Kształtowanie płacy zasadniczej

5/5 - (1 vote)

Aby wynagrodzenia pracowników motywowały ich do efektywnej pracy bądź określonych zachowań, konieczne jest ich właściwe kształtowanie. Należy wziąć pod uwagę rodzaj realizowanej pracy, to jest jej stopień trudności, złożoności, odpowiedzialności i warunków, w jakich jest wykonywana. Niektórzy autorzy dodaj ą tu również potrzebne kwalifikacje i umiejętności (por. Jasiński, 1998; Kostera, 2000). Do zasad kształtowania wynagrodzeń zaliczyć należy również zasadę płacenia według kryteriów rynkowych. Bierze się tu pod uwagę wartość pracy na rynku (którą kształtuje relacja między popytem a podażą na dana pracę). Wyznaczniki płacy zasadniczej pokazuje Rys. 2.2.

Rys. 2.2. Wyznaczniki płacy zasadniczej

Źródło: opracowanie własne

Aby więc zapewnić związek płacy zasadniczej z pracą niezbędne jest przeprowadzenie wartościowania pracy (Jasiński, 1988). Wartościowanie pracy jest procesem analizy i oceny treści pracy w celu ustalenia jej miejsca w hierarchii różnych prac dla potrzeb wynagrodzenia (Martyniak, 1992).

Wiele jest modeli wartościowania pracy. Większość z nich nawiązuje do schematu Międzynarodowej Organizacji Pracy, zwanego też schematem genewskim. Najczęściej spotykany podział to podział na metody sumaryczne i analityczne (por. Pocztowski, 1998; Gick, Tarczyńska, 1999). Metody sumaryczne polegają na rozpatrywaniu stanowiska, jako całości. Drugie natomiast są badaniem wielu szczegółowych aspektów. Wśród metod sumarycznych możemy wyróżnić: rangowanie stanowisk, porównywanie parami, klasyfikacj ę stanowisk oraz tworzenie struktur benchmarkowych. Pokazują to poniższe tabele.

Jak więc widać z Tab. 2.3. firma może sobie wybrać metodę wartościowania stanowiska pracy. Ważne jest tu tylko, by obrać jasne kryteria zrozumiałe dla zainteresowanych.

Wśród metod analitycznych wyróżniamy metodę porównywania kryteriów i metodę analityczno – punktową. Przedstawia to Tab. 2.4.

Jedną z metod analityczno-punktowych jest metoda: UMEWAP-87 i jej zweryfikowana wersja UMEWAP-95.

Różnice między metodą UMEWAP-95 a UMEWAP-87 polegają najogólniej na:

  1. ograniczeniu liczby punktów w poszczególnych kryteriach elementarnych,
  2. zrezygnowaniu z kryterium „obciążenie psychiczne z tytułu niskiego prestiżu pracy”,
  3. zmianie definicji określających wymagania pracy w niektórych kluczach analitycznych, ułatwiających bardziej obiektywną wycenę stanowisk pracy.

Metoda UMEWAP – 87 to „Uniwersalna Metoda Wartościowania pracy”. Została wprowadzona w 1987 roku przez ministra pracy, płac i spraw socjalnych. Sama koncepcja została zaczerpnięta z gospodarki rynkowej, natomiast zawarcie w niej elementów gospodarki socjalistycznej spowodowało przeciwny efekt do zamierzonego: uniformizacj ę i hamowanie postępu. Metoda ta promowała niewłaściwe rozumienie wartości pracy – „nie decydował o niej wkład stanowiska w efekty przedsiębiorstwa, lecz głównie znoszenie uciążliwości. Pracownicy nadal nie mieli motywacji do zdobywania nowych umiejętności, podejmowania większej odpowiedzialności, a przyznawano im ekwiwalenty za uciążliwość i trudne warunki pracy”( Gick, Tarczyńska, 1998, s. 102). Schemat metody UMEWAP-87 przedstawia Tab.

Schemat metody UMEWAP-95 przedstawiono w Tab. 2.6.

Źródło: Zdzisław Jasiński, Motywowanie w przedsiębiorstwie, Warszawa 1988., s. 34.

Przedstawione w Tab. 2.5. i 2.6. metody wartościowania pracy mają charakter uniwersalny i aktualnie raczej rzadko wykorzystuje się je w wersji oryginalnej. Jest rzeczą niemożliwą skonstruowanie jednolitej metody, która byłaby równie użyteczna dla huty, fabryki mebli czy mleczarni (Martyniak, 1992) . Konieczne więc staje się korzystanie z metod odpowiednio dostosowanych do specyfiki przedsiębiorstw.

Doświadczenia praktyczne dowodzą, że metody UMEWAP-87 i UMEWAP-95 przed zastosowaniem były zmieniane. Zmiany te dotyczyły głównie (Kopertyńska, 1995):

  1. eliminacji kryteriów, które w warunkach danej firmy nie maj ą istotnego znaczenia i za co w konsekwencji nie należy płacić. Mogą to być na przykład następujące kryteria: obciążenie psychiczne z tytułu niskiego prestiżu pracy, monotonia, monotypia, zręczność,
  2. wprowadzenia w miejsce wyeliminowanych kryteriów innych istotnych z punktu widzenia motywacyjnego kształtowanie poziomu wynagrodzeń,
  3. zmiany udziału procentowego kryteriów i zmniejszenia bądź zwiększenia wagi dla danego kryterium,
  4. łączenia niektórych kryteriów, np. wykształcenie zawodowe i doświadczenie zawodowe w kryterium kwalifikacje zawodowe wymagane na stanowisku pracy.

Zmiany o których mowa wyżej, winny doprowadzić do dostosowania kryteriów wyceny pracy do specyfiki firmy. W konsekwencji chodzi o to, aby dokonana na podstawie wybranych kryteriów wycena pracy zapewniła odpowiednie relacje płacowe w firmie i tym samym jej motywacyjny charakter.

Ponadto w aktualnych warunkach występuje duże zapotrzebowanie na metody wypracowane dla potrzeb danej firmy, uwzględniające jej uwarunkowania i charakter. Tryb prac nad wypracowaniem takiej metody obejmuje (Kopertyńska, 1996):

  1. określenie kryteriów wartościowania pracy,
  2. ustalenie wag (udziałów procentowych) dla wybranych stanowisk pracy,
  3. opracowanie zasad przyznawania punktów,
  4. weryfikację metody na podstawie wybranych stanowisk pracy .

Określenie kryteriów wartościowania pracy jak również ustalenie wag dla tych kryteriów ma istotne znaczenie z punktu widzenia kwalifikacji zawodowych i nadanie mu dużej wagi, a tym samym wysokie opłacanie prac wysokokwalifikowanych będzie motywowało pracowników do podejmowania takich prac, jak również podnoszenia poziomu kwalifikacji. Z kolei nadanie wysokiej rangi kryterium ciężkości pracy i wysokie nagradzanie prac ciężkich, motywować będzie do ich podejmowania.

