskimi i miejskimi ośrodkami kultury na terenie powiatu, szkołami, kołami gospodyń wiejskich, zespołami ludowymi itp.
- Szerokie i wielostronne rozwijanie infrastruktury turystycznej odpowiedniej dla poszczególnych branych pod uwagę form (rowery, konie, rajdy samochodów terenowych, zielone szkoły).
Turystyka ludzi starszych (odpowiednie wyposażenie ośrodków turystycznych, gospodarstw agroturystycznych czy miejsc noclegowych w klasztorze Cystersów czy w dworkach /Nagłowice, w przyszłości również w innych/ np. w biblioteli i kameralne czytelnie, sale telewizyjne /turystyka ludzi starszych jest z reguły turystyką długookresową, toteż w niepogodne dni można oferować osobom starszym np. projekcje filmów przyrodniczych, filmów o regionie, reportaży z imprez folklorystycznych i kulturalnych, popołudniowe „herbatki” przy muzyce klasycznej, wieczory poezji, itp., organizacja dla grup emerytów wycieczek autokarowych/mikrobusowych, zróżnicowanie oferty gastronomicznej /np. kuchnia wegetariańska, dietetyczna, itp./, zapewnienie ludziom starszym opieki medycznej),
- likwidacja barier architektonicznych, konieczna dla turystyki osób niepełnosprawnych.
- wprowadzenie zniżek na noclegi i inne usługi (rekreacyjne, sportowe) poza sezonem, przede wszystkim dla emerytów i dzieci
- Tworzenie specjalnych programów turystycznych np.
- programy zdrowotne np. hipo- i apiterapia, ziołolecznictwo
- Cystersi w Polsce (szlak Cystersów, prezentacja szlaku w opactwie)
- programy historyczne np. „Bitwy i potyczki powstania styczniowego” – odtworzenie bitwy pod Małogoszczem,
- pokazy rzemiosła ludowego,
- „Barok w literaturze i muzyce” – imprezy w dworach szlacheckich,
- programy przyrodnicze (zapoznawanie z florą i fauną okolicy, ziołolecznictwo ludowe),
- utworzenie przy Browarze Strzelec Małopolski Muzeum Browarnictwa (trasa turystyczna, piwiarnia przy browarze, imprezy piwne).
- Dbałość o ład przestrzenny i urbanistyczny, zachowanie regionalnego charakteru architektury, uporządkowanie przestrzeni w celu uzyskania jej czytelności i poprawy jakości, dbałość o estetykę obejść wiejskich i krajobrazów rolniczych. Rozważanie wszelkich decyzji lokalizacyjnych w kontekście wymogów krajobrazu oraz ekonomii poruszania się turystów i sezonowości ruchu turystycznego. Koniecznym staje się budowa obwodnicy wokół Jędrzejowa!, gdyż tylko takie rozwiązanie pozwoli na właściwe wyeksponowanie Muzeum Zegarów, uporządkowanie rynku (m.in. poprzez wprowadzenie wysokiej zieleni, restauracji i kawiarni (latem w ogródkach, ławeczek, koszy na śmieci, publicznych toalet i oczywiście tablicy informacyjnej o regionie).
- Rozwój rolnictwa ekologicznego oraz nastawionego na współpracę funkcjonalną z turystyką, kontynuacja i dalszy rozwój tradycyjnych (kulturowych) form rolnictwa w gospodarstwach agroturystycznych, nie powodujących niekorzystnych zmian w krajobrazie, wprowadzenie upraw i hodowli związanych z wykorzystaniem ich w turystyce i na rynku lokalnym (zdrowa żywność, targi zdrowej żywności, restauracje wykorzystujące wyłącznie zdrową żywność wyprodukowaną na terenie powiatu, restauracje rybne – różne przepisy z różnych kuchni).
- Tworzenie nowych terenów rekreacyjnych:
- korty tenisowe, boiska sportowe do piłki nożnej, siatkówki, koszykówki, pola do mini golfa, bieżnie, obiekty kryte (siłownie, sauny, solaria), parki rozrywki głównie dla dzieci
- małych terenów rekreacyjnych, przy prywatnych pensjonatach i gospodarstwach agroturystycznych, również możliwości wędkowania, spływy kajakowe, spacery po łąkach itp.
