Aspekty ilościowe wzrostu rynku ubezpieczeń

5/5 - (3 votes)

Ustawa z 28 lipca 1990 r. zlikwidowała monopol ubezpieczeniowy państwa, dopuszczając możliwość powołania prywatnych zakładów ubezpieczeń w oparciu o kapitał krajowy lub zagraniczny. Pozwoliło to na szybki ilościowy rozwój rynku ubezpieczeniowego. Wcześniejsza ustawa o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych z 1984 r. umożliwiła powstanie niepaństwowych towarzystw ubezpieczeniowych w formie spółdzielni lub spółek z udziałem kapitału państwowego. Na podstawie tej ustawy stworzono spółdzielcze zakłady ubezpieczeń „Westa” i „Polisa”. Dopiero jednak w 1990 r. zaszły istotne zmiany w dziedzinie ubezpieczeń, umożliwiające ich dynamiczny rozwój. W 1989 r. funkcjonowały w Polsce zaledwie 4 firmy ubezpieczeniowe, a w 1992 r. działalność ubezpieczeniową prowadziły już 23 zakłady ubezpieczeń, w 1993 r. 38, w 1994 r. 36, w 1995 r. 40, w 1996 r. 45, a w 1998 r. 55.

Ustawa o działalności wprowadziła podział na dwie grupy ubezpieczeń, dział I ubezpieczenia na życie i dział II ubezpieczenia pozostałe osobowe i majątkowe. Firma ubezpieczeniowa nie może prowadzić jednocześnie usług ubezpieczeniowych w obu działach i koncesję otrzymuje na dany obszar działania. Ustawa określa zasady wydawania licencji na prowadzenie usług ubezpieczeniowych, a także m.in. wymagania kapitałowe i możliwości lokacyjne itp. Wprowadziła pojęcia: kapitał gwarancyjny i margines wypłacalności jako mierniki prawidłowej gospodarki finansowej ubezpieczycieli.

Zgodnie z przepisami ustawy z 1990 r. działalność ubezpieczeniowa w Polsce może być prowadzona tylko przez zakłady ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Forma organizacyjna spółki akcyjnej stała się w latach 90. formą dominującą. Druga – towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych TUW, mimo dogodności związanych np. z niższymi wymaganiami co do wysokości kapitału akcyjnego, a także i tym, że członkowie są ze sobą powiązani przynależnością do towarzystwa, są jednocześnie ubezpieczonymi, a także mimo bogatych tradycji TUW-ów w okresie międzywojennym – ta forma obecnie nie rozwinęła się dostatecznie. W roku 1998 było pięć TUW, jedno w dziale ubezpieczeń na życie i cztery w ubezpieczeniach gospodarczych.

Dynamikę rozwoju zakładów ubezpieczeniowych potwierdza wzrost liczby ubezpieczycieli na przełomie lat 1991-1998, co pokazuje tabela 1.

Tabela 1. Dynamika rozwoju zakładów ubezpieczeń w latach 1991-1998

Wyszczególnienie 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Liczba instytucji ubezpieczeniowych ogółem 17 23 28 36 40 45 51 55
Dział I (na życie) 2 4 6 10 13 15 21 24
Dział II (majątkowe i pozostałe osobowe) 15 19 22 26 27 30 30 31
Instytucje o przewadze kapitału krajowego 16 19 19 25 29 21 30 25
Instytucje o przewadze kapitału zagranicznego 1 4 9 11 11 14 21 25

Źródło: Wyniki finansowe instytucji ubezpieczeniowych w Polsce w latach 1991-1995, GUS, Warszawa, Biuletyn PUNU za rok 1997 i Biuletyn PUNU za rok 1998.

Rozwój instytucji ubezpieczeniowych sprawił, że nie tylko nastąpił znaczny wzrost przychodów ubezpieczeń i wartości zebranej składki przypisane brutto, ale również wartości odszkodowań i kosztów. W 1995 r. przychody zakładów ubezpieczeń wyniosły 5,1 mld. zł i zwiększyły się 3,5 razy w stosunku do 1991 r., natomiast w 1998 r. przychody tego sektora wyniosły 15,0 mld. zł i zwiększyły się trzykrotnie w stosunku do roku 1995.

Składka przypisana brutto w 1995 r. wyniosła 5,6 mld. zł i w porównaniu z rokiem 1991 wzrosła czterokrotnie. W 1998 r. wyniosła 15,6 mld. zł, co oznacza, że w porównaniu do roku 1995 wzrosła prawie 2,6-krotnie. Jednocześnie ze wzrostem wartości ryzyk objętych przez ubezpieczycieli, coraz większą rolę zaczęła odgrywać reasekuracja. Zwłaszcza reasekuracja bierna zagraniczna, polegająca na odstąpieniu przez krajowego cedenta części swoich ryzyk reasekuratorowi zagranicznemu w zamian za część składki.

Dopiero w 1996 r. zaczęło funkcjonować Polskie Towarzystwo Reasekuracyjne S.A., które w 1998 r. obejmowało niewiele ponad 1% rynku. Dwa lata temu zapoczątkowana została tendencja do wzrostu roli reasekuracji krajowej.