Do grupy kryteriów, które niemal powszechnie stosowane są przy wycenie pracy w praktyce firm, należą:

  1. kwalifikacje zawodowe wymagane na stanowisku,
  2. różnorodność prac, robót realizowanych na stanowisku
  3. odpowiedzialność za kierowanie i koordynację
  4. odpowiedzialność za decyzje,
  5. odpowiedzialność za kontakty zewnętrzne,
  6. odpowiedzialność za kontakty wewnętrzne,
  7. odpowiedzialność za skutki pracy,
  8. wysiłek umysłowy oraz pomysłowość i innowacyjność wymagana na stanowisku.
  9. wysiłek fizyczny,
  10. uciążliwość warunków pracy.

W przyjętym do wartościowania kryterium kwalifikacji uwzględnia się:

  • przygotowanie teoretyczne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku,
  • uprawnienia specjalistyczne wymagane na stanowisku np. specjalizacja zawodowa, uprawnienia zawodowe itp.,
  • doświadczenia praktyczne niezbędne do prawidłowego wykonywania pracy na stanowisku, to jest liczba lat pracy, która pozwala na uzupełnienie wiedzy teoretycznej wiedzą praktyczną.

Kolejne kryterium – różnorodność, zmienność prac (robót) realizowanych na stanowisku określa:

  • stopień różnorodności prac, robót realizowanych na stanowisku i związanej z tym potrzeby znajomości jednego, dwóch lub więcej zawodów, specjalności bądź też wiedzy z kilku obszarów (dziedzin) merytorycznych,
  • stopień zmienności (w czasie) wykonywanych prac (robót). Zmienność ta związana jest na przykład z realizacją produkcji jednostkowej bądź też z dużą zmiennością zasad, przepisów w danym obszarze.

W kryterium odpowiedzialności za kierowanie i koordynację uwzględnia się stopień złożoności pracy wynikający z wykonywania obowiązków kierowniczych. Stopień złożoności tej pracy zależy od:

  • szczebla hierarchicznego stanowiska kierowniczego,
  • charakteru czynności, robót, zagadnień realizowanych przez zespół,
  • rozpiętości i zasięgu kierowania.

Odpowiedzialność za decyzje to kolejne kryterium, w którym uwzględnia się:

  • stopień ważności podejmowanej decyzji
  • stopień samodzielności w podejmowaniu decyzji i tym samym odpowiedzialności za podjętą decyzję,
  • zakres koncepcyjnego myślenia, analiz niezbędnych dla podjęcia decyzji.

Kryterium odpowiedzialności za kontakty zewnętrzne określa ilość, rodzaj kontaktów oraz konsekwencje z tego wynikające. Przy wycenie tego kryterium uwzględnia się:

  • ilość i zasięg kontaktów danego stanowiska z jednostkami zewnętrznymi,
  • wagę (ważność) kontaktów i konsekwencje z tego wynikające, np. podpisywanie umów,
  • funkcję reprezentacyjną, tj. reprezentowane firmy w danym obszarze działalności. Kolejne kryterium odpowiedzialności za kontakty wewnętrzne wartościuje trudności związane z potrzebą utrzymywania kontaktów umożliwiających otrzymywanie i przekazywanie informacji, uzgadnianie, interweniowanie.

Wielkość udziału tego czynnika w wartości pracy zależy od:

  • szczebla, na jakim nawiązywane są kontakty,
  • rodzaju i złożoności kontaktów,
  • częstości ich występowania i czasu trwania.

Z kolei odpowiedzialność za skutki pracy związana jest z odpowiedzialnością za:

  • skutki (wyniki) pracy na stanowisku,
  • ekonomiczne i finansowe konsekwencje będące wynikiem (skutkiem) pracy na stanowisku.

Kryterium wysiłku umysłowego, pomysłowości i innowacyjność wymagane na stanowisku, określa:

  • poziom skupienia (koncentracji) uwagi przy wykonywaniu pracy,
  • poziom pomysłowości, innowacyjnego myślenia, wyszukiwania wariantów rozwiązań. Wysiłek fizyczny to kryterium, które dotyczy stanowisk robotniczych i określa poziom:
  • obciążenia dynamicznego przy wykonywaniu pracy,
  • obciążenia statycznego związanego z pozycją zajmowaną podczas pracy.

Uciążliwość warunków określa uciążliwość materialnego środowiska pracy występującego na stanowisku. Związane jest ona z ilością czynników środowiska towarzyszących wykonywanej pracy oraz czasem oddziaływania tych czynników.

Kryteria, o których mowa mogą mieć i najczęściej maj ą różną wagę w poszczególnych firmach. Największy udział procentowy i tym samym najważniejsze są następujące kryteria: kwalifikacje zawodowe, odpowiedzialność za skutki pracy, różnorodność, zmienność pracy, odpowiedzialność za decyzje. Świadczy to o tym, że w aktualnych warunkach szczególnie doceniane są prace wysokokwalifikowane o dużym stopniu trudności i odpowiedzialności. Stanowi to tym samym motywację do podejmowania tego typu prac, do doskonalenia i rozwoju pozwalaj ącego w konsekwencji na zajmowanie takich stanowisk. Motywacja ta skierowana jest nie tylko do pracowników na stanowiskach nierobotniczych, ale i robotniczych. Na stanowiskach robotniczych daje się zauważyć wzrost motywacji do rozszerzania wielozawodowości tj. zdobywania nowych zawodów bądź specjalności. Posiadanie takich umiej ętności pozwala na podejmowanie prac na stanowiskach o dużym stopniu różnorodności i zmienności, które są wysoko wyceniane i opłacane.

Wyniki wyceny (wartościowania) pracy stanowią podstawę zaszeregowania stanowiska do odpowiedniej kategorii, zbudowania tabeli płac i ustalenia na jej podstawie poziomu wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach.

Tabela płac określa kategorie zaszeregowania stanowisk pracy oraz odpowiadające tym kategoriom stawki wynagrodzenia zasadniczego. Poziom stawek wynagrodzenia zasadniczego w różnych firmach jest zróżnicowany i zależy od:

– puli środków przeznaczonych na wynagrodzenia (funduszu płac),

-wewnętrznej struktury płac, w tym udziału płacy zasadniczej w łącznym wynagrodzeniu.

Obecne tendencje kształtowania tabel płac wskazuj ą na tworzenie szerokich przedziałów w ramach poszczególnych kategorii zaszeregowania. Pozwala to na:

  1. Zróżnicowanie wynagrodzeń zasadniczych pracowników zatrudnionych na tych samych stanowiskach a różniących się wynikami w pracy. Należy tutaj podkreślić, że wartościowanie pracy odnosi się do wyceny stanowisk pracy, a nie pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach. W firmie X na przykład, stanowisko – księgowa kosztów – wycenione jest na konkretną ilość punktów i zaszeregowane do V kategorii. Wynagrodzenie zasadnicze określone w tabeli płac dla V kategorii kształtuje się na poziomie 500 – 800 zł. Na tym stanowisku zatrudnionych jest 7 osób, wśród których są pracownicy osiągający bardzo dobre, dobre i słabe wyniki. Poziom wynagrodzenia zasadniczego poszczególnych pracow­ników powinien być zróżnicowany w przedziale 500-800 zł w zależności od osiąganych wyników. Stwarzać to będzie jednocześnie motywację do poprawy.
  2. Możliwość płacowego awansu poziomego pracownika. Brak takich możliwości w przeszłości, wymuszało konieczność awansu pionowego i tworzenia dużej liczby rozmaitych stanowisk np. księgowe, starsza księgowa, samodzielna księgowa. W grupie stanowisk robotniczych tworzono stanowiska o wieloczłonowej nazwie np. wydawca narzędzi-ostrzarz- ślusarz.

Wyniki wartościowania pracy wykorzystywane są również do opracowania taryfikatora kwalifikacyjnego.

Taryfikator ten określa:

  • kategorie zaszeregowania stanowisk występujących w firmie,
  • wymagania kwalifikacyjne niezbędne na poszczególnych stanowiskach pracy.

Znajomość taryfikatora pozwala pracownikom ustalić na ile jego kwalifikacje odpowiadają wymaganiom kwalifikacyjnym stanowiska, które zajmuje. Jeżeli kwalifikacje te są niższe (a pracownik chce pozostać na danym stanowisku), spowoduje to motywację do ich podniesienia.

Z drugiej strony pracownik zapoznaje się z wymaganiami kwalifikacyjnymi stanowisk wyżej zaszeregowanych (od zajmowanego w danej chwili). Jeżeli chce w przyszłości stanowiska takie zająć, ma motywację do zwiększania swoich kwalifikacji.

Podsumowuj ąc należy powtórzyć za Z. Martyniakiem, że wartościowanie pracy jest jedynym racjonalnym narzędziem, które może wprowadzić porządek w systemach taryfowych obejmujących taryfikatory kwalifikacyjne i tabele płac (Martyniak, 1992). Ów porządek w systemach taryfowych jest z kolei warunkiem prawidłowego funkcjonowania systemów płac rozumianych tu jako sposoby wynagradzania.

Rozpatrując metody wartościowania pracy należy mieć na względzie wady i zalety każdej metody. Należy zdać sobie sprawę, że ocena pracownika nie stanowi przedmiotu wartościowania pracy. Całą pracę można wspomóc programem komputerowym, który z całą pewnością ułatwi zadanie, oszczędzi czas i wysiłek.

Trzeba mieć świadomość, że tylko dobrze zwartościowane stanowisko pracy da pracownikowi na tym stanowisku odpowiednią motywację do pracy.


Jasiński Z. (1998). Motywowanie w przedsiębiorstwie, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa.
Jasiński Z.(1997), Funkcjonowanie zespołów roboczych w niestabilnych warunkach produkcji, Prace Naukowe AE, Wrocław.
Kopertyńska W. (1996) Wartościowanie pracy w przedsiębiorstwie, Prace Naukowe nr 731, AE, Wrocław
Kopertyńska W. (1995) Wartościowanie pracy – doświadczenie w praktyce, w: Przegląd Organizacji nr 11/1995
Martyniak Z.(1992). Metodologia wartościowania pracy, Kraków
Pocztowski, A., (1998). Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarys problematyki i metod, Antykwa, Kraków

Ustalenie pozycji firmy na rynku jako punkt wyjścia do podejmowania decyzji strategicznych

5/5 - (3 votes)

Udział w rynku

Aby w pełni ocenić pozycję firmy, należy umiejscowić ją w jej otoczeniu i zidentyfikować zachodzące tam zjawiska. Ważne jest określenie stanu rynku i trendów jego rozwoju.

Analiza stanu rynku i trendów jego rozwoju dotyczy:[1]

  • charakter dóbr i usług,
  • preferencje publiczności,
  • zasięg terytorialny,
  • trendy cenowe towarów przemysłowych i ich zróżnicowanie na poszczególnych rynkach,
  • rynki dostaw i ich odległości,
  • głównych producentów i ich udział w rynku,
  • technologia i jej zróżnicowanie, cykl życia produktu,
  • czynniki silnie wpływające na popyt na danym rynku.

Badanie stanu rynku i trendów jego rozwoju może dać wiele wskazówek dotyczących przyszłej sytuacji finansowej firmy. Może również wskazać potencjalne szanse i zagrożenia oraz konieczne działania dostosowawcze.

Do oceny pozycji rynkowej firmy stosuje się różne metody. Jedną z nich jest udział firmy w rynku.

Udział w rynku to procentowy udział sprzedaży danej firmy w całkowitej sprzedaży na rynku danego produktu.[2] Badanie udziału firmy w rynku odbywa się na dwa sposoby, poprzez określenie tzw. bezwzględnego i względnego udziału firmy.[3]

Udział bezwzględny to sprzedaż dokonana przez daną firmę w stosunku do całkowitej sprzedaży towarów i usług dokonanej przez wszystkie firmy działające na danym rynku w tym samym okresie.

Z drugiej strony, udział względny odnosi się do sprzedaży produktu na rynku w stosunku do sprzedaży największego konkurenta.

Kiedy sprzedaż firmy jest ukierunkowana na różne rynki, konieczne jest obliczenie udziałów w poszczególnych rynkach oraz udziału sprzedaży na dany rynek w całkowitym obrocie firmy. Pozwoli to określić, z jednej strony, pozycję na danym rynku, a z drugiej – stopień uzależnienia firmy od niego.

W tym badaniu ważne jest nie tylko określenie aktualnej sytuacji, ale także zbadanie trendu, czy udział firmy w danym rynku jest stabilny, rośnie czy maleje.

Udział w rynku jest ważny, ponieważ wraz ze wzrostem udziału w rynku wzrasta siła firmy w stosunku do jej konkurentów oraz jej pozycja negocjacyjna w stosunku do partnerów. Efektem wzrostu udziału w rynku jest również wzrost zysku. Firma powinna analizować swój udział w rynku zarówno pod względem ilości, jak i wartości (wraz z analizą relacji cenowych).