- Zorganizowanie osiedla chałup w Dąbrowicy (na wzór np. rezerwatów architektury ludowej we wsiach Vlkolínec w Słowacji, czy Hollókő na Węgrzech, znajdujących się na liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO)., w którym znalazłyby się miejsca noclegowe dla turystów indywidualnych. W starych drewnianych stodołach mogłyby być miejsca noclegowe na sianie np. dla rowerzystów (bardzo popularne np. w Niemczech). Ten powrót do natury jest jednym z nurtów turystyki na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych, stanowi nie lada atrakcję dla turystów z wielkich miast, będąc przy tym specjalną, niepowtarzalną formą oferty turystycznej.
- Tworzenie grup kapitałowo – inwestycyjnych grupujących animatorów ruchu turystycznego w regionie dla tworzenia i realizacji pewnych koncepcji – chodzi to to, aby grupy takie (odpowiednio wspomagane finansowo przez budżet lokalny oraz organizacyjnie przez władze samorządowe) mogły realizować koncepcje, np. pakietów ofert turystycznych lub owych wspomnianych „ścieżek” programowych. Nie jest to możliwe w przypadku pojedynczych osób lub pojedynczych obiektów ze względu na wymagane zabezpieczenie finansowe inwestycji oraz rozmiar przedsięwzięć organizacyjno-prawnych. Działanie takie daje też możliwość powstawania silnych finansowo i organizacyjnie struktur oraz naturalnej selekcji wśród podmiotów turystycznych, pozwalając jednocześnie na kierowanie istniejących środków tam, gdzie jest największe zapotrzebowanie oraz bardziej ekonomiczne wypełnienie wszystkich dostępnych „nisz” w obsłudze ruchu turystycznego.
- Zachęcanie prywatnych inwestorów do tworzenia grup w celu poszerzenia i wzbogacenia oferty turystycznej na najniższym poziomie (np. pojedynczego obiektu turystycznego). Może to być współpraca nawet tylko dwu gospodarstw agroturystycznych, z których jednego np. wkładem jest małe wiejskie zoo, drugiego zaś konie, kwatery zaś oferują wspólnie, co pozwala na obniżenie kosztów, a tym samym konkurencyjność cenową. Zachęcanie do tego typu działań może wiązać się odpowiednim regulowaniem podatków, stosowaniem ulg i szybkimi ścieżkami dla spraw prano-organizacyjnych w administracji lokalnej. Możliwych form współpracy na takim mikropoziomie jest bardzo dużo, potrzebne byłoby tylko właściwe środowisko w zakresie przepisów prawnych.
- Utworzenie Regionalnej Izby Turystyki, która miałaby na celu przede wszystkim utrzymanie wysokiej jakości usług i rugowanie z rynku przedsiębiorców nie spełniających wymogów (coś w rodzaju samorządu zawodowego). Nadawałaby ona kategorie (przynajmniej w skali lokalnej) i doglądałaby spełniania ich wymogów, gwarantując tym samym, że turysta w określonych obiektach otrzymywałby zawsze pewne standardowe minimum usług na pewnym poziomie.
- Organizacja odpowiednich do planowanych form kształcenia i doskonalenia w celu stworzenia właściwego zaplecza dla realizowanych zamierzeń – interdyscyplinarne przyszłej i obecnej kadry, tak aby reagowała ona elastycznie na zmiany w popycie oraz potrafiła tworzyć i przeprowadzać nowe koncepcje. Odpowiednia reklama wśród ludności miejscowej proponowanych rozwiązań, wskazywanie przykładów ich pozytywnego wpływu oraz korzyści dla całej społeczności.
- Umiejętne kształtowanie podatków lokalnych, tak aby tworzyły one strukturę regulującą rozwój odpowiednich i preferowanych form turystyki (system podatków, a także ulg i preferencyjnych kredytów zdaje egzamin m.in. na obszarach wiejskich w Alpach austriackich czy niemieckich).
- Tworzenie i konsultowanie długoterminowych scenariuszy rozwoju, biorących pod uwagę zmiany w popycie na usługi turystyczne, pojawianie się nowych produktów turystycznych, oraz przewidujących skutki na poziomie lokalnym związane z wejściem Polski do UE.
Dokonanie szczegółowej analizy ludnościowej regionu: struktury wieku, płci, wykształcenia analiza stanu technicznego infrastruktury turystycznej, komunikacyjnej i społecznej mająca na celu ustalenie obszarów tematycznych newralgicznych, najsłabszych ogniw i potencjalnych biegunów wzrostu.