Charakterystyczną cechą gospodarki rynkowej jest swoboda uczestników rynku, w zakresie kreacji potrzeb i oferty produktów zaspokajających te potrzeby. Uczestnicy rynku występują więc na nim w roli klientów lub przedsiębiorców. Ci ostatni, bowiem, również mają swoje potrzeby. Rozpoznawanie istniejących i kreowanie nowych potrzeb a następnie ich zaspokajanie, to domena przedsiębiorczości – zjawiska społeczno-gospodarczego, które we współczesnym świecie nabrało szczególnego znaczenia. Przypisuje się mu nie tylko zasadniczy wpływ na rozwój gospodarczy nowoczesnych społeczeństw i regionów, ale także na popularyzację zasad demokracji gospodarczej, aktywizację i bogacenie się jednostek należących do klasy średniej, tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczanie bezrobocia oraz pielęgnowanie nowych, pozytywnych wzorców społecznych i gospodarczych[1].
Przedsiębiorczość jest ideą, która ma doprowadzić do istotnych zmian w systemie gospodarczym kraju. Jest to kierunek myślenia przyjęty w rozwiązywaniu problemów przede wszystkim ekonomicznych, przyznający ludziom prawo do podmiotowości, czyli uczestniczenia, w tworzeniu i przekształcaniu gospodarki, w której nie są biernymi wykonawcami, ale inicjatorami działań[2].
Zmieniające się warunki gospodarcze, w tym duża swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej sprzyjają działaniom przedsiębiorczych. To jednostki przedsiębiorcze podejmują i rozwijają działalność gospodarczą lub wyróżniają się sukcesami.
Działania przedsiębiorcze w latach dziewięćdziesiątych stały się dla wielu Polaków szansą zrobienia kariery przedsiębiorcy, menedżera, inwestora lub osiągnięcia sukcesu zawodowego. Transformacja systemowa gospodarki polskiej sprzyja działaniom przedsiębiorczym i takich oczekuje się od ogółu społeczeństwa. Przedsiębiorczość jest atrybutem człowieka a szczególnie przedsiębiorcy.
Przedsiębiorczość człowieka zwykle jest utożsamiana z dużą aktywnością, zaradnością i bystrością oraz systematycznością, a także pomysłowością i inicjatywą oraz ze szczególną umiejętnością radzenia sobie z rzeczywistością ekonomiczno-społeczną. Przedsiębiorczym jest więc człowiek zaradny, operatywny, a równocześnie sprawny intelektualnie i odważny. Uważano również, że przedsiębiorczym jest człowiek, który prowadzi działalność gospodarczą (przedsiębiorstwo). W tym ujęciu przedsiębiorczość w działalności gospodarczej definiowano następująco: przedsiębiorczość to zdolność do zorganizowania i zarządzania czynnikami wytwórczymi.
Współcześnie działalność gospodarcza potrzebuje nieco innej przedsiębiorczości, w związku z gospodarką rynkową, dużą konkurencją na rynku oraz stałym postępem technicznym, organizacyjnym i ekonomicznym. Obecna rzeczywistość wymaga stałego postępu, ciągłych zmian na lepsze, wyższej wydajności i efektywności, toteż dziś przedsiębiorczość definiuje się następująco: ,,Przedsiębiorczość – to zdolność tworzenia nowej działalności lub zmian istniejącej na podstawie innowacji”[3].
Istotą przedsiębiorczości jest więc szukanie nowych dziedzin działalności na bazie autentycznych innowacji lub ich twórczego naśladownictwa. Ukoronowaniem takiej przedsiębiorczości jest pozyskanie nowego rynku i nowego klienta. Celem przedsiębiorczości jest własna aktywność, nastawiona na realizację szeroko pojętych własnych interesów wg ustalonego programu działania. Człowiek przedsiębiorczy nie jest nastawiony na bierne czerpanie z zasobów społecznych, ale pragnie być ich źródłem, przyczyniać się do ich zwiększania[4].
Prawdopodobnie pierwszym przejawem przedsiębiorczości były próby ujarzmienia przyrody podejmowane przez człowieka pierwotnego. Dzięki postępowi cywilizacyjnemu i stopniowemu odkrywaniu praw rządzących naturą ludzie coraz bardziej ingerowali w poszczególne elementy środowiska przyrodniczego. Konstruowanie nowych narzędzi i udoskonalanie już istniejących oraz umiejętność gospodarowania zasobami naturalnymi stały się głównymi przejawami działalności i przedsiębiorczości rosnącej populacji ludzi. Wzrost świadomości społecznej i postęp techniczny są możliwe dzięki ludzkim działaniom, których celem jest zaspokajanie rosnących potrzeb przy ograniczonych zasobach Ziemi.
Przedsiębiorczość, jak każde zjawisko występujące powszechnie w różnej postaci, jest terminem wieloznacznym. W rozumieniu potocznym przedsiębiorca to ktoś, kto zakłada i prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek. Przy tym przedsiębiorcą jest się zwykle we wstępnej fazie rozwoju własnej firmy. Z chwilą, gdy staje się ona większa i dojrzalsza, zajmowanie się nią określane jest częściej zarządzaniem[6].
Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego „przedsiębiorczość to cecha kogoś, kto jest przedsiębiorczy”[7]. Z kolei przedsiębiorczy to „(…) ktoś, kto „ma dużo inicjatywy i odważnie podejmuje i prowadzi różne interesy”[8].
Znawcy przedmiotu przypisują przedsiębiorczości dodatkowe atrybuty. Według
P. Druckera nieodzownym komponentem przedsiębiorczości jest innowacyjność – „godzien miana przedsiębiorcy jest jedynie ktoś, kto wprowadza w realizowanej przez siebie działalności coś nowego” [9]. W innej koncepcji istota przedsiębiorczości tkwi w nadawaniu wartości określonemu produktowi, co z reguły wiąże się z koniecznością ponoszenia ryzyka i wymaga zastosowania odpowiedniej kombinacji umiejętności i zasobów. Istotnym warunkiem przedsiębiorczości jest z też jednej strony pojawienie się możliwości osiągnięcia korzyści ekonomicznych (nie przez wszystkich dostrzeganych), z drugiej zaś aktywność przedsiębiorców wykraczających w swoim działaniu poza utarte wzorce[10].
Przedsiębiorczość oznacza gotowość i zdolność podejmowania i rozwiązywania, w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętność wykorzystywania pojawiających się szans i okazji, oraz elastyczne przystosowanie się do zmieniających się warunków funkcjonowania. W ujęciu przedmiotowym to aktywne działanie w sferze gospodarczej , np. prowadzenie własnej firmy.
[1] Targalski J. red., Przedsiębiorczość i zarządzanie. Studium przypadków, C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 11.
[2] Pietraszewski M., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 2, Wydawnictwo eMP2, Poznań 2000,
s. 100.
[3] Kabat F, Pietraszewskim., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Część 4, Wydawnictwo eMP2, Poznań 2001, s. 184.
[4] Ibidem, s. 185.
[6] Łoboda M., Mącik R. (red.), Przedsiębiorczość internetowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005, s. 12.
[7] Bańko M. (red.), Słownik języka polskiego, WN PWN, Warszawa 2007, s. 247.
[8] Ibidem, s. 247.
[9] Zob. Drucker P., Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady. PWE, Warszawa 1992, s. 18-19.
[10] Zob. Koźmiński A., Zarządzanie w warunkach niepewności. PWN, Warszawa 2004, s. 163.