Ustalenie pozycji firmy na rynku

Ustalenie pozycji firmy na rynku jest kluczowe dla podejmowania decyzji strategicznych, ponieważ pozwala na określenie aktualnego stanu przedsiębiorstwa i konkurencji. Aby to zrobić, można wykorzystać następujące metody i narzędzia:

  1. Analiza SWOT: Analiza SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) pozwala zidentyfikować mocne i słabe strony firmy, a także szanse i zagrożenia, które mogą wpłynąć na jej rozwój.
  2. Analiza konkurencji: Zbadaj konkurentów, ich ofertę, strategie marketingowe, pozycjonowanie na rynku i siłę marki. Pozwoli to lepiej zrozumieć, jakie zagrożenia i możliwości płyną z konkurencji.
  3. Analiza rynku: Zbierz informacje na temat wielkości rynku, trendów, potrzeb klientów oraz potencjalnych szans i zagrożeń. Można to zrobić, korzystając z raportów branżowych, badań rynkowych oraz rozmów z klientami i dostawcami.
  4. Analiza segmentacji rynku: Ustal, do jakich segmentów klientów kieruje się oferta firmy, a następnie zbadaj potrzeby, preferencje i zachowania każdego segmentu. To pozwoli na lepsze zrozumienie i docieranie do docelowych grup klientów.
  5. Analiza wartości: Określ, jakie unikalne wartości i korzyści dostarcza firma swoim klientom, co odróżnia ją od konkurencji i jak to wpływa na jej pozycję na rynku.
  6. Analiza finansowa: Przeanalizuj wyniki finansowe firmy, takie jak przychody, zyski, marże i rentowność. Porównaj je z wynikami konkurencji, aby zrozumieć, jak firma radzi sobie na tle innych przedsiębiorstw w branży.
  7. Analiza strategiczna: Wykorzystaj narzędzia takie jak matryca BCG, model Ansoffa czy pięć sił Porter’a, aby lepiej zrozumieć pozycję firmy w kontekście strategii wzrostu, konkurencyjności i potencjału rynkowego.

Po ustaleniu pozycji firmy na rynku, można przystąpić do formułowania strategii i podejmowania decyzji, które pozwolą osiągnąć cele biznesowe. Działa to może obejmować:

  • Wzrost na istniejących rynkach
  • Ekspansja na nowe rynki
  • Dostosowanie oferty produktów lub usług
  • Wprowadzenie nowych technologii
  • Budowanie relacji z kluczowymi partnerami
  • Inwestycje w marketing i budowanie marki
  • Optymalizacja procesów i efektywność operacyjna

Należy pamieęttać, że strategie i decyzje powinny być podejmowane w oparciu o analizę i dostępne dane, ale także z uwzględnieniem długoterminowej wizji firmy i jej zdolności do dostosowania się do zmieniających się warunków rynkowych. Oto kilka dodatkowych kroków, które mogą pomóc w podejmowaniu decyzji strategicznych:

  1. Definiowanie celów strategicznych: Określ cele strategiczne, które firma chce osiągnąć w średnim i długim terminie. Mogą one obejmować wzrost rynkowy, innowacje, rozwój produktów, poprawa rentowności czy budowanie wizerunku marki.
  2. Opracowanie planów działania: Na podstawie analizy pozycji firmy na rynku i określonych celów strategicznych, opracuj konkretne plany działania, które pomogą osiągnąć te cele. Plan powinien zawierać kroki, zasoby, terminy realizacji oraz odpowiedzialności.
  3. Weryfikacja założeń: Sprawdź założenia, na których oparte są strategie i plany działania, aby upewnić się, że są one realistyczne i aktualne. Możesz to zrobić, śledząc zmiany na rynku, konkurencji, technologii czy regulacji prawnych.
  4. Monitorowanie postępów: Regularnie oceniaj postępy firmy w realizacji strategii i planów działania. Możesz to zrobić, analizując wyniki finansowe, wskaźniki efektywności oraz zmiany na rynku i w konkurencji.
  5. Dostosowanie strategii: W miarę jak firma rozwija się i rynek się zmienia, być może będzie konieczne dostosowanie strategii i planów działania. Bądź elastyczny i gotowy do wprowadzenia zmian, gdy okaże się to konieczne, aby utrzymać konkurencyjność i osiągać cele strategiczne.

Podejmowanie decyzji strategicznych to proces ciągły, który wymaga regularnego monitorowania i aktualizowania, aby utrzymać skuteczność strategii i osiągać cele biznesowe. Współpracuj z zespołem, partnerami i kluczowymi interesariuszami, aby tworzyć kulturę innowacji, długoterminowego myślenia i dążenia do doskonałości operacyjnej.


[1] D. Olszewski, Podstawy analizy finansowej przedsiębiorstwa, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1992, s. 64.

[2] R. Kłeczek, W. Kowal, J. Woźniczka, Strategiczne planowanie marketingowe, PWE Warszawa 1996, s. 187

[3] D. Olszewski, op. cit., s. 64

Analiza SWOT regionu

5/5 - (5 votes)

praca licencjacka z wydziału zarządzania

W analizie przyszłej sytuacji regionu bardzo ważne jest dokonanie bilansu strategicznego, czyli zestawienie szans i zagrożeń rozwojowych oraz identyfikacja mocnych i słabych stron. Opiera się on z jednej strony na przesłankach wynikających z krytycznej oceny diagnozy stanu obecnego, z drugiej jest punktem wyjścia do określenia pól strategicznych i wizji rozwoju regionu. Zestawienie szans i zagrożeń rozwojowych oraz identyfikacja mocnych i słabych stron (tzw. analiza SWOT)[1] ma podstawowe znaczenie dla ustalenia priorytetów i celów strategicznych rozwoju regionu. Jej znaczenie polega na tym, że pozwala zarysować pole gry strategicznej, pokazać zakres koniecznych działań, zasoby i możliwości. Przy jej pomocy można wykryć dobre i złe strony sytuacji danej jednostki. Dobrze przeprowadzona analiza SWOT stanowi podstawę do rozważania różnych wariantów strategii.

Mocne strony

Zebranie w jednym miejscu wszystkich mocnych stron, czyli tego czym obecnie dysponujemy. Warunkiem przydatności jest staranne uwzględnienie wszystkich atutów, nawet tych nie wykorzystanych. Zasadą jest przedstawienie tu realnych atutów regionu.

Słabe strony

Określenie słabych stron polega na przedstawieniu słabych punktów lokalnych zasobów. Zachodzi tu potrzeba realistycznej oceny wszystkich problemów i wyznaczenia tych, które będą głównymi hamulcami strategii. Realizm przedstawionych problemów pozwoli ustalić hierarchię potrzeb uwzględniającą możliwości dalszego rozwoju i niwelacji istniejących ograniczeń.

