podrozdział z pracy licencjackiej
Jako kategoria zarządzanie odnosi się do ludzkich i rzeczowych czynników organizacji a także zachodzących relacji między nimi. W nauce o zarządzaniu z tego też względu rozróżnia się[1] instytucjonalne bądź funkcjonalne podejście do pojęcia zarządzania.
W instytucjonalnym ujęciu zarządzanie pojmuje się jako grupę osób, której powierzono w organizacji uprawnienia do wydawania poleceń innym członkom organizacji. W znaczeniu takim zarządzanie czynią wszyscy pracownicy organizacji, którzy objęli funkcje przełożonych, czyli menedżerowie począwszy od mistrza a na prezesie zarządu kończąc.
Funkcjonalne podejście nawiązuje do tych działań, które służą kierowaniu procesem pracy, tzn. do wszystkich niezbędnych do realizacji zadań czynności, które muszą być zrealizowane ażeby organizacja (przedsiębiorstwo) osiągnęła swoje priorytety.
Stanowiskom kierowniczym (instytucjom), w związku z tym według H. Steinmanna i G. Schreyógga, częściowo powierza się – ale w żadnym wypadku całkowicie – spełnienie tych zadań. Zróżnicowanie zakresu zadań organizacyjnych dla konkretnych stanowisk kierowniczych oznacza, iż jedne z nich w szerszym zakresie realizują zarządcze funkcje a inne funkcje rzeczowe takie jak: zaopatrzenie, produkcję oraz zbyt. Funkcje zarządzania są w komplementarnym stosunku do rzeczowych funkcji, ale w stopniu adekwatnym do danego organizacyjnego szczebla. Generalnie udział kierowniczych zadań[2] w całości zadań menedżera jest tym mniejszy, im niższą pozycję w hierarchii organizacji on zajmuje. W organizacji naczelny menedżer koordynuje pracę podległych kierowników w zakresie realizacji rzeczowych i zarządczych funkcji.
Zarządzanie jako domenę procesów informacyjno-sterująco-decyzyjnych wyższego stopnia z reguły związanych z wyższymi szczeblami kierownictwa interpretuje również S. Chajtman.[3]
Koncepcja funkcjonalna zarządzania[4] ujmuje zarządzanie jako sprawczą funkcję, która kieruje użyciem zasobów oraz koordynowaniem rzeczowych funkcji w każdej sferze działalności organizacji a także na każdym szczeblu struktury organizacyjnej, z tym że ich rodzaj i zakres są różne.
Funkcje zarządzania traktowane są dynamicznie, jako fazy następujących po sobie funkcji cząstkowych tworzących proces jako pasmo zdarzeń przyczynowo powiązanych.
Tok zarządzania zaprezentowany przez H. Koontza oraz C. O’Donella[5] następująco porządkuje funkcje cząstkowe:
- Planowanie, określenie tego, co należy osiągnąć oraz jak to najlepiej uczynić. Planowanie zawiera zatem: wyznaczenie celów, ramowych wytycznych do działania, programów oraz sposobów postępowania dla całej organizacji, ewentualnie jej części.
- Organizowanie, zadaniem głównym jest wykreowanie odpowiadających planom przejrzystych, zadaniowych jednostek (stanowisk oraz działów) i przyznanie im właściwych kompetencji oraz dyspozycyjnych uprawnień, jak również pionowe i poziome ich powiązanie.
- Zabezpieczenie kadr, bieżące zapewnienie oraz utrzymywanie zasobów ludzkich, ocena kadr i ich rozwój, wynagradzanie.
- Kierowanie w węższym znaczeniu (wykonywanie kierowniczych funkcji na określonych kierowniczych stanowiskach), odnosi się do permanentnego i konkretnego powodowania wykonywania pracy, odpowiednio do wytyczonego celu. Motywowanie, komunikowanie i styl kierowania to podstawowe problemy tej funkcji zarządzania.
- Kontrolowanie, rejestrowanie osiągniętych wyników i porównywanie ich z planem. Odstępstwa i odchylenia osiągniętych wyników są podstawą planowania przedsięwzięć korygujących, stwierdzenie wykonania wytyczonego planu umożliwia rozpoczęcie nowego cyklu planowania, a w ślad za tym nowego cyklu procesu zarządzania.
Planowanie i kontrolowanie jako funkcje komplementarne inicjują pozostałe funkcje zarządzania. Stąd też zarządzanie jest procesem.
[1] H. Steinmann, G. Schreyogg, op. cit., s. 20
[2] Ibidem, s. 21
[3] Ibidem, s. 294
[4] Ibidem, s. 21
[5] Ibidem, s. 23-25