Szanse

To z jednej strony nowe możliwości wykorzystania już istniejących atutów, zastanawianie się nad tym, czego potrzebujemy, aby je wykorzystać. Z drugiej strony jest to analizowanie tendencji, tego, co dzieje się na zewnątrz i co może wpłynąć na daną sytuację, jest to poszukiwanie możliwości tkwiących w otoczeniu. Dostrzeżenie szans wymaga otwartego myślenia, gotowości podjęcia ryzyka, umiejętności odczytywania informacji o tym, co nastąpi w przyszłości i co zmieni sytuację regionu.

Zagrożenia

Najczęściej mówimy tu o pogłębieniu się istniejących już rozpoznanych słabości. Mogą pojawić się nowe zagrożenia, które nie wystąpiły w przeszłości. Do takich zagrożeń można zaliczyć ewentualny rozwój sąsiednich terenów czy wzmocnienie się konkurencji. Świadomość istniejących zagrożeń sprzyja rozwojowi regionu. Przez pozytywne wykorzystanie słabości możemy przeważyć złą tendencję, np.: przystąpić do remontów starych budynków poprawiając ich wizerunek i wartość oraz dając nowe miejsca pracy lub kontrakty dla rzemieślników.

Tab.3.1.5. Analiza SWOT

Obszar strategiczny Atut Słabość
Edukacja -Wystarczająca baza lokalowa.

-Profesjonalna kadra nauczycielska

-Niewystarczająca opieka pedagogiczna i psychologiczna.

-Niedostateczne wyposażenie techniczne pracowni szkolnych.

-Niedostateczna ilość odpowiednio wykwalifikowanej kadry do nauki języków obcych.

-Niedostatecznie rozwinięta sieć komputerowa.

-Słaby poziom usportowienia uczniów.

-Niedostateczna znajomość języków obcych wśród młodzieży.

 

Promocja i ochrona zdrowia -Wystarczająca ilość fachowego personelu.

-Stosunkowo dobra lokalowa baza lecznictwa podstawowego

-Słabe wyposażenie techniczne.

-Brak pełnej prywatyzacji służby zdrowia.

-Niskie nakłady na opiekę zdrowotną.

-Brak specjalistycznej placówki lecznictwa zamkniętego o zasięgu powiatowym.

Porządek publiczny i

 

bezpieczeństwo obywateli

-Stosunkowo dobrze zorganizowane służby.

-Wzrastający sprzeciw społeczeństwa wobec przestępczości.

-Działalność Stowarzyszenia Bezpieczeństwo i Sprawiedliwość.

-Zbyt wolne reagowanie odpowiednich służb na nowo powstałe zagrożenia.

-Niewystarczający stan osobowy służb policyjnych.

-Niewystarczająca ilość działań profilaktycznych w środowisku dzieci i młodzieży.

Sytuacja demograficzna -Wyjątkowo wysoki ujemny przyrost naturalny.

-Brak skutecznej polityki prorodzinnej

-Niski poziom wykształcenia mieszkańców

-Migracja ludzi młodych i wykształconych z powiatu

Kultura i ocena dóbr kulturalnych -Bogate tradycje kulturotwórcze.

-Nasilająca się moda na sponsoring poczynań kulturalnych.

-Silnie rozwinięte czytelnictwo.

-Kulturalno twórcze nastawienie prasy lokalnej.

-Niedostateczna ilość placówek kulturalnych.

-Niewystarczająca działalność upowszechniająca i kształtująca potrzeby kulturalne.

-Brak widocznych centrów kultury (poza lokalną prasą).

Sytuacja mieszkaniowa -Potencjał budowlany.

-Dostępność materiałów.

-Duże zasoby siły roboczej

-Zły stan techniczny istniejących budynków.
Gospodarka -Wykształcona specjalizacja gospodarcza powiatu – koncentracja produkcji branż „ drzewna i metalowa).

-Duże zasoby specjalistycznej kadry.

-Duża podaż siły roboczej.

-Ujemna dynamika ilości podmiotów gospodarczych.

-Niski udział zagranicznego kapitału inwestycyjnego.

-Brak uzbrojonych terenów dla nowej strefy przemysłowej.

-Istniejący system kredytowania dla małych i średnich przedsiębiorstw

-Brak instytucji wspomagającej logistycznie działanie i tworzenie nowych podmiotów gospodarczych.

-Brak systemu marketingu dla małych i średnich przedsiębiorstw

Drogi publiczne -Centralne położenie powiatu względem układu komunikacyjnego kraju.

-Rozwinięta sieć dróg i szlaków kolejowych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym

-Zły stan dróg.

-Niedostosowanie większości istniejących dróg do wymogów współczesnego transportu.

-Brak obwodnicy dla Radomska.

-Brak tras rowerowych

Turystyka -Dobre położenie komunikacyjne

-Duży potencjał środowiskowy powiatu

-Tradycje i dziedzictwo historyczne powiatu

-Słaba baza turystyczna.

-Niski standard dużej części istniejących obiektów turystycznych.

-Brak akwenów z przeznaczeniem na wykorzystanie turystyczne i wypoczynkowe.

-Brak systemu usług turystycznych.

-Dzikie wysypiska eliminujące tereny leśne z działalności turystycznej.

-Niedostateczne środki na finansowanie inwestycji turystycznych

Przeciwdziała-nie bezrobociu -Niski poziom wykształcenia.

-Słabo rozwinięta infrastruktura na terenach wiejskich.

-Niski poziom inwestycji gminnych.

-Niedostosowanie struktury zawodowej bezrobotnych do popytu.

-Wysoki odsetek ludności pracującej w rolnictwie.

Rolnictwo -Wysoki poziom produkcji zwierzęcej.

-Nowoczesny zakład mleczarski.

-Wysoka jakość genetyczna materiału hodowlanego.

-Dogodne położenie geograficzne.

-Dobra zewnętrzna dostępność komunikacyjna powiatu.

-Bliskość dużych aglomeracji – dużych rynków zbytu.

-Słaba jakość bonitacyjna gleb.

-Zakwaszenie gleb.

-Gospodarstwa o małych powierzchniach i niekorzystnym rozłogu.

-Wielokierunkowość produkcji rolnej.

-Niski stopień specjalizacji w produkcji rolnej.

-Mała wielkość stad hodowlanych.

-Niewystarczający stopień nawożenia i ochrony chemicznej.

-Niewystarczające zasoby wód powierzchniowych zły stan urządzeń melioracyjnych.

-Niski stopień wykształcenia.

Ochrona środowiska naturalnego -Nie skażone gleby

-Zmniejszający się wpływ obszaru Śląska, Bełchatowa i Częstochowy na stan zanieczyszczenia powietrza.

-Zaprzestanie degradacji środowiska przez zakłady przemysłowe miasta Radomska

-Duże wartości przyrodniczych elementów środowiska

-Niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa.

-Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i wgłębnych w wyniku nieuregulowanej gospodarki ściekowej.

 

-Brak systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (np. azbest).

-Niska lesistość w gminach w stosunku do potrzeb i możliwości.

-Niedostosowanie przedsiębiorstw do wzrastających wymogów ochrony środowiska

Źródło: Starostwo Powiatowe w Radomsku

Tab.3.1.5. Analiza SWOT – c.d.

Obszar strategiczny Szansa Zagrożenie
Edukacja -Wprowadzenie reformy edukacji.

-Podwyższenie wieku realizacji obowiązku szkolnego.

-Wzrastająca świadomość wagi wykształcenia we współczesnym świecie

-Realnie malejące nakłady na szkolnictwo i przedsięwzięcia wychowawcze.

-Ugruntowywanie się wśród młodzieży negatywnych wzorców postępowania i zachowania się.

-Stale wzrastający odsetek młodzieży uzależnionej.

-Niskie płace kadry nauczycielskiej

Promocja i ochrona zdrowia -Reforma służby zdrowia.

-Wysoki poziom fachowości personelu medycznego.

-Pozyskiwanie środków na rozwój służby zdrowia od podmiotów gospodarczych i instytucji pozarządowych.

-Niewykonanie zamierzeń inwestycyjnych.

-Brak działań zmierzających do poprawienia reformy zdrowia.

-Brak stacjonarnego zakładu leczenia uzależnień.

-Słabe funkcjonowanie Kasy Chorych

Porządek publiczny i

 

bezpieczeństwo obywateli

-Coraz większa świadomość wzrastających zagrożeń osobistych.

-Integracja działań różnych instytucji w zakresie wychowania dzieci i młodzieży.

-Działanie Międzyinstytucjonalnego Zespołu Roboczego w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa obywateli

-Zwiększenie determinacji rządu wobec działań przestępczych.

-Stałe ubożenie znacznej części społeczeństwa.

-Zwiększanie rozwarstwienia majątkowego społeczeństwa.

-Tworzenie się paragrup przestępczych w szkołach podstawowych i średnich.

– Obojętność społeczeństwa wobec drobnych przestępstw.

-Nie egzekwowanie w sposób dostateczny kar za drobne przestępstwa.

Sytuacja demograficzna -Działania pro rodzinne.

 

Kultura i ocena dóbr kulturalnych -Moda na kulturę opartą na folklorze.

-Nasilająca się krytyka przenoszenia wszystkich wzorców zachodnich na grunt polski

-Brak polityki pro kulturalnej.

-Zalew obcej kultury zachodniej (głównie amerykańskiej).

Sytuacja mieszkaniowa -Utworzenie TBM.

Zainteresowanie się samorządu Radomska problemem TBM.

-Istniejący system kredytowania budownictwa mieszkaniowego.

-Względne ubożenie społeczeństwa powiatu,

-Recesja gospodarcza powiatu

Gospodarka -Aktywność starostwa w dziedzinie tworzenia nowych miejsc pracy i rozwoju drobnej wytwórczości.

-Rozwiązania w przygotowywanym nowym prawie gospodarczym

-Nieprzystosowanie małych i średnich przedsiębiorstw do działania w warunkach UE

-Mała mobilność technologiczna istniejących podmiotów gospodarczych.

-Wypieranie małych firm handlowych przez supermarkety.

Drogi publiczne -Decentralizacja zarządzaniem większości dróg.

-Planowane inwestycje drogowe (autostrada).

-Możliwość pozyskania środków na inwestycje drogowe z Banku Światowego i funduszu SAPARD.

-Brak dostatecznych funduszy budżetowych na inwestycje drogowe.
Turystyka -Wzrastający ruch turystyczny i moda na wypoczynek sobotnio- niedzielny.

-Wzrastające zainteresowanie agroturystyką.

-Poprawiające się warunki ekologiczne.

-Możliwości wykorzystania na terenach wiejskich funduszu SAPARD.

-Wzrost konkurencyjności sąsiednich powiatów.

-Słaba promocja walorów turystycznych powiatu.

Przeciwdziała-nie bezrobociu -Zaliczenie powiatu do obszarów o bezrobociu strukturalnym.

-Planowana restrukturyzacja terenów wiejskich .

-Możliwość wykorzystania funduszy przedakcesyjnych.

-Kredyty preferencyjne na tworzenie nowych miejsc pracy.

-Pogłębienie się dekoniunktury na terenie powiatu.

-Wejście na rynek pracy od roku 2002 wyżu demograficznego.

-Antymotywacyjne działanie relacji zasiłku dla bezrobotnych do najniższych płac.

Rolnictwo -Rozwój pracochłonnej i wysoko dochodowej produkcji rolniczej.

-Kredyty preferencyjne dla rolnictwa.

-Tworzenie grup producenckich.

-Rozwój produkcji zdrowej żywności.

-Intensyfikacja handlu produktami rolnymi.

-Wejście do UE.

-Kredyty i dotacje przedakcesyjne.

 

-Spadek opłacalności niektórych kierunków produkcji.

-Szybszy wzrost cen środków produkcji w stosunku do cen produktów rolnych.

-Konkurencja producentów zagranicznych z obszarów większego dotowania produkcji rolnej.

-Zmiany klimatyczne (mniejsza ilość opadów atmosferycznych).

-Pogłębianie się dysproporcji dochodów między rolnikami a innymi gałęziami produkcji.

-Słaba sytuacja finansowa instytucji i firm obsługujących rolnictwo.

Ochrona środowiska naturalnego -Możliwość wsparcia działań proekologicznych kredytami preferencyjnymi.

-Wzrastająca świadomość potrzeby działań proekologicznych.

-Wzrastająca dynamika budowy oczyszczalni ścieków.

-Wymuszenie działań proekologicznych w związku z przygotowaniami do wejścia do UE.

-Brak środków finansowych na likwidacje i rekultywacje dzikich wysypisk.

-Niekontrolowana wymiana dachowych pokryć eternitowych.

-Brak systemów gospodarki odpadami komunalnymi.

-Duże zagrożenie poziomów wód głębinowych.

-Lokalne zagrożenia skażeniami gleb.

Źródło: Starostwo Powiatowe w Radomsku


[1] SWOT- skrót od angielskich słów: Strengths (siły), Weaknesses (słabości), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia)

Zakres usług oferowanych przez badaną firmę

5/5 - (4 votes)

część praktyczna pracy mgr

Inter Cars – twórca i organizator sieci warsztatów mechanicznych Q-SERVIVCE

Struktura firmy

Rys. nr 1 INTER CARS S.A.

Źródło: strona internetowa www.intercars.com

 Na powyższym schemacie przedstawiłem podstawowy model firmy Inter Cars S.A.. Nie został pokazany pełny model tej firmy, ponieważ jest ona bardzo rozbudowana. Przedstawiłem główne filie działające w większych miastach. Natomiast mniejszych ośrodków jest znacznie więcej, praktycznie w każdym większym mieście naszego kraju. Dodatkowo Umieściłem na tym modelu miejsce, w którym znajduje się nasza firma.

Firma „Q-SERVICE Konstancin” prowadzi działalność obejmującą następujące rodzaje usług [1]:

  • przeglądy okresowe,
  • naprawy zawieszenia,
  • naprawy układów hamulcowych,
  • wymianę amortyzatorów,
  • wymianę tłumików,
  • ustawienie świateł,
  • sprawdzenie i ustawienie geometrii zawieszenia,
  • montaż i demontaż opon,
  • oraz inne naprawy mechaniczne.

Na podstawie danych uzyskanych od właściciela  firmy „Q-SERVICE Konstancin”, określić można popyt na poszczególne rodzaje usług w skali roku na okres trzech miesięcy.

Wykres nr 5. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z przeglądami okresowymi.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”,  dane  za rok 2004).

Z przedstawionych na wykresie nr 5 danych jasno wynika, iż usługi związane z dokonywaniem przeglądów okresowych nie odznaczają się silnie zarysowaną sezonowością. Różnica między drugim kwartałem, w którym „Q-SERVICE Konstancin” wykonuje najwięcej przeglądów (29%), a kwartałem czwartym, w którym wartość ta jest najniższa (20%) wynosi: 9%.

Nieco większą sezonowością odznaczają się usługi związane z naprawami zawieszenia, co prezentuje kolejny wykres.

Wykres nr 6. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z naprawami zawieszenia.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Z przedstawionych na powyższym wykresie danych wynika, że w skali roku, największy udział w obszarze napraw zawieszenia, firma „Q-SERVICE Konstancin” odnotowuje w okresie od stycznia do marca (36%). Wartość ta spada w drugim kwartale do poziomu 25%, natomiast kwartał trzeci charakteryzuje się najniższą wartością, wynoszącą 19%.

Na rysunku przedstawiono natomiast analogiczne dane, związane z naprawami układów hamulcowych.

Wykres nr 7. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z naprawami układów hamulcowych.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Zaprezentowane dane wskazują, iż firma „Q-SERVICE Konstancin” największą ilość napraw układów hamulcowych wykonuje w drugim kwartale roku, co ma zapewne związek z okresem urlopowym. Klienci wyjeżdżający na wakacje, sprawdzają funkcjonowanie układu hamulcowego, jako jednego z układów, który w największym stopniu wpływa na bezpieczeństwo jazdy. Mniejszy odsetek napraw związanych z układem hamulcowym przypada na trzeci kwartał (25%). Najmniejszy natomiast na okres I kwartału (19%).

Na uwagę zasługują także dane dotyczące napraw obejmujących wymianę amortyzatorów.

Wykres nr 8. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z wymianą amortyzatorów.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Największa liczba napraw obejmujących wymianę amortyzatorów cechuje drugi kwartał roku (33%). Nieco mniej napraw omawianego rodzaju wykonuje się w okresie od czerwca do września. Najmniej natomiast w ostatnim kwartale – zaledwie 8%.

Wymiana tłumików to rodzaj naprawy, którą cechuje relatywnie duża sezonowość. Świadczą o tym dane zaprezentowane na poniższym wykresie

Wykres nr 9. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z wymianą tłumików.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

„Q-SERVICE Konstancin” tłumiki wymienia najczęściej w pierwszym kwartale roku. W dalszym okresie wartość ta spada do poziomu 11% w trzecim kwartale, aby ponownie zacząć wzrastać na jesieni (19%).

Analizując dane dotyczące usługi związanej z ustawieniem świateł, dostrzegalna jest analogia z ich odpowiednikami, dotyczącymi przeglądów okresowych.

Wykres nr 10. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z ustawieniem świateł.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Podobnie, jak w przypadku przeglądów okresowych, tak tutaj największa ilość usług związanych z ustawieniem świateł charakterystyczna jest dla drugiego kwartału roku (29%). Najmniejszą liczbę tego rodzaju usług firma odnotowuje w okresie jesiennym (21%).

Również w przypadku ustawienia geometrii zawieszenia dostrzec można dużą zbieżność z danymi dotyczącymi przeglądów okresowych.

Wykres nr 11. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych ze sprawdzeniem i ustawieniem geometrii zawieszenia.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

„Q-SERVICE Konstancin” usługi związane ze sprawdzeniem i ustawieniem geometrii zawieszenia najczęściej świadczy w drugim kwartale roku (28%). Wartość ta jest tylko o 1% niższa w kwartale pierwszym. Najniższy poziom osiąga ona natomiast w okresie od września do grudnia (20%).

Sezonowość usługi związanej z montażem i demontażem opon związana jest z okresem zimowym i wiosennym. Świadczą o tym dane przedstawione poniżej.

Wykres nr 12. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z montażem i demontażem opon.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Montaż i demontaż opon dokonywany jest w firmie Q-Service Konstancin najczęściej w czwartym (43%) i drugim kwartale roku (44%). Natomiast kwartał pierwszy cechuje wartość najniższa – 7%, porównywalna z kwartałem trzecim, kiedy to kształtuje się ona na poziomie 9%.

Ostatnią z omawianych kategorii są pozostałe naprawy mechaniczne..

Wykres nr 13. Rozkład częstotliwości świadczonych usług związanych z innymi naprawami mechanicznymi.

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Z zaprezentowanych na wykresie nr 13 danych wynika, iż dla usług związanych z pozostałymi naprawami mechanicznymi, najbardziej owocny dla firmy „Q-SERVICE Konstancin” jest drugi kwartał roku (34%). Najmniej tego rodzaju napraw wykonuje się w omawianej firmie w kwartale trzecim (20%).

Analizie warto również poddać dochodowość poszczególnych rodzajów usług, które w największym stopniu rzutują na kondycję finansową przedsiębiorstwa.

Wykres nr 14. Dochodowość poszczególnych kategorii usług świadczonych przez firmę „Q-SERVIS Konstancin”

(Źródło: dokumenty wewnątrzzakładowe firmy „Q-SERVICE Konstancin”, dane za rok 2004).

Z przedstawionych danych wynika, iż największe przychody w firmie „Q-SERVICE Konstancin” generują przeglądy techniczne (30%). Na uwagę zasługują ponadto naprawy układów hamulcowych (14%) oraz sprawdzanie i ustawianie geometrii zawieszenia. Być może jednak w firmie „Q-SERVICE Konstancin” panuje zbyt duże rozdrobnienie w wachlarzu świadczonych usług, o czym świadczyć może relatywnie wysoki udział (24%) kategorii „inne naprawy mechaniczne”. Z jednej strony wpływa to, poprzez elastyczność omawianej firmy, na poprawę jej konkurencyjności, z drugiej natomiast utrudnia jej specjalizację.


[1] Por. Oferta usługowa firmy „Q-SERVICE Konstancin”

Istota zarządzania

5/5 - (3 votes)

podrozdział pracy podyplomowej

Zarządzanie nie jest zjawiskiem łatwo poddającym się analizie i opisowi. Proces ten polega na ustaleniu celów i podjęciu takich decyzji, aby te cele zostały osiągnięte.

Zarządzanie jest również procesem stałej koordynacji i integracji użytkowanych w instytucji zasobów. Kierownictwo zostaje zobligowane do zapewnienia ekwiwalentnej wymiany między instytucją a jej otoczeniem, co jest warunkiem osiągnięcia powodzenia ekonomicznego a z drugiej strony konieczne jest zagwarantowanie odpowiednich warunków pracy ludziom, którzy są uczestnikami instytucji.

Istnieją dwa spojrzenia na proces zarządzania w przedsiębiorstwie:

  • zarządzanie traktowane jest jako obszar ( jeden z podsystemów przedsiębiorstwa);
  • zarządzanie jako zespół funkcji.

W ujęciu systemowym przedsiębiorstwo dzieli się na podsystemy, powiązane ze sobą siecią oddziaływań przyczynowo – skutkowych, gdzie dominującą rolę ma informacja. Decyzje są podejmowane na podstawie otrzymanych informacji. Kładzie się tu nacisk na procesy zbierania, przetwarzania i przechowywania informacji zarówno w fazie poprzedzającej decyzję jak i po jej podjęciu.

W przedsiębiorstwie można wydzielić następujące podsystemy: zarządzanie, działalność rozwojowa, produkcja, zaopatrzenie materiałowe, sprzedaż, gospodarka środkami trwałymi, gospodarka kadrami, finanse, przetwarzanie danych.

Podsystemy te są jednocześnie podstawowymi obszarami działalności i każdym z tych obszarów można zarządzać, gdyż istnieją wzajemne powiązania między nimi.

Zarządzanie w rozumieniu funkcjonalnym odnosi się do działań zarządczych   (logika, struktura, natężenie) podejmowanych przez kierujących ze względu na cele, jakie mają być osiągnięte. Punktem wyjścia do określenia istoty funkcji zarządzania jest pozostawanie czynności wykonywanych na określonych stanowiskach ścisłym związku z celami całego przedsiębiorstwa. Ponadto czynności winny charakteryzować się powtarzalnością. Dzięki owej powtarzalności eliminuje się czynności przypadkowe, wykonywane sporadycznie na danym stanowisku zarządczym.

Zatem przez funkcję zarządzania należy rozumieć względnie stale powtarzające się czynności wykonywane przez podmiot zarządzania (kierownika) w drodze podejmowania decyzji dotyczących działania podporządkowanych jemu podmiotów zarządzania (podwładnych).

Funkcjonalne ujęcie zarządzania ujmuje zarządzanie jako ciąg zdarzeń o sprawczym charakterze, dzięki któremu w sposób odpowiedni (skoordynowany i zintegrowany) użytkowane są zasoby i koordynowane są funkcje rzeczowe organizacji. Funkcje zarządzania są ściśle zintegrowane względem funkcji pierwotnych (podsystemów) przedsiębiorstwa, takich jak zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż itp.

Opisując proces zarządzania przedsiębiorstwem, zwraca się uwagę na podstawowe czynności tworzące ten proces. Czynności te układają się logicznie w ciąg funkcji zarządzania, do których zalicza się następujące:

  • funkcje planowania,
  • funkcje organizowania,
  • funkcję motywowania,
  • funkcję kontrolowania[1],

Opierając się na modelu zarządzania G. Terry’ego można zaobserwować nasilenie funkcji zarządzania w zależności od szczebla organizacji. Zależność tą przedstawia rys 1.

Rys. 1 Nasilenie funkcji zarządzania w zależności od szczebla organizacji wg G. Terry’ego 

Z powyższego rysunku wynika, iż funkcja planowania ma największe znaczenie na szczeblu najwyższym, a w miarę jego obniżania do poziomu najniższego jej rola maleje. I tak w istocie się dzieje, bowiem planowanie sprowadza się do przewidywania przyszłych warunków działania, sformułowania celów, doboru środków i określenia zadań dla poszczególnych jednostek wykonawczych. Decyzje, zatem leżą w rękach ludzi zajmujących czołowe pozycje w przedsiębiorstwie.

Funkcja organizowania, polegająca na doborze i uporządkowaniu środków działania jest w miarę równomiernie rozłożona w stosunku do poszczególnych szczebli przedsiębiorstwa.

Z kolei funkcja motywowania rośnie w miarę obniżania się szczebli i na szczeblu najniższym ma podstawowe znaczenie. Pracowników najniżej usytuowanych w hierarchii przedsiębiorstwa należy w pierwszej kolejności pobudzać do lepszego działania, ponieważ stanowią oni najliczniejszą grupę i dzięki nim przedsiębiorstwo realizuje własne cele.

Ostatnią funkcją zarządzania jest kontrola, czyli porównanie stanu faktycznego z planem. Jest to zadanie trudne, dlatego zajmują się tym kierownicy na najniższych szczeblach. Funkcjonalny aspekt zarządzania można odnieść do poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa, bowiem każdy obszar wymaga planowania, organizowania, motywowania i kontroli.

Podsumowując dwa spojrzenia na zarządzanie przedsiębiorstwem, można stwierdzić, że jest ono procesem trudnym i złożonym. Od właściwej realizacji tego procesu przez kierownictwo zależy sprawne funkcjonowanie poszczególnych obszarów całości przedsiębiorstwa. Wymaga ono od kierowników różnych szczebli hierarchicznych nie tylko doświadczenia i chęci ponoszenia ryzyka, ale przede wszystkim wiedzy o zarządzaniu oraz umiejętności realizacji poszczególnych elementów procesu zarządzania tj. planowania, organizowania, motywowania i kontroli[2].


[1] P.Banaszyk….,…., s.29

[2] J.Targalski, Metodyka podejmowania decyzji w zarządzaniu, Warszawa 1997, s